Hâkim, Hüküm Verirken İctihadda Bulunur Da İsabetli Hüküm Verirse, İki Sevap Kazanır.

Hâkim, hüküm verirken ictihadda bulunur da isabetli hüküm verirse, iki sevap kazanır
1860 Amr İbni Âs radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinledi:
“Hâkim, hüküm verirken ictihadda bulunur da isabetli hüküm verirse, iki sevap kazanır Yine hüküm verirken ictihadda bulunur da yanılırsa, bir sevap kazanır”
Buhârî, İ’tisâm 21; Müslim, Akdıye 15 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Akdıye 2; Tirmizî, Ahkâm 2; Nesâî, Âdâbü’l-kudât 3; İbni Mâce, Ahkâm 3
Açıklamalar
Hâkim, bir konuda hüküm verirken o meselenin cevabını her zaman Kur’an’da, Sünnet’te açık bir şekilde bulamaz Bazan Kur’an ve Sünnet’teki hükümlere bakarak ictihad etmek zorunda kalır Resûlullah Efendimiz’in Muâz İbni Cebel’i Yemen’e vali ve kadı olarak gönderirken onunla yaptığı konuşma dillere destandır O zaman Allah'ın Resûlü ile Muâz arasında şöyle bir konuşma geçmişti:
- Önüne bir dâva gelince nasıl hüküm vereceksin?
- Allah’ın kitabıyla hükmederim
- Aradığını Kur’an’da bulamazsan?
- Resûlü’nün sünnetiyle hükmederim
- Onda da bulamazsan?
- O zaman ictihad ederim Muâz’dan bu cevapları alan Peygamber aleyhisselâm pek memnun olmuş ve:
- Resûlullah’ın elçisini, Resûlullah’ın memnun kalacağı şekilde başarılı kılan Allah’a hamdolsun, buyurmuştu (Ebû Dâvûd, Akdıye 11)
Hüküm verme yetkisine sahip olan müctehid hâkim, bir dâvaya bakarken ictihad etmek zorunda kalırsa, biri ictihad ettiği için, diğeri de doğru hüküm verdiği için iki sevap kazanır Doğru hüküm vermeye gayret etmiş, buna rağmen ictihadında yanılmış ve isâbetsiz hüküm vermişse, emeği yine boşa gitmez, ictihadından dolayı bir sevap kazanır İctihad etme yetkisine sahip olmayan kimseye gelince, onun ictihad etmeye kalkışması hem yanlış hem de günah olur Doğru hüküm verse bile durum böyledir Zira onun doğru hüküm vermesi konuyu bildiği için değil, tamamen tesadüfî olmuştur Bunu Resûlullah Efendimiz “hâkimleri üç kısma ayırdığı” bir hadisinde dile getirerek şöyle buyurmuştur: “Hâkimlerin iki grubu cehennemde, biri cennettedir Doğru olanı bilen ve doğru hüküm veren cennettedir Doğruyu bilmeyerek yetkisiz şekilde hüküm veren kimse cehennemdedir Doğruyu bildiği halde onun aksine hüküm veren de cehennemdedir” (İbni Mâce, Ahkâm 3) Demek oluyor ki, hüküm verme yetkisine sahip olmayan bir kimse kesinlikle hâkimliğe soyunmayacaktır Hâkimliğe yeltenen bir kişinin verdiği hüküm tesadüfen doğru olsa bile, o yine de günaha girmekten kurtulamaz
Bir müctehidin mutlaka bilmesi gereken ilimler vardır Onun Kur’an ve Sünnet’teki şer’î meselelerle ilgili delilleri, sahâbe, tâbiîn ve diğer fıkıhçıların fetvâlarının çoğunu, Kur’an ve Sünnet’teki delilleri anlayacak kadar lugat ilmini ve nihayet Kur’an, sünnet ve icmâda açıkça bulamadığı hükümleri yine bu üç kaynaktan kıyas yoluyla elde etmesini bilmesi gerekli görülmüştür
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 İctihad etme yetkisine sahip olan bir hâkim ictihad edebilir Bu yetkiye sahip olmayan kimsenin ictihad etmeye kalkması hem yanlış hem de günah olur
2 İctihadda bulunan hâkim isabetli hüküm verirse iki sevap kazanır
3 İctihadda bulunup da yanılan hâkim sadece bir sevap kazanır
1861 Âişe radıyallahu anhâ’dan rivayet edildiğine göre Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Sıtma, cehennem ateşindendir Onu su ile serinletiniz”
Buhârî, Bed'ü'l-halk 10, Tıb, 28; Müslim, Selâm 78-84 Ayrıca bk Tirmizî, Tıb 25; İbni Mâce, Tıb 19
Açıklamalar
Resûl-i Ekrem Efendimiz sıtma ateşinin yakıcılığını cehennem ateşine benzetmiş ve onun su ile tedâvi edilmesini tavsiye etmiştir
Eski devirlerde sıtma hastalığı her yerde olduğu gibi memleketimizde de pek yaygındı Sıtmaya yakalanan kimseler ateşler içinde yanıp kavrulurdu Sıtmaya tutulan kimsenin ateşi çok yükseldiği için Peygamber aleyhisselâm sıtma ateşini cehennem ateşine benzetmiş, onu cehennemin kükremesi olarak kabul etmiştir Allah'ın Resûlü’nün son hastalığı da hummâ yani sıtma idi Mübarek vücudu ateşler içinde kavrulurken kendisini soğuk su ile serinletmelerini isterdi Bazı rivayetlerde, Nebiyy-i Muhterem Efendimiz’in, sıtma tedavisinde zemzem kullanılmasını tavsiye ettiği belirtilmektedir ki, şüphesiz bu ancak Hicaz bölgesinde bulunanlar için mümkündür
Sıtmayı tedavi için ellerinde başka ilâç bulunmayan ashâb-ı kirâm, Efendimiz’in tavsiye ettiği bu tedâvi şeklini uygulamışlardır Sıtmalı kadınlar, Hz Âişe’nin kız kardeşi Esmâ Binti Ebû Bekir’e baş vururlar, o da Resûl-i Ekrem’in, hummayı su ile tedavi etmeyi tavsiye buyurduğunu söyleyerek sıtmalıların yakasından soğuk su dökerdi
Peygamber Efendimiz sıtmanın cehennem ateşinin bir parçası olduğunu söylemekle, cehennem ateşinin yakıcı, kavurucu özelliğine işaret buyurmuş olmalıdır Bazı âlimler “Sıtma, cehennem ateşindendir” ifadesini bir benzetme değil, gerçek mânada anlamanın daha uygun olacağını söylemişlerdir Onlara göre sıtma ateşiyle kavrulan kimsenin vücudundaki hararet, cehennem ateşinin bir parçasıdır Allah Teâlâ’nın sıtmayı, insanların cehennem ateşini buna kıyas ederek ibret almaları ve kendilerine çeki düzen vermeleri için böyle ateşli bir hastalık yaptığını ileri sürmüşlerdir
Resûlullah Efendimiz’in “Öğle namazını biraz sonraya bırakınız; zira sıcağın şiddeti cehennemin şiddetli hararetinden bir parçadır” (Buhârî, Bed'ü'l-halk 10) hadîs-i şerîfi de, bütün sıcakların ve hararetlerin cehennem ateşini andırdığına işaret buyurmakta veya bazılarının dediği gibi sıcakların, cehennem ateşinin gerçekten bir parçası kabul edilmesi gerektiğini göstermektedir
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Sıtma, hastayı ateşiyle yakıp kavuran bir rahatsızlıktır
2 Hz Peygamber onun cehennem ateşini andırdığını veya gerçekten cehennem ateşinden bir parça olduğunu söylemiştir
3 Allah'ın Resûlü sıtma hastalarının sıkıntısını su ile hafifletmeyi tavsiye buyurmuştur
Riyazüs Salihin