Kokand Hanlığı

Kokand Hanlığı - Kokand Hanlığı Hakkında - Kokand Hanlığı Tarihi

Kokand Hanlığı, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1740 - 1876 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Kırgız devleti Buhara Hanlığı (Buhara Emirliği) ve Hive Hanlığı ile birlikte "Kırgız üç hanlığı" olarak anılmıştır


Kırgız Ming aşiret reisi Şahruh Biy (Bey'in Kırgızcası) 1709'da Kokand'dan Nakşibendi hocalarını kovarak iktidarı elde etmiştir


1758 yılında bir süre için Çin hakimiyetini tanımak zorunda kalan hanlık, 19 yüzyılın ilk yarısında Alim Muhammed ve Mehmed Ali Han'lar zamanında Taşkent ve Yesi şehirlerini içine alarak Balkaş Gölü'ne kadar uzanmış, tüm Kırgız topraklarına hâkim olmuştur Hanlık 1800'de Taşkent'i, 1826'da Doğu Türkistan'ın en önemli kenti Kaşgar'ı dahi ele geçirdi


Hanlık 19 yüzyıl'ın ikinci yarısında yine komşu bir Türk Devleti olan Buhara Hanlığı ile yaşanan çatışmaların da etkisi ile iyice zayıfladı Sadece Taşkent şehir 1840-1865 arasında iki hanlık arasında yedi kez el değiştirdi Bu zayıflıktan ötürü diğer hanlıklar gibi Kokand Hanlığı da 1860'ların başından itibaren Orta Asya Türk hanlıklarının üzerine askeri harekat düzenleyen Rusya'nın karşısında duramadı


24 Ekim 1862'de ilk olarak Kırgızistan'ın bugünkü başkenti Bişkek düştü 15 Haziran 1864'te Yesi, 19 Haziran'da da Evliya-Ata şehri Rus işgaline girdi 7 Mayıs 1865'te Taşkent yakınlarındaki meydan savaşında Alem Kul komutasındaki Kokand ordusu Rus ordusu karşısında dağıldı Bunun üzerine General Çernayev komutasındaki Rus ordusu 16 Mayıs 1865'te Taşkent'e savaşsız girdi Taşkent'in kaybıyla Hanlığın direnci iyice kırıldı


Buhara Hanlığı'nın ise Taşkent'in işgalinden sonra Rusya'ya karşı Kokand Hanlığı ile ittifak yapması beklenirken, Buhara Hanı 14 Temmuz 1865'te Kokand'ı işgal ile Kokand Hanı Seyid Muhammed'i esir etti Bir yıl sonra 1 Haziran 1866'da Hocend şehri Rusların eline geçti


17 Temmuz 1867'de Rus Çarı "Türkistan Genel Valiliği"nin kurulmasına ilişkin "ukaz"ı imzaladı ve bu makama Alman asıllı General Konstantin von Kaufmann getirildi Bu şahıs, Orta Asya Türk hanlıklarına savaş açmak, barış yapmak ve dış ilişkileri yürütmek yetkileriyle donatıldı


Mayıs 1868'de bilfiil Kokand kenti askeri harekatını sürdüren Rus işgaline girerken 2500 Kokand askeri de hayatını kaybetti Hanlık, böylece 1868'de Rus himayesine girerek kukla devlet haline geldi Han ilan edilen Nasruddin 1875'te işgalden kurtuluş mücadelesini başlattıysa da, Rus ordusu 22 Eylül 1875'te Nemengan'a girdi ve isyanı bastırmaya çalıştı Kokand bir ara tekrar Türk birliklerinin eline geçtiyse de, von Kaufmann'ın atadığı Albay Skobolev 28 Şubat 1876'da Kokand'ı kesin olarak işgal etti ve direnişçi Türk komutan Polat Bey idam edildi 28 Şubat 1876'da tamamen Rusya'ya ilhak olundu ve 1876-1885 yılları arasında hanedan üyelerinin de yakalananları Ruslar tarafından idam edildi


1915 yılında Kokand Hanlığı'nı yeniden kurabilmek amacıyla bir isyan başladı ve 1916'da isyan tüm Fergana'ya sıçradı 1917'deki Rus Devrimi'nden sonra, 9 Aralık 1917-20 Şubat 1918 arasında üç ay süren Kokand Cumhuriyeti kezâ Ruslar tarafından ortadan kaldırıldı


Hanlık toprakları üzerinde, Sovyet Devrimi sonrasında 27 Ekim 1924'te Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur Aynı topraklar üzerinde ve Özbekistan'a bağlı bulunan Tacikistan Özerk Cumhuriyeti 1929 yılında ayrı bir devlet olarak yapılanmıştır Orta Asya'nın en stratejik bölgelerinden biri olan Fergana vadisi'nde kurulmuş olan hanlığın son hanlarından Hüdayar Han'ın sarayı günümüzde müze olarak kullanılmaktadır


Hanlar


II Şahruh 1710 — 1721

Abdurrahman 1721 — 1739

Abdulkerim 1739 — 1746

Erdana bi Erdeni 1746 — 1770

Suleyman 1770

III Şahruh 1770

Narboto Biy 1770 — 1800

Alim 1800 — 1809

Muhammed Ömer 1809 — 1822

Muhammed Ali 1822 — 1842

Şer Ali 1842 — 1845

Murat Biy 1845

Muhammed Kudayar 1845 — 1858

Muhammed Molla Bey 1858 — 1862

Şah Murat 1862

Muhammed Kudayar 1862 — 1863

Muhammed Sultan 1863 — 1866

Muhammed Kudayar 1866 — 1875

Nasruddin 1875 — 1876

Polat 1876