Yüeçiler (Yüe-Çiler)

Yüeçiler İlkçağ'da Orta Asya'da yaşamış bir kavimdir Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil konuşurlar Yüeçilerin Toharlarla aynı halk olduğu sanılmaktadır

Yüeçiler Tarım Havzası civarını mesken tutmuştu Metal işlemeciliği ve tarım gibi alanlarda yetkin durumda olup cam işçiliğinde hayli ileriydiler

Hunlarla Savaş
Hun hükümdarı Mao-dun'un yaşam öyküsünü anlatan Çin kaynakları, burada Yüeçilerden sıklıkla bahseder Buna göre Mao-dun, onu ortadan kaldırmak isteyen babası tarafından Yüeçilere rehin gönderilir ve sonra da Hunlar Yüeçilere saldırır, bu sayede Yüeçilerin Mao-dun'u öldürmesi beklenir Ancak Mao-dun kaçmayı başarır ve ülkesine dönüp babasını devirerek yabgu olur

Öykünün doğru olup olmadığı bilinmiyor, ancak Mao-dun'un Yüeçilere kin güttüğü bir gerçek Nitekim Mao-dun, Altay halklarını bir çatı altında topladıktan sonra Yüeçilerle savaşa tutuştu ve Çin'le barış yaptıktan sonra tüm gücüyle Yüeçilere yüklendi Savaşın detayları hakkında hiçbir kayıt bulunmamakla beraber Çinliler, özellikle Mao-dun'un hükümdarlığının sonlarına doğru "batıda kanlı savaşların" yapıldığını bildirmiştir MÖ 177'de Mao-dun, direnişi kırarak Yüeçi ülkesini istila etti Bu zaferini, Çin imparatoruna gönderdiği tehditkar bir mektupta tasvir etmiştir

Mao-dun'un veliahtı Lao-şang da savaşı sonuna kadar götürdü Onun döneminde, zaten yıpranmış olan Yüeçilere son darbe vuruldu Tarım Havzası Hunlar tarafından ele geçirildi ve yabgu, Yüeçi hükümdarının kafatasından şarap kadehi yaptı

Vusunlarla Savaş
Yüeçilerin Hunlar karşısında başarısız olmasının bir nedeni de aynı anda batıda da savaşıyor olmaları olabilir Nitekim Mao-dun Hunların başına geçtiği esnada, bozkırın batısında Yüeçiler, tüm güçleriyle Vusunlar'a yüklenmekteydi Vusun hükümdarı Nandoumi'nin (Nandı Bey?) Yüeçiler tarafından katledildiği, bir yaşındaki oğlunun vahşi hayvanlara atıldığı, ancak kurtlar tarafından kurtarıldığı ve sonra da Mao-dun'a götürüldüğü yönünde bir öykü bulunmaktadır Öyküyü göz önünde bulundurarak Vusunların Yüeçilere yenildiği, ancak sonrasında Hunlarla birleşip Yüeçileri iki taraftan kuşattıkları düşünebilir Gerçekten de Yüeçiler yok edildikten sonra Vusun hükümdarını Hun yabgusuna bağlılık bildirirken görürüz

Yüeçi Göçü
Hunlar karşısında bozulan Yüeçiler, yurtlarını terk ederek batıya doğru çekilmeye başladı Ancak bu, fazlasıyla zor bir yolculuktu İki kola (Büyük Yüeçi, Küçük Yüeçi) ayrılan Yüeçiler, Tanrı Dağları'nı aşarak İskit topraklarına girdi ve onları ezerek bölgeyi yağmaladı Vusunların tacizleri karşısında burada tutunamayarak MÖ 155'te güneye yöneldiler ve tarımla geçinen halkların yaşadığı, zengin Dayan ülkesini (Fergana) talan ettiler MÖ 145'te Yüeçilerin, Helen topraklarına girdiğini ve savaşa savaşa Maveraünnehir'e yerleştiklerini görüyoruz

Helenler tarafından kurulmuş olan Baktria krallığını istila eden Yüeçiler, bu sayede Yunan kültürünün etkisine girdiler Ayrıca Hindistan'a doğru sarkarak Budizm'le tanıştılar Sonuçta doğu ve batı arasında köprü olan bu halk, her iki kültürün kaynaştığı melez bir oluşumun içinde yer aldı

Kuşanlar
Batıyla temas eden Yüeçiler, bundan sonraki kaynaklarda farklı adlar aldı Roma kaynaklarında, doğudaki "Serica" ülkesi halkının Yüeçiler olduğu sanılmaktadır Romalılar, bu halkın mavi gözlü ve kızıl saçlı olduğunu söyler ki bu tanım, Yüeçiler için doğrudur

Sonraki devirlerde bahsedilen Toharların da Yüeçiler olduğu yönünde güçlü deliller bulunmaktadır
Maveraünnehir'e yerleşen Yüeçi kabilelerin biri de Kuşanlardı Kuşanlar zamanla diğer kabilelere boyun eğdirerek yeni bir Yüeçi devleti kurmayı başardı

Yüeçilerin Hunlar karşısındaki yenilgisi, Orta Asya bozkırı için bir dönüm noktasıdır Bu sayede Hint-Avrupalılarla Ural-Altaylılar arasında süregelen rekabet sona ermiş ve Orta Asya'da yüzyıllar boyunca sürecek olan Ural-Altay egemenliği başlamıştır

VİKİPEDİ