Coğrafi Konum

COĞRAFİ KONUM


Bir ülkenin, yerin coğrafi konumu denilince;

- Yerküre üzerinde bulunduğu nokta yer
- Hangi kıtada bulunduğu ve diğer kıtalarla ilişkili durumu
- Deniz ve okyanuslarla ilişkisi
- Yükselti durumu
- Ticaret yollarına göre durumu
- Ekonomik ve kültürel özellikler bakımından farklılık gösteren yerlere göre durumu anlaşılır

Kısaca, bir yerin enlem ve boylamlara göre yerküre üzerindeki yeri ve çevresiyle her türlü ilişkisini sağlayan coğrafi koşulların tümüne birden "Coğrafi konum" denir

Coğrafi konum ikiye ayrılır

1 Matematik konum
2 Özel konum

MATEMATİK KONUM

Dünya üzerindeki bir yerin enlem ve boylamlara göre yerinin saptanmasıdır

Türkiye'nin Matematik Konumu ve Sonuçları

1 Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26°-45° Doğu meridyenleri arasında yer alır
2 Doğu - batı istikametinde 45° - 26° = 19° meridyen farkı vardır Bu da 76 dakikalık yerel saat farkına sebep olur Doğu - batı yönünde geniş olmadığı için bir ortak saat kullanılır
3 Kuzey - güney doğrultusunda 42° - 36° = 6° paralel farkı vardır Bu da kuzey ucu ile güney ucu arasında 6° x 111 = 666 km yapar
4 Güneş ışınları yatay bir düzleme hiçbir zaman dik açı ile gelmez
5 Ülkemiz Ekvator'un kuzeyinde, başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır
6 Orta kuşakta yer aldığı için mevsimler belirgin olarak yaşanır
7 Kuzeye gidildikçe gece - gündüz arasındaki zaman farkı artar ve cisimlerin gölge boyları uzar
8 Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür Güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir
9 Dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarından daha sıcaktır
10 Kuzeyden, güneye gidildikçe sıcaklık artar Akdeniz kıyıları, Karadeniz kıyılarından 7-8 derece daha sıcaktır
11 Kuzeye gidildikçe buharlaşma azalır, bu nedenle Akdeniz Karadeniz'den daha tuzludur

Bir yerin Boylamını bilirsek:

- Yerel saatini
- Hangi saat diliminde yer aldığını
- Aynı enlem üzerindeki noktalarda Güneşin doğuş ve batış saatlerini de bilmek mümkün olur

SAATLER

Dünya'nın günlük hareketi sonucunda kutup noktaları dışında aynı enlem üzerindeki bir noktada Güneş batıdaki bir noktaya göre daha önce doğar ve batar Bunun sonucunda yerel saatler oluşur

YEREL SAAT
Zaman, Güneş'in gökyüzünde izlenen hareketine göre düzenlenir Bir boylam 24 saatte bir Güneş'in tam karşısında olmaktadır

Dünya ekseni etrafında dönerken 360 meridyen 1 gün 24 saat yada 1440 dakika içerisinde Güneşin önünden geçer Güneş sabittir ama insan gözü Güneşi dönüyormuş gibi algılar

Yukarıdaki işlemle ispatlandığı gibi bir meridyen güneşin önünden geçtikten 4 dakika sonra onu takip eden meridyen güneşin önünden geçer İki meridyen arasında 4 dakika yerel saat farkı vardır Güneş doğudan doğduğu için doğuda kalan meridyenlerde yerel saat daha ileridir

Örneğin: 26° - 45° doğu meridyenleri arasında bulunan Türkiye'de 45 - 26 =19 meridyen
19 x 4 = 76 dakika yerel saat farkı vardır

YEREL SAATLERİN HESAPLANMASI

Yerel saat hesapları çözülürken genelde şu 4 aşama uygulanır:

1 Şekil çizimi
2 Boylamlar verilmişse boylam farklarını bulup saate çevirme ya da zaman farkı verilmişse farkı boylama çevirerek boylamı bulma
3 Şekil üzerinde sonuç olarak ileri (doğusunda) ya da geri (batısında) noktayı tespit etme
4 İleri ise toplama geri ise çıkarma işlemi ile sonucu bulma

ÖZEL KONUM

Dünya üzerinde herhangi bir yerin kıtalara, komşularına, önemli geçitlere, boğazlara ve su yollarına, ticaret merkezlerine, denizlere göre durumu, fiziki ve beşeri özellikleri o yerin özel konumunu belirler

Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları

1 Ülkemiz eski dünya karaları olarak bilinen Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine ençok yaklaştığı yerde bulunur Anadolu ve Trakya yarımadalarından oluşmuştur
2 Üç kıta arasında köprü durumundadır Bu nedenle ipek ve baharat yolları gibi önemli ticaret yollarına geçitlik yapmıştır
3 Tarih boyunca değişik medeniyetlerin kurulduğu bir alan üzerindedir
4 Üç tarafı denizlerle çevrilidir Yeryüzü şekilleri çeşitlidir Bunun sonucunda iklim, tarım ürünleri, turizm ve deniz ürünleri çeşitliliği artmıştır
5 Akdeniz'i Karadeniz'e bağlayan Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahiptir Bu nedenle ülkemizin stratejik önemi artmıştır
6 Ülkemizin ortalama yükseltisi fazladır (1132m) Yükselti batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır
Bu durum, tarım ürünlerinin Doğu Anadolu Bölgesi'nde daha geç olgunlaşmasına neden olmuştur
7 Yeraltı kaynakları bakımından zengindir
8 Yer şekilleri çok engebelidir Bu nedenle kısa mesafelerde iklim değişikliği yaşanır Rize'de turunçgil yetişmesi, Iğdır'da pamuk yetişmesi özel konumun bir sonucudur