Coğrafya'nın Bilinmeyenleri 3

Coğrafya'nın Bilinmeyenleri 3

Kristof Kolomb 1502 yılında Amerika kıtasına yaptığı son yolculuğunda Honduras’a “deniz derinlikleri” anlamına gelen ismi vermiştir

Elverişli jeopolitik konumu nedeniyle Simon Bolivar Panamayı “evrenin kalbi” olarak nitelemiştir

Üstünde bulunan kar ve buz örtüsünden dolayı, Antarktika “beyaz çöl” olarak bilinir

400 kilometrelik uzunluğu ile Antarktika’daki Lambert Buzulu dünyadaki en uzun buzuldur

Tasmanya ve Tasman Denizinin ismi yöreyi keşfeden Hollandalı denizci “Abel Tasman”dan gelmektedir

Kuzey kutup dairesi üzerinde kalan bölgeye “arktika” denir

Avustralya, Yeni Zelanda ve Pasifik Okyanusundaki çok sayıda adadan oluşan kıtaya “Okyanusya” denir

Avrupalıların Brezilya toprakları ile tanışması tesadüfen olmuştur Portekizli denizci Alvares Cabral, yelkenli gemileriyle Ümit Burnunu dolaşıp Hindistan’a gitmeyi amaçlarken rüzgârsız Gine Körfezine girmemek için, gerektiğinden fazla batıya açılınca, Brezilya kıyılarına ulaşmıştır Portekiz hemen bu topraklar üzerinde hak iddia ederek buraya “Terra da Santa Cruz=kutsal haç toprakları” ismini vermiştir Brezilya ismi ise daha sonraları, bu bölgede çok rastlanan ve kırmızı boya yapımında kullanılan “pau-brasil” ağacından dolayı verilmiştir

İspanyolcada ova-düzlük anlamına gelen “pampalar” Arjantinde 760000 km²’lik bir alan kaplar ki bu Türkiye’nin yüzölçümüne yakındır Geniş, serin, sulak ve ağaçsız olan pampalar hayvancılık için uygun ortam oluştururlar

Aborjinlerin gölgeli yer anlamına gelen uluru ismini verdikleri Ayers Kayası Avustralya’nın simgelerinden biridir 384 metrelik yüksekliği ve 3,6 kilometrelik uzunluğu ile dünyanın tek blok halindeki en büyük kayasıdır Ayers Kayası Aborjinlerce kutsal kabul edildiğinden tırmanmak günah sayılmaktadır

Venezüella adı İspanyolca küçük Venedik anlamına gelir Petrol üretiminde çalışmak üzere aldığı yoğun göç nedeniyle “göçmenler ülkesi” olarak bilinir

Surinam adını 14 yüzyıla kadar bu topraklarda yaşayan “surinenlerden” almıştır Hollanda 1667 yılında sömürgesi durumundaki New Amsterdam’ı ( bugünkü New York şehrini ) İngiltere’ye vererek karşılığında Surinam’ı almıştır

Anayurdu Amerikanın tropikal kesimleri olan kapok ağacının liflerinden; yatak, yorgan, uyku tulumu, yastık ve can simidi yapılır

1549 yılından 1763 yılına kadar Brezilya’nın başkenti eski ismi Bahia olan Atlas Okyanusu kıyısındaki Salvador’du

Macellan dünya çevresindeki turunda Amerika kıtasının güneyinden geçerek Hindistan’a varmaya çalışırken geçtikleri boğaza ateş ülkesi anlamına gelen “tierra del fuego” ismini vermiştir Çünkü bu soğuk bölgenin insanları bazen ısınmak, bazen de balıkları çekmek için kıyı boyunca ateş yakıyordu

Kızıl Erik MS 985’te ( Kristof Kolomb’dan 500 yıl önce ) buzlarla kaplı bir karanın en güney noktasına ulaşmış ve buraya göçmenleri kolaylıkla çekebilmek için Norveç dilinde yeşil anlamına gelen “Greenland” adını koymuştur Bu isim daha sonraları Grönland’a dönüşmüştür

Palmiye yapraklarındaki liflerden sicim, kurutulmuş yapraklarından hasır yaygı, paravana yapılır Yapraklarının arasındaki kalın damardan sepet örülür Tomurcukları çok lezzetli sebze yerine geçer Özsuyundan palmiye şarabı, meyvesinden palmiye yağı, çekirdeğinden ise sabun elde edilir

Dünyada en fazla kara komşusuna sahip ülkeler şunlardır; Çin ve Rusya Federasyonu 14, Brezilya 10, Kongo, Sudan ve Almanya 9, Türkiye, Avusturya, Fransa, Zambiya ve Tanzanya ise 8 ülke ile kara sınırı komşusudur

Bolivya, ismini aslında bir İspanyol olan ve Ekvador, Bolivya, Kolombiya, Panama, Peru ve Venezüella gibi ülkelerin bağımsızlık savaşında önderlik yapan Venezüellalı Simon Bolivar’dan almıştır

Ekvator çizgisi; Ekvador, Kolombiya, Brezilya, Gabon, Kongo, Uganda, Kenya, Somali, Maldivler, Endonezya ve Kiribati gibi ülkelerin topraklarından geçer

Başlangıç meridyeni; İngiltere, Fransa, İspanya, Cezayir, Mali, Burkino Faso, Gana ve Togo gibi ülkelerin topraklarından geçer

“Cezayir” Arapçada ada demektir İsmini Akdeniz’deki küçük bir adadan almıştır

Fas, Cezayir ve Tunus’a Afrika kıtasının batısında yer almaları nedeniyle “mağrip=günbatısı” ülkeleri denir

Kosta Rica, İspanyolcada “zengin kıyı” anlamına gelmektedir

Guatemala, Aztek dilinde “ağaçlar ülkesi” anlamına gelmektedir

Brezilyanın doğu kesimindeki kurak iç bölgelerde seyrek, bodur, kuraklığa dayanıklı ve dikenli yapılarıyla belirginleşen fundalıklara sahip bitki örtüsüne “caatinga=beyaz ormanlar” adı verilir

Gittikçe düşen bir atmosfer basıncı, rüzgâr ve çoğu kez de yağmur geldiğine işarettir Artış gösteren bir atmosfer basıncı ise güzel bir havanın geleceğine işarettir

Dünyada ilk petrol kuyusu 1859’da ABD’nin Pensilviana eyaletindeki Titusville’de açılmıştır Bu kuyuda bir günde 25 varil petrol ( 1 varil=185 litre ) elde ediliyordu

Gözlük camı; kum, bor trioksit, potas, demir ve soda, pencere camı; kum, soda, kireç, magnezyum oksit, alüminyum oksit, şişe camı; kum, soda, kireç, alüminyum oksit, kristal cam; kum, kurşun oksit ve sodadan yapılır

Amonyak, kok kömürü, katran, ilaçlar, boyalar, patlayıcı maddeler, parfümler, antiseptikler ve plastikler taşkömüründen elde edilir

Kanguru isminin Avustralya’ya ilk ayak basan beyazların bu zıplayan hayvanı gördüklerinde yerlilere; nedir bu hayvan? diye sormaları ve yerlilerin “kangaroo = ne dediğini anlamıyorum!” cevabını vermelerinden geldiği sanılmaktadır

Belçika ( Be ), Nederland = Hollanda ( Ne ), ve Lüksemburg ( Lüks ) gibi ülkelerin üçü “ Benelüks ülkeleri” olarak nitelendirilir

Lös; Almanca “lose = gevşek” anlamındadır Çok küçük mil tanelerinden meydana gelen soluk, sarı renkli toprak çöllerde ( 23° - 55° ) yaygın olarak görülür

“Mangrov” tropikal kuşakta, güçlü gelgitlere açık koy, delta ve lagün gibi tatlı ve tuzlu suların birbirine karıştığı bataklıklarda görülen sık ormanlara verilen isimdir

Fayansı ilk yapanlar Babillilerdir Ortaçağda Araplar fayans yapma tekniğini Avrupa’ya taşımışlardır Özellikle İtalya’da büyük ilgi gören fayans özellikle 1400’lü yıllarda en büyük üretim merkezi olan “Faenza”nın adıyla anılır olmuştur

Blue jeanı 1873’te batıyı keşfe çıkan Oscar Lewis Strauss bulmuştur Bu pantolonlar başlangıçta çadır bezi diye bilinen mavi ketenden hazırlanıyordu Jean sözcüğü ( cin ) ilk kez 1967’de kullanılmıştır ve bu isim Cenova’dan gelmektedir Çünkü bu pamuklu kumaş Cenova’da dokunmaktaydı

Haşhaş ismi, Hasan Sabah’tan gelmektedir Haşhaşin = haşhaşçılar mezhebinin kurucusu olan Hasan Sabah haşhaş sakızı, afyonun insan iradesini nasıl zayıflattığını görmüş ve mezhebine girenlere haşhaş vererek çeşitli cinayetler işlettirmiştir

Karabiberin en çok üretildiği yerler; Hindistan, Malezya ve Endonezya’dır

1847’de İngiliz Mercer, pamuk ipliğini bir sudkostik eriyiğinin içine batırarak yeni bir iplik elde etti ve bu yeni ipliğe “ merserize” adını verdi

1822 yılında Fransız mineraloji uzmanı Pierre Berthier, Provanca bölgesinin “ baux” kentinde bir maden bularak buna “boksit” adını vermiştir 1854’te Fransız kimyacı Saint- Claire Devill bu madeni klorürle indirgeyerek asıl alüminyumu elde etti

Pamuk bitkisinin gelişip ürün vermesi için 200 gün, mısır bitkisinin gelişip ürün vermesi için ise 150 gün sıcaklığın O°C’nin üzerinde olması gerekir

Bir bölgede günlük en yüksek sıcaklığın 30°C’nin üzerine çıktığı gün “tropik gün”, günlük en yüksek sıcaklığın 25°C’nin üzerine çıktığı gün “yaz günü”, günlük en düşük sıcaklığın 0°C’nin üstüne hiç çıkmadığı gün ise “ kış” günü olarak kabul edilir

Çernezyom, Rus dilinde çern = kara renkli, ezyom = toprak sözcüklerinden gelmedirUzun boylu çayır bitki örtüsü altında oluşan koyu renkli toprak organik madde bakımından oldukça zengindir

1998 yılına kadar Everest zirvesine çıkmaya çalışan 918 kişiden 146’sı ölmüştür

Atmosfer sözcüğü Yunanca “atmos = nefes, sphere = küre” kelimelerinden gelmektedir

Atmosferdeki havanın 1 cm²’lik yüzeye yaptığı basınç 760 mmlik cıva sütunun ağırlığına eşit olup, 1033 grdır Dolayısıyla tüm atmosferin ağırlığı 5,1 trilyon kilogramdır

Güneşten yeryüzüne gelen enerjinin;
% 25’i bulutlar ve atmosferce geriye yansıtılır
% 25’i dağılmaya ( difüzyona ) uğrar
% 15’i atmosfer tarafından emilir
% 8’i yerden geriye yansıtılır
% 27’si ise yeryüzünü ısıtır

Her yıl 1 milyar ton Afrika toprağı Atlas Okyanusunu geçerek Amerika kıtasına ulaşır Bu toz ve toprak Amerika’ya, Karayip’lere ve Amazon Havzasına, Bahama Adalarına zengin tortular taşır Zengin mineral ve besin taşıyan bu topraklar; bünyesinde böcek, mikro organizmalar ve mantar barındırdığından tarım topraklarının verimli hale gelmesinde etkilidir

Macaristan’ın başkenti Budapeşte iki bölümden oluşur Tuna Nehrinin iki yakasında kurulan Budapeşte’nin ilk çekirdeği olan Buda ortaçağda Tuna Nehrinin batı kıyısına kurulmuştur Bu kesimde tarihi eserler ve konutlar bulunur Daha sonraları Tuna Nehrinin doğu kıyısına kurulan Peşte ise ticari, kültürel ve idari merkez özelliğindedir

Mississipi, Kızılderili dilinde “büyük su, suların atası anlamına” gelmektedir

Liberya ismi “özgür olanların ülkesi” anlamına gelmektedir

Başkent Addis Ababa Etiyopya dilinde “yeni çiçek” anlamına gelmektedir

Deniz seviyesinden 2500 metre yükseklikte kurulan Addis Ababa, Afrika kıtasının en yüksekte kurulan kentidir

Sudan’ın ismi Arapçada “siyahlar ülkesi” anlamındaki bilad el-sudan’dan gelmektedir

Kenya’nın başkenti Nairobi ismini Masailerin Enkare Nairobi dedikleri bir su kaynağından alır ve yerli dilinde “soğuk su” anlamına gelir

Casablanca ismi İspanyolcada “beyaz ev” anlamına gelmektedir

Botswana ismini ülkede kalabalık bir topluluk olan Botswana kabilesinden almıştır

Kalahari çölü “kum dünyası” ya da “susuz ülke” olarak bilinir Çölde ot toplulukları ve ağaçlıklar bulunur

Kuveyt arapçada “korunmuş kent, kale” anlamına gelmektedir

Japonya yani “Nippon” Japonca dilinde, güneşin doğduğu ülke anlamına gelmektedir

Kosta Rika İspanyolcada zengin kıyı anlamına gelmektedir

Madagaskar’da 150000 hayvan ve bitki türü yalnızca bu ülkeye ait endemik türdür

Moldova’nın ismi Romanya’da bulunan Moldova ırmağından gelmektedir

İspanyollar Venezüella’ya su üstündeki evlerden dolayı bu ülkeye “küçük Venedik” anlamına gelen Venezüella ismini vermişlerdir

Tuna Nehri Avusturya’nın başkenti viyana, Slovakya’nın başkenti Bratislava, Macaristan’ın başkenti Budapeşte ile Yugoslavya’nın başkenti Belgrad’dan geçer

Dünyanın en büyük ticari gemi filosu Yunanistan’dadır

Dünyanın en zengin fosfat rezervleri Fas’ta bulunur

Haiti ismi yerli dilinde “dağda yaşayanlar” anlamına gelmektedir

İsviçre denize kıyısı olmadığı halde, dünyada deniz ticaret filosu olan tek ülkedir

Haiti Cumhuriyeti 1804 yılında bağımsızlığını ilan eden ilk zenci devletidir

Birmanya, 1989 yılında ismini Myanmar Cumhuriyeti olarak değiştirmiştir

Ukrayna, Bulgaristan, Almanya, Macaristan, Rusya Federasyonu, İspanya, İngiltere gibi ülkelerde doğal nüfus artışı eksi değerlerle ifade edilmekte, yani bu ülkelerin nüfusları giderek azalmaktadır

Kuzey Amerika’da yer alan Superior Gölü dünyanın en büyük tatlı su gölüdür

ABD’nin Detroit kenti dünya otomobil endüstrisinin başkenti olarak kabul edilmektedir

Himalayalar üzerindeki Everest zirvesi Nepal dilinde “gökyüzünün tanrısı” ( sagarmatha ), Tibet dilinde ise “dünyanın ana tanrıçası” ( comolungma ) anlamına gelmektedir

Ekvator’un başkenti Quito 0,4 °C ile dünyada yıllık sıcaklık farkının en az olduğu yerdir

Finlandiyalılar kendi ülkelerine “ suomi” yani “Bin göller” ülkesi demektedir

Polonya ismi yerli dilinde “düzlükler ülkesi” anlamına gelmektedir

Ekvatoral iklim kuşağında yer alan Endonezya’da 2000 ağaç türü, ( 300 tür palmiye ) 40000 bitki türü, 2000 kuş türü, 1700 balık çeşidi ve 500’den fazla memeli türüne sahiptir

2200 metreyi bulan ortalama yükseltisi ile Antartika, dünyanın en yüksek kıtasıdır

Dünyada toplam 231 ülke bulunmaktadır 58 ülke ile Afrika ülke sayısının en fazla olduğu kıta iken, 13 ülke ile Güney Amerika ülke sayısının en az olduğu kıtadır

Avrupa kıtasındaki en yarımada İskandinavya, en büyük ada Büyük Britanya en büyük göl Ladoga, en uzun nehir ise Volga’dır

Asya kıtasındaki en büyük yarımada Arabistan, en büyük ada Borneo ( Kalimantan ), en büyük göl Hazar, en uzun nehir ise Hoang Ho’dur

Afrika kıtasındaki en büyük yarımada Somali, en büyük ada Madagaskar, en büyük göl Victoria, en uzun nehir ise Nil’dir

Kuzey Amerika’daki en büyük yarımada Labrador, en büyük ada Grönland, en büyük göl Superior, en uzun nehir Mississippi’dir

Güney Amerika’daki en büyük yarımada Guajiro, en büyük ada Ateş Toprakları, en büyük göl Maracaibo, en uzun nehir ise Amazon’dur

Dünya Turiz Örgütü verilerine göre; ABD 73, İtalya 31, İspanya ve Fransa 25 milyon dolar yıllık gelir ile dünyada turizmden en fazla para kazanan ülkelerdir

Kütahya, Bilecik Çanakkale; seramik, Kahramanmaraş ve Erzincan; bakır işlemeceliği, Bolu, Kahramanmaraş, Bartın; ağaç oymacılığı, Nevşehir; çömlekçilik, Isparta, Kayseri ( Bünyan ), Konya, Niğde, Siirt, Burdur, Uşak, Muğla; ( Milas ) halı ve kilim dokumacılığı, Muğla; cam işlemeciliği, Zonguldak ( Devrek ), Kahramanmaraş; baston yapımı, Eskişehir; lületaşı işlemeciliği ile tanınmış yerlerdir

2006 yılında doğal kaynak tüketimi, yaşam süresi, insanların mutluluğu ve ekolojik faktörlerin değerlendirildiği bir araştırmada Pasifik Okyanusunda küçük bir ada olan “Vanuatu” dünyanın en mutlu insanlarının bulunduğu ülke olarak seçilmiştir Türkiye ise 98 sırayı almıştır Zimbabwe ise bu listede sonuncu sırayı almıştır

Brezilya’nın Amazon Havzasında yaşayan yerli “Piraha kabilesi” ile Afrika’daki bir grup “Bushmen” yerlilerinde ortalama yaşam süresi yaklaşık 100 yıldır

Aydın’ın “Atça” beldesindetüm ara sokaklar geniş ana caddelere, tüm ana caddelerse beldenin ortasındaki parka çıkmaktadır Belde bu haliyle Paris şehrine benzemektedir

Keçiboynuzu, petrol aramadan kibrit üretimine kadar 17 sanayi dalında kullanılmaktadır

2003 yılında Avrupa’da yaşanan aşırı sıcaklar nedeniyle çoğunluğu yaşlı 25000 kişi yaşamını kaybetmiştir

Meşe palamudu gıda ürünlerinde katkı maddesi olarak kullanılır

Afrika ülkelerinde kişi başına düşen yıllık sağlık harcaması 15 doların altındadır

Türkiye’de son 40 yılda 1300000 hektarlık sulak alan yok edilmiştir

1767 Kilometre uzunluğundaki Bakü-Tiflis- Ceyhan boru hattının 443 kilometresi Azerbaycan’da, 248 kilometresi Gürcistan’da, 1076 kilometrelik bölümü ise Türkiye’dedir

2006 yılında yapılan bir araştırmada Hindistan’ın Bombay şehri dünyanın en kaba şehri olarak şeçilirken, New York, Zürih, Toronto ve Berlin dünyanın en kibar şehirleri olarak belirlenmiştir

Işık, 1 saniyede dünyanın çevresini yaklaşık 8 kez dolaşmaktadır

Dünyada aktif volkanik dağı olmayan tek kıta Avustralya’dır

2006 yılı değerlerine göre dünyanın en büyük ekonomileri; ABD, Japonya, Almanya, Çin ve İngiltere’dir

Dünyada en çok silah satan ülkeler Rusya Federasyonu ve ABD’dir Ençok silah alan ülkeler ise Hindistan, Çin ve Yunanistan’dır Türkiye silah alımında 10 sıradadır

Dolmabahçe sarayının yapıldığı yer 1614 yılına kadar bir koydu İstanbul’un fethiyle zamanla bataklığa dönüşür Bu tarihte Sultan IAhmed’in dikkatini çekmiştir 1614’te Sultan’ın talimatıyla imparatorluğun en uzak yerlerinden bulunup getirilen ağaç kazıklar denize çakılır, kazıkların arasına yine ağaçtan hasırlar örülür ve koy doldurulmaya başlanır B u işlem 16172de tahta çıkan II Osman dönemine kadar devam eder Sonunda dolma adında bir hasbahçe yaratılır, adına da Dolmabahçe denir Sarayın dekorasyonunda, saf ipektyen döşeme kumaşlar, perdeler Hereke fabrikasında dokutturulur Halılar Manisa Gördes, Hereke, Isparta, Kayseri Bünyan’dan getirtilir Bir kısmı ise İran ve Avrupadan Görkemli mobilyalar Fransa ve İtalya’dan alınır Saray İngiliz ve Fransız kristalleriyle donatılır Sarayın dışarıdan mermer ve taş gibi gözüken bütün taşıyıcı sütunları meşe ağacındandır Sütunlar, kireç külleri ve başka karışımlar elde edilerek büyük bir ustalıkla mermere benzetilir Sarayda muhafız alayı askerleri taş kesilmişçesine nöbet tutar Üç katlı sayrın kullanım alanı 16600 m²’dir Yan bina ve bahçelerle toplam alanı 110000 m² yi bulur Şimdi Swissotelin bulunduğu yer bir zamanlar sarayın bahçesi iken, İnönü Stadının olduğu yer ise bir zamanlar saray atlarının ahırı idi Sarayda; 285 oda, 43 büyük salon,82 koridor, 64 hol, 68 tuvalet,6 büyük Türk hamamı, 9 özel banyo, 3 mutfak ve 1427 pencere mevcuttur

2006 yılında Çin ve Güney Kore’ye sarı kar yağdı

Kanada, yeryüzündeki yüzey tatlı sularının %10’una sahipken, dünya nüfusunun%1’inden azını barındırır

Kıtaların tamamı düzleştirilip, toprakları denizlere doldurulsa 2700 metre yüksekliğinde su kütlesi ortaya çıkar

Dünyada en fazla kongre yapılan şehirler arsında; Barcelona, Viyana, Singapur, Berlin ve Hong Kong ilk sırayı almaktadır

Türkiye’nin en yüksek çağlayanı 166 metre ile Artvin’in Yusufeli ilçesindeki Çilo çağlayanıdır

Çam fıstığı Türkiye’de tatlı ve pilavlarda kullanılırken, Avrupa’da at yeminden gıda ve sağlık sektörüne kadar pek çok alanda kullanılmaktadır Türkiye’de yıllık 1500 ton üretimi bulunan ve yoğun olarak Muğla ve Aydın çevresinde üretilen çam fıstığı Bergama’ya bağlı Kozak köylerini zengin etti Kozak yaylası çevresindeki çam fıstığı yetiştiricisi 16 köy, yıllık 1000 tonluk üretimi ile Türkiye’nin en zengin köyleri arasına girdi Bu köylerde kişi başına gelir 14000 euro seviyesinde

Satınalma gücünde Lihtenştayn ( %225 ), Lüksemburg, İsviçre, Avusturya ve ABD başı çekerken, Türkiye ( % 30 ) ile sonlarda yer almaktadır

Kullanılmayan kurtlu meyve ve tarım ürünleri ekolojik tarımda gübre olarak kullanılmaktadır

Meyve kabukları ilaç ve reçel sanayinde kullanılmaktadır

Günümüzde dünyada 119 milyar baş koyun vardır Türkiye’deki koyun sayısı ise 45 milyon civarındadır

Ihlamur ağacının odunu çok hafif olduğundan model uçaklar gibi hafif olması istenen eşyalar ıhlamur kerestesinden yapılır

Kestane ağacının kerestesi yaklaşık 500 yıl dayanır Bu nedenle Karadeniz Bölgesindeki tarihi evler kestane ağacından yapılmıştır

Bugüne kadar en hızlı rüzgâr 450 km/saat hızla ABD’nin Teksas eyaletinde gözlenmiştir

Bütün kar taneleri altıgendir Yani hepsinin de altı köşesi vardır Her yağışta milyarlarca kar tanesi düşer, ancak asla birbirinin tam benzeri olan kar tanesine rastlanmamıştır

Yeryuvarlağının katı olan dış kısmını oluşturan ve kalınlığı 5–100 km arasında değişen hareket halindeki parçalara levha denir Bu levhalar, üst mantonun daha akıcı ve yumuşak katmanı olan astenosfer üzerinde hareket halindedir Bunlar; Kuzey Amerika, Avrasya, Karayipler, Afrika, Arabistan, Filipinler, Pasifik, Kokos, Güney Amerika, Avustralya-Hindistan, Nazka veAntarktika levhalarıdır