Alt Islatma

Gece altını ıslatma nedir? Sıklığı ne kadardır?


İstemsiz işeme olarak tanımlanabilir ve gece olduğunda nokturnal enürezisgün içinde olursa diurinal enürezis olarak adlandırılır Çocuklarda idrar kaçırma en sık karşılaşılan sorunların başında geliyor Nokturnal enürezis tanımı için 5 yaşını doldurmasına rağmen ayda iki kereden fazla idrar kaçırma kriteri aranmaktadır
Çocukların çoğu 2–4 yaş arasında idrarlarını hem gece hem de gündüz tutmayı başarırlar İdrar kontrolü sinir sisteminin gelişmesiyle paralel oluşmaktadır Bebeklik döneminde işeme tamamen refleksle oluşur Üç yaşındaki çocukların %40'ı altını ıslattığı halde bu oran 5 yaşında %15'ye 10 yaşında %10'a düşmektedir Nokturnal enürezis erkek çocuklar kızlara göre %50 daha sık olarak görülür Enürezis nokturnalı çocukların %85’inin gündüzleri işeme alışkanlıkları normaldir ve bunların ürolojik öykülerinde başka anormallikler yoktur ancak %15 hastada gündüz işeme problemleri mevcuttur Enürezisin 15’ler kanunu vardır;5 yaşındaki çocukların %15’i ıslaktır15 yaşındakilerin %1’i ıslaktır%15’inde gayta kaçırma vardırher yıl %15’i kuru hale gelir%15’inde gündüz idrar problemleri vardır%15’inde başlangıç kuru dönemleri vardır

Gece altını ıslatmanın kaç tipi vardır nedenleri nelerdir?


Gece altını ıslatmanın iki tipi vardır Doğumundan itibaren hiç kuru kalmamışsa primer (birincil) tip en az 6 ay kuru kaldıktan sonra altını ıslatmaya yeniden başlamışsa sekonder (ikincil) tip altını ıslatmadan söz edilir Altını ıslatan çocukların büyük çoğunluğu birincil altını ıslatma grubunda yer alır Bazen altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı duyma gibi bulgular eşlik edebilir Gece altını ıslatma nedenlerine göre fizyolojik ve organik olmak üzere iki gruba ayrılarak incelenmektedir Gece altını ıslatan çocukların büyük bir grubu (%90-95'i) fizyolojik altını ıslatma grubunda toplanmaktadır bu tip altını ıslatma problemlerine organik olmayan enürezis diyede isimlendirilebilir Bu çocukların gece uykuda mesane doluluğunu hissetmelerinin yetersiz mesane kapasitelerinin küçük ve uyku derinliklerinin fazla olduğu bildirilmektedir Geceleyin gündüze oranla normal olarak yaklaşık %50 daha az idrar çıkışı olur Bu plazma arjinin vazopressinin geceleri artamasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadırEnüretik çocuklarda hem gündüz ve hem de gece boyunca benzer vazopressin düzeyi vardırbuda onlarda gece daha çok miktarda idrar oluşturmalarına neden olmaktadır

Önemlisi altını ıslatmanın büyük oranda genetik yatkınlığa dayanmasıdır Anne ve babadan birisinde altını ıslatma öyküsü varsa çocukta % 43 ikisinde birden varsa %77oranında her ikisindede yoksa %15 orında altını ıslatma sorunu yaşanmaktadır (dayıamcateyzehala) altını ıslatma öyküsü olan hastalarda bu sorunla karşılaşılmaktadır Aile öyküsü olan olgular iyileşme zamanı bakımından ailelerine benzer bir seyir göstermektedirler

Uyku ile ilgili problem var mı dır?


Islatmanın uyku sırasında olması gerçeği çok derin uyumalarına neden olan ya da uyanmalarını önleyen bir uyku bozukluğu mu var sorusunu akla getirmektedirFakat yapılan çalışmalarda normal çocuklardan bir fark olmadığı gösterilmiştir

Hangi hastalıklara eşlik eder?

Altını ıslatan çocukların %2-3'ünden şeker hastalığı böbrek hastalıkları mesane hastalıkları gibi sorunlar saptanmaktadır Olguların %5-10'unda ise altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı gibi yakınmalar eşlik etmektedir Bunlar "polisemptomatik altını ıslatma" olarak tanımlanmaktadır Bu çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu idrarda bakteri olması kabızlık ve bazen besin alerjisi saptanmaktadır Ayrıca son yıllarda halk arasında "geniz eti" olarak bilinen adenoid vegatasyonlu çocuklarda yüksek oranda altını ıslatma görüldüğü ve ameliyat sonrası yakınmalarının geçtiği üzerinde durulmaktadır

Psikolojik sorunlar


Genel olarak psikolojik olaylar daha önce söz edilen primer altını ıslatma sorununa yol açmazlar Bu nedenle de altını ıslatan çocukların büyük çoğunluğunda bir ruhsal sorun aramaya gerek yoktur Ayrıca kötü çocukların altını ıslattığı gibi ön yargıların geçersiz olduğu akıldan çıkarılmamalıdır Bir ruhsal sorundan sonra altını ıslatma yaşanıyorsa bu genellikle fizyolojik altını ıslatmanın yeniden ortaya çıkmasıdır Davranışsal gerilemesi olan çocuklarda gece altını ıslatma yanında okul başarısızlığı korku gibi ek bulgular vardır ve bunların mutlaka çocuk psikiyatristleri tarafından görülmesi gereklidir

Nasıl yaklaşılmalı


Hemen ve önemle belirtmeliyiz ki altını ıslatmanın kendisinden çok bu çocuklara ailelerin ve toplumun yanlış tutumları zarar vermektedir Bunların içinde en tehlikelisi "Altına yapan kızını sobaya oturttu" gibi haber başlıklarına konu olan cinsel bölgelere yönelik cezalandırma girişimleridir Bu tür tutumlar çocuklar üzerinde etkisi ömür boyu sürecek izler bırakmaktadır Altını ıslatan çocukların fizyolojik bir gelişme gecikmesi yaşadığı (bir tür diş çıkarmanın konuşmanın gecikmesi gibi) ve ailenin temel görevinin çocuğun benlik saygısı zedelenmeden bu sorunu atlatmasını sağlamak olduğu unutulmamalıdır Bu nedenle altını ıslatan çocukların en geç 6 yaşında konuyla ilgilenen bir üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve gerekli incelemeler yapıldıktan sonra bir tedavi planı yapılması gereklidir

Altını ıslatan çocuklarda ne gibi tetkikler yapılmalı


Enurezis nokturna tanısını koyup daha ciddi işeme bozukluklarından ayırdetmek için konunun uzmanı bir ürolog tarafından değerlendirilmelidir

Altını ıslatma yakınması ile hekime getirilen çocuklar daha önce söz edilen organik faktörlerin varlığı bakımından incelenmelidir Bunun için gündüz altına kaçırma zor idrar yapma kabızlık zor ve acil idrar yapma çok idrar yapma kafa travması geçirme idrarla birlikte kaka kaçırma horlama ve gece ağızdan nefes alma gibi yakınmaların olup olmadığı soruşturulmalıdır Elde edilen bilgiler ve genel muayene sonuçlarına göre idrar incelemesinden mesane filmlerine uzanan bir dizi tetkik yapılmalıdır Altını ıslatan çocukların %97'sinde fiziksel bir neden yoktur Bu nedenle ayrıntılı bir öykü çoğu zaman fizyolojik altını ıslatmanın olup olmadığı konusunda bilgi verir Bu noktada altını ıslatan çocukta " küçük mesane" ya da uykudan uyanamama sorunu mu olduğunun aydınlatılması önemlidir

Ayrıntılı bir hastalık öyküsü alınıp sorgulama yapılması
İşeme-dışkılama çizelgesi tutulması
Genişletilmiş fiziksel muayene
Tam idrar tahlili yapılması genellikle yeterlidir

Bu basamaklardan sonra hastalığın “saf primer gece yatak ıslatma” problemi olduğuna karar verilirse tedavi aşamasına geçilir Eğer üroloji uzmanınca hadisenin daha kompleks ve etraflı bir problem olduğuna karar verilirse ileri tanı yöntemlerine başvurularak daha ayrıntılı tetkikler uygulanır

Tedavide kullanılan yöntemler


Altını ıslatan çocuklara genel olarak 7–8 yaşına geldiğinde tedavi için girişimlerde bulunulması önerilmektedir Bu girişimlerin başında çocuğun kendisinin ya da ailesinin gece uyanmasına dönük programlar gelmektedir Ailenin çocuğu gece uyandırıp tuvalete gitmesini sağlayan program uygulanır Bu program %90 oranında başarı sağlamıştır

Tedavide alarm kullanımı ve ilaç tedavisi


Alarm cihazları çocuk idrar kaçırmaya başlar başlamaz hareket geçen ve böylece çocuğun uyanıp mesanesini kontrol etmesi konusunda yardımcı olan araçlardır Bu tedavi ile çocuklarda %70–84 oranında iyileşme sağlanmaktadır Altını ıslatma tedavisinde uzun yıllardır çeşitli ilaçlar kullanılmıştır %90'a varan oranda yineleme riski bulunmaktadır

Alt ıslatma çocukluk çağında sık görülen bir sorundur ve ailelerin yanlış tutumlarının sürdüğü bir konudur Öncelikle altını ıslatan çocukların konuyla ilgilenen çocuk hekimleri tarafından değerlendirilmesi ve ailenin katılımı ile uzun dönemli bir tedavi yaklaşımının denenmesi gereklidir

Temel prensipler

Gece kalkıp tuvalete gitme bir hedef olarak kesinleştirilmeli
Tuvalete ulaşmak kolaylaştırılmalı
Çocuğun kuru kalma sorumluluğunu üstüne almasına yardım edilmeli
Yatmadan önceki 2 saat boyunca fazla sıvı alımından kaçınılmalı
Kafein içeren içecekler kesinlikle verilmemeli
Yatağa girmeden tuvalete gidilmeli
Gece kuru kalması için bez bağlanmamalı (gece kalkma motivasyonunu olumsuz etkilemektedir)
Sabah temizliğine çocuğun katılımı sağlanmalı
Çocukların benlik saygıları desteklenmeli
Ailelere nasıl davranacaklarını anlatan kılavuzlar hazırlanmalı
Çocukların hangi günler kuru kaldıkları bir kart üzerine işlenmeli
Çocuklar en az ayda bir kez kontrol edilmelidir


Op Dr Basri ÇAKIROĞLU Üroloji