Anlatım Biçimleri

ANLATIM BİÇİMLERİ

Çeşitli amaçlara yönelik olarak gerçekleştirilen anlatımın etkileyici olması için çeşitli yöntemlere başvurulurİşte,anlatımı gerçekleştirirken başvurulan bu yöntemlere “anlatım biçimleri” diyoruz

Anlatım biçimlerini şöyle sıralayabiliriz:

1)Açıklayıcı Anlatım,

2)Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)

3)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)

4)Tartışmacı Anlatım



A)AÇIKLAYICI ANLATIM:



Herhangi bir konu hakkında bilgiler vermek,bir şeyler öğretmek amacına yönelik anlatım biçimidir



ÖRNEK:Memduh Şevket Esendal öykülerini sade ve temiz bir Türkçe’yle yazmış,öykücülükte Çehov tarzını benimsemiştirOnun öykülerini okuyanlar eserin içinde kendilerini,çevrelerini ve hayatta karşılaştıkları kişileri bulur gibi olurlarEsendal,günlük hayatı iyimser bir hava içinde verirÖykülerindeki olaylar son derece basittir



B)TARTIŞMACI ANLATIM:



Okuyucuyu veya dinleyiciyi istenilen davranış ve düşünce biçimine yöneltmek amacıyla başvurulan bir anlatım biçimidirBu anlatım biçimiyle okuyucunun sahip olduğu düşüncenin

değiştirilmesi amaçlanırYani amaç düşünce ve konularda değişiklik yapmaktır



ÖRNEK:Edebiyat metninin dili günlük iletişim dilinden bütün bütüne ayrıymış gibi görülegelmiştir bizdeİstiareli, aktarmalı, doğallıktan uzak bir dil olarak düşünülmüştür hepEdebiyat sözcüğü;süslü püslü, özentili, abartmalı ve boş sözler yığını gibi bir anlam kazanmıştır bu yüzdenBunu da,edebiyat dilini günlük dilden apayrı gören bir anlayışa bağlayabilirizOysa edebiyat dili günlük dilden tümüyle kopuk bir dil değildirGündelik dilin güzel, duygusal bir doku içinde yeniden düzenlenimidir bir bakıma



C)ÖYKÜLEYİCİ ANALTIM:



Bu anlatımda amaç;olayı okuyucunun gözü önünde canlandırmak,anlatmak istenileni bir olay içerisinde vermektirÖyküleyici anlatımda olaylar oluş haline uygun olarak bir dizi halinde verilirse birbirine bağlanırÖyküleme, tasarlanan ya da yaşanan bir olayın anlatımıdırRoman, hikaye ve masalların anlatımı öyküleyici anlatım biçimindedir



ÖRNEK:Ağır adamlarla kahveye girdi HasanOlanları düşündü bir süreOtursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdiSonra oturdu bir köşeye isteksizBabadan kalma tütün tabakasını çıkardı,kalınca bir sigara sardıÖyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti



D)BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME):



Betimleme en yalın biçimiyle sözcüklerle resim çizme işidirVarlıkların niteliklerini,bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdıkları izlenimleri belirtmektirBetimleme nesnelerin, varlıkların, belirgin özelliklerini tanıtıp göz önünde canlandırmaktırBu anlatımda okuyucunun çeşitli duyularına seslenilerek anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması amaçlanırBu amacın gerçekleşmesi için titiz bir gözlem gerekirGözlem sırasında ayırt edici özelliklerin anlatılmasına özen gösterilir



ÖRNEK:Eski bir taş köprü geçildikten sonra fakir mahallelere giriliyor ve sefalet,bütün dehşeti ve çirkinliğiyle başlıyorduOrtalarından akan çirkin sularında yarı çıplak çocuklarla çamurdan köpekler, eğri büğrü sokaklar… Tezekten, çamurdan yapılmış yarı yarıya toprağa gömülmüş penceresiz kulübeler…



DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI



Bir yazıda ileriye sürülen görüş ve düşüncenin inandırıcılığını sağlamak amacıyla yazar çeşitli yollara başvururDüşünceyi geliştirmek için başvurulan yöntemler şunlardır:



1)TANIMLAMA:



Bir kavrama ya da olayın belirgin özellikleriyle tanıtılmasına tanımlama denirTanım kısaca “nedir” sorusuna verilen cevaptır



ÖRNEK:İnsan vücudunun en küçük yapı taşına hücre denir(Nesnel)

*Yiğitlik, kahramanlık, savaş temalarını işleyen şiirlere epik şiir denir(Nesnel)

*Yaşam, güçlükleri yenebilme sanatıdır(Öznel)

*Toros dağlarının etekleri Akdeniz’den başlar(Değil)



2)ÖRNEKLENDİRME:



İleriye sürülen soyut düşüncenin somutlaştırılması yöntemidirSöylenmek istenilenin okuyucunun kafasında canlandırılmasını sağlayan bir yöntemdir



ÖRNEK:

Genç Kalemler hareketi,edebiyatımıza özellikle dil konusunda yepyeni bir anlayışı getirmiştirTürkçe kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye başlamış;halk,aydınların yazdıklarını anlar duruma gelmiştir1911’li yıllarda yazan Ömer Seyfettin’i, Ziya Gökalp’i açıp okuyun, severek, anlayarak okursunuz yazdıklarınıSözcükler, tamlamalar…hep anlayacağınız biçimdedir



3)KARŞILAŞTIRMA:



Karşılaştırmada iki varlık, iki kavram ya da iki şey arasındaki benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanma söz konusudurBenzerliklerin ya da karşıtlıkların ortaya konması karşılaştırma ile olur



ÖRNEK:Özge Ali’ye göre daha çalışkandır

*En çok sevdiğim arkadaşım sensin

*Eski şiir hayali öğeleri yeni şiir ise somut öğeleri içerir



4)TANIK GÖSTERME(ALINTI YAPMA):



Anlatılmak istenilen düşüncenin başkalarının görüşlerinden,sözlerinden yararlanarak açıklanması yoludurBaşkalarının aynı konuda söylediği sözler yazı içerisinde alıntı olarak gösterilirTanık olarak düşüncesine başvurulan kişinin, konusunda uzman güvenilir olması gerekir



ÖRNEK:Mutluluk, aslında herkesin çok yakınındaİsteyen herkes, her an mutlu olabilirFizolof Sokrates: “Bir kitap, bir çiçek, bir kuş…ne büyük saadet!” derken bunu anlatmıyor mu?



5)SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMAüşünceyi inandırıcı kılmanın yollarından biri de sayısal verilerden yararlanmadırİnsanlar okuduklarının sayılarla desteklendiğini görürlerse yazıyı daha da inandırıcı bulurlar

ÖRNEK:Ada pazarı Şeker Fabrikası 1953’te işletmeye açıldı Kuruluşta günde 1800 ton olan pancar işleme kapasitesi 1980’de 6000 tona çıkarıldı Bu büyük bir gelişme