Ingiltere

İngiltere

İngiltere'nin bağlı olduğu Birleşik Krallık, Büyük Britanya adası ülkeleri (İngiltere, Galler ve İskoçya) ile İrlanda Adası 'nda yer alan Kuzey İrlanda 'dan oluşur Adı, 5 yüzyıl'da Saksonlar 'la birlikte adayı istila eden Germen halkı Angıllar 'dan kaynaklanır ve günümüzde zaman zaman, Birleşik Krallık adı yerine de kullanılır

Coğrafya

Kuzey-güney doğrultusunda uzun bir ada olan Büyük Britanya'nın batı kesimi genellikle dağlıktır Ancak yükseklikler fazla değildir İskoçya'da Ben Nevis Tepesi 1340 m, Galler'de Snowdown Tepesi 1084 m'dir Bütün ada hafif tepelerle düzlükler halinde uzayan çayır ve ağaçlıklarla kaplı yeşil bir ülkedir İklim batıdan gelen okyanus etkisiyle yumuşak ve nemlidir Batı kesimi daha çok yağış alır Yıllık yağışlar 700-1200 mm arasında değişir Mevsimler arası sıcaklık farkı da çok azdır (Londra'da Ocak ayı ortalaması 5 °C, Temmuz ayı ortalaması 16,7 °C) Adanın en geniş yeri 130 km'yi geçmediği için ırmaklar kısadır En önemli ırmaklar Thames, Trene, Severn'dir

Nüfus

İngiltere kalabalık bir ülkedir (km² başına 377 kişi) Nüfus 18 ve 19 yüzyıllarda çok artmış, ülke bu nüfusu besleyemediği için halkın bir bölümü Amerika'ya göçmüştür Günümüzde, doğumların azalması nedeniyle (binde 14'ten az) nüfus artışı durmuş gibidir Ülkede %2'ye varan yoğunlukta yabancı (Zenci, İrlandalı, Hintli, Pakistanlı, Kıbrıslı vb) bulunmaktadır 2 Dünya Savaşı'ndan sonra sömürgelerin elden çıkması ve ekonomik bunalımın büyümesi sonucunda İngilizler ile azınlıklar arasında boyutları çatışmalara varan bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır Nüfus dağılışı oldukça dengesizdir Dağlık kesimler hemen hemen ıssız gibidir Tarım bölgeleri buralara oranla kalabalıktır Nüfusun büyük çoğunluğu sanayi merkezi olan kentlerde toplanmış durumdadır (kentleşme oranı %90) Bu durumuyla İngiltere dünyada kentleşme oranı en yüksek ülkedir Nüfusun %40'ı yüzölçümü ülkenin %4'ü kadar olan ve içlerinde altısının nüfusu milyonu aşan birbirine yakın kentler de bulunmaktadır

Ekonomi

Çalışan nüfusun %40'ını endüstri kollarındakiler oluşturur İngiltere endüstri devrimini Avrupa'da ilk gerçekleştiren ülkedir Endüstri 18 yüzyıl'ın ikinci yarısında zengin taş kömürü yataklarının işletilmesiyle başlamıştır Günümüzde taşkömürü üretimi azalmıştır (yılda 122 Mt) ve hepsi iç tüketimde kullanılmaktadır Enerjinin ancak üçte biri kömürden sağlanmaktadır Buna karşılık hidrokarbon üretimi artmıştır Bunun önemli bir bölümü (53 Mt petrol, 40 milyar m³ doğalgaz) Kuzey Denizi'nden çıkartılmaktadır Yine de yılda 20 Mt petrol dışalımı yapılmaktadır Elektrik üretimi 288 milyar KWh'yi bulur ve bunun 37 KWh'si nükleer santrallardan sağlanır Çelik üretimi, çoğu dışarıdan satın alınan demir cevherinden olmak üzere yılda 20 Mt kadardır Gemi yapımı ve motorlu taşıt endüstrileri çok gelişmiştir (2 milyona yakın taşıt, bunun %80'i binek otosu) Uçak sanayi ile birlikte daha birçok sanayi dalını bunlara eklemek gerekir (takım tezgahları, tarım ve demiryolu makineleri, elektrikli makineler vb)


En eski endüstri kolu tekstildir Ancak eski önemini yitirmiş durumdadır Bununla birlikte dışarıdan alınan pamuk ve hem yerli hem ithal yünle yılda 90000 ton pamuklu, 185000 ton yünlü üretilmektedir Sentetik tekstil üretimi ise 400000 ton dolayındadır Kimya endüstrisi tekstile göre daha yeni olmasına karşın büyük bir hızla gelişmiştir Petrokimya sanayinin (plastik madde, sentetik iplik, kauçuk, vb) önemi de diğer kimya dallarına (gübre, boya, sabun, vb üretimi) göre daha fazladır


Endüstrinin yanında tarım ikinci plandadır Çalışan nüfusun ancak %5'i tarım alanındadır Gerçekte doğal koşullar da tarıma pek elverişli değildir Yetiştirilen başlıca ürünler; buğday (5-10 Mt), patates, şeker pancarı, sebze ve meyvedir Hayvancılık, tarıma göre daha geniş bir yer tutar: 15 milyon baş sığır, 30 milyon baş koyun Yılda 1 Mt balık tutulmaktadır Yoğun gübre kullanımına karşın tarım üretimi nüfusu beslemeye yetmemektedir


İngiltere'nin önemli gelir kaynağı eskiden bu yana ticaretti Sömürgelerden ve geri kalmış ülkelerden alınan hammaddeler işlenerek yine bu ülkelere satıldığından ekonomik zenginlik büyük boyutlara ulaşmıştı Sömürgeler bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu durum değişmiştir Bununla birlikte çok uluslu İngiliz şirketleri (British Petroleum, Imperial Chemical Ins ve Shell gibi) ve büyük bir ticaret filosu ticaret dengesini ülke lehine destekleyici etmenlerdir Ancak gene de ülke ekonomisi zaman zaman bunalıma düşmekte, buda toplumsal sorunlara yol açmaktadır Dolayısıyla İngiltere giderek eski ekonomik gücünü yitirmektedir

Tarih

Londra'daki Parlamento Binası ve Big Ben

Tower Bridge, Londraİngiltere'nin bilinen ilk yerlileri Keltlerdir Romalılar, Batı Avrupayı istila ederken İngiltere'yi de fethedip (1 yüzyıl) adaya "Britania" adını vermişlerdir Roma egemenliğinin dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir 5 - 8 yüzyıllarda sürekli Anglo Sakson akınları, Keltleri kuzey ve batıdaki dağlık yörelere sürerek adaya yeni halkların yerleşmelerine olanak sağlamıştır Bunu, Danimarka ve 11 yüzyılda Norman istilaları izledi Normandiyalı Fatih 1 William beş yıl içinde ülkeye egemen oldu Norman kralların yönetiminde Anglosaksonlarla Normanlar birbirlerine karıştı, dil yapısı da ona göre biçimlendi 1485'te başa geçen Tudor Hanedanı'ndan Kral 8 Henry kilisede reform yaptı ve İngiliz deniz gücünü kurdu I Elizabeth (1558-1603) Anglikanizmi İngiltere'nin resmi dini olarak kabul edip, Katolik direnişini kırdı, yenilmez İspanyol armadası'nı bozguna uğratarak, İrlanda'yı İngiltere topraklarına kattı


Saltanatı döneminde sanat ve edebiyat alanlarında büyük gelişmeler oldu Kısa süren cumhuriyet döneminden sonra (1649-1658) yeniden krallığa dönüldü Kraliçe Victoria (1837-1901) zamanında İngiltere dünyanın en büyük gücü durumuna geldi 1877'de Hindistan sömürgeleştirildi Mısır ele geçirildi (1882) İngiltere, 1 Dünya Savaşı'ndan zaferle çıktı 1936'da Mısır bağımsız oldu Sudan'da İngiliz-Mısır ortak yönetimi kuruldu İngiltere, 2 Dünya Savaşı'ndan da zaferle çıktıysa da batı dünyasının liderliğini Amerika Birleşik Devletleri'ne bırakmak zorunda kaldı Hindistan, Pakistan, İrlanda ve Afrika'da birçok sömürge bağımsızlıklarına kavuştu Savaş sonrası seçimleri İşçi Partisi kazandı 1951'de Muhafazakarlar yeniden iktidara geldilerse de bazı iç ve dış güçlüklerle karşılaştılar 1952'de Kraliçe II Elizabeth tahta çıktı 1951-1964 arasında iktidarda bulunan, Muhafazakar Parti (Churchill, Eden, Mac, Millan, Douglas, Hume hükümetleri) sosyal ve ekonomik güçlükleri yenmede başarılı olamadı İşçi Partisi iktidarı döneminde (1964-1970), sterlin devalüe edildiyse de ekonomik bunalım tam olarak giderilemedi, Kuzey Denizi'nde petrol bulunması ülke ekonomisini bir ölçüde rahatlatmıştır


1979'da iktidara gelen Muhafazakar Parti lideri bayan Margaret Thatcher yönetimindeki yeni hükümet sıkı para politikası ve ücretlerin dondurulması siyaseti ve enflasyonu yenmeye, ülkeye eski istikrarlı ekonomik gücünü kazandırmaya çalıştı Ancak İrlanda'daki Katolik tedhiş hareketleri ve içerde yabancılara karşı başlayan düşmanılığı Thatcher Hükümeti'ni uğraştıran önemli sorunlardı Thatcher'in 1990 yılının sonlarında istifa etmesi üzerine yerine John Major başbakan oldu