Göktürkçede Yapım Ekleri |
12-20-2012 | #1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
Göktürkçede Yapım EkleriGöktürkçede isimden isim Yapma Ekleri ??+çı?: Meslek ve uğraşma isimleri yapar Bu ekin ?c?li ve yuvarlak biçimleri yoktur: ?yir+çi? (kılavuz), ?yagı+çı? (savaşçı), ?sıgıt+çı? (ağlayıcı) ??+lXg?: Sahip olma bildirir: ?baş+lıg? (başlı), ?tiz+lig? (dizli), ?at+lıg? (atlı), ?ton+lug? (elbiseli) ??+sXz?: Sahip olmama bildirir: ?yol+suz?, ?keçig+siz? (geçitsiz), ?buŋ+suz? (kedersiz) ??+GI?: Aitlik bildirir: ?öŋre+ki? (öndeki), ?buluŋda+kı? (köşedeki), ?tagda+kı? (dağdaki) ??(X)nç?: Sayılarda sıralama bildirir: ?üç+ünç? (üçüncü), ?tört+ünç? (dördüncü) Göktürkçede isimden Fiil Yapma Ekleri ??+lA-?: ?baş+la-?, ?sü+le-? (akın etmek) Bu ekin ?n-, ş-, t-? fiilden fiil yapma ekleriyle genişletilmiş biçimleri de vardır: ?söz+leş-?, ?sü+let-?, ?kan+lan-? ??+(A)d-?: Olma bildiren fiiller yapar: ?kul+ad-? (kul olmak), ?küŋ+ed-? (cariye olmak) ??+Ik-?: ?iç+ik-? (içeri girmek, tâbi olmak), ?taş+ık-? (dışarı çıkmak, tutsaklıktan kurtulmak) ??+sIrA-?: ?+sızlaşmak? anlamında fiiller yapar: ?il+sire-? (devletsizleşmek), ?urug+sırat-? Göktürkçede Fiilden isim Yapma Ekleri ??-(X)g?: ?bil-ig? (bilgi), ?öl-üg? (ölü), ?tir-ig? (diri), ?biti-g? (yazı) ??-(X)m?: ?öl-üm?, ?ked-im? (giyim), ?bat-ım? ??-(X)ş?: ?ük-üş? (çok), ?teg-iş? (değme) ??-(X)nç?: ?öt-ünç? (rica), ?bulga-nç? (karışıklık) Göktürkçede Fiilden Fiil Yapma Ekleri ??-d-?: Pekiştirme işlevindedir ?ko-d-? (koymak), ?ı-d-? (göndermek), ?to-d-? (doymak) ??-(X)l-?: Edilgen çatı ekidir: ?ad(ı)r-rıl-? (ayrılmak), ?tir-il-? (dirilmek) ??-(X)n-?: Dönüşlü çatı ekidir: ?kıl-ın-?, ?tut-un-?, ?kubra-n-? (toplanmak), ?seb-in-? (sevinmek) ??-(X)ş-?: İşteş çatı ekidir: ?kab-ış-? (kavuşmak), ?ögle-ş-? (danışmak) ??-Ur-?: Ettirgen çatı ekidir; düz biçimleri yoktur: ?öl-ür-? (öldürmek), ?teg-tir-? (değdirmek) ??-tUr-?: Ettirgen çatı ekidir; düz biçimleri yoktur: ?ag-tur-? (yükseltmek) ??-(X)t-?: Ettirgen çatı ekidir; ünlü ve r ile biten fiillerin dışında da kullanılabilir: ?yorı-t-? (yürütmek), ?süle-t-? (akın etmek), ?yagu-t-? (yaklaştırmak) |
|