Antik Şehir Termessos Hakkında Bilgi

Antik Şehir Termessos Hakkında Bilgi

Termessos, Türkiyenin en iyi korunmuş antik şehirlerindendir Antalyanın 30 kilometre kuzeybatısında yer alır Denizden ortalama yüksekliği 200 metre olan Antalya dağları çevresindeki travertenlerden 1665 metre yükseklikte, Güllük Dağının tepesinde doğal bir platform üzerine kurulmuştur Bir çok vahşi bitkinin arasında saklanmış ve sık çam ormanlarıyla sınırlanmıştır Termessosun, huzur veren ve el değmemiş görünümüyle diğer antik şehirlerden daha farklı ve etkileyici bir havası vardır Doğal ve tarihi zenginliklerinden ötürü, şehir adını taşıyan Milli Park kapsamına alınmıştır

Termessostaki çift “s”, şehrin Anadolu insanları tarafından kurulduğuna dair dilbilimsel bir kanıt sağlar Straboya göre, Pisidia halkı olan Termessos sakinleri kendilerini Slymi olarak çağırırlardı Yaşadıkları dağa da verilen bu isim, sonraki yıllarda Zeusla özdeşleştirilen ve burada da Zeus Solymes kültünün yükselmesine sebep olan Anadolu tanrılarından Solymesden gelmektedir Termessos madeni paralarında genelde bu tanrı vardır ve paralara adını verilmiştir

Tarih sahnesinde bu şehirle ilk karşılaşmamız meşhur Büyük İskender kuşatmasıyla bağlantılıdır Bu olayla ilk ilgilenen ve Termessosun stratejik önemini kaydeden eski tarihçilerden biri olan Arrianos, şehri kuşatan başa çıkılamaz doğal engellerden dolayı şehrin küçük bir birlikle bile savunulabileceğini belirtmiştir İskender, Pamphyliadan Frigyaya geçmek istemişti ve Arrianosa göre Frigyaya yol Termessostan geçiyordu Gerçekten de, daha alçak ve kolay geçitler varken İskenderın neden o kadar sarp olan Yenice geçidini tırmanmayı seçtiği hala tartışma konusudur Pergedeki düşmanlarının İskenderi yanlış yola gönderdiği de söylenir İskender, Termessosluların kapattığı geçidi geçmek için oldukça çaba ve zaman harcamıştır ve bu sinirle geri dönerek Termessosu kuşatmıştır Muhtemelen Termessosu zaptedemeyeceğini bildiğinden, İskender hücuma geçmemiştir fakat bunun yerine kuzeye doğru yürümüş ve öfkesini Sagalassosdan çıkarmıştır

Tarihçi Diodors, Termessos tarihinde bir başka unutulmaz olayı da tüm detaylarıyla kaydetmiştir MS 319da İskenderin ölümünden sonra, generallerinden biri, Antigonos Monophtalmos, kendisini Küçük Asyanın hükümdarı ilan etmiştir ve esas destekçisi Pisidia olan rakibi Alcetas ile savaşmak için hazırlanmıştır Antigonos Monophtalmosun kuvvetleri, 40000 piyadeden, 7000 süvariden ve ayrıca sayısız filden meydana gelmiştir Bu üstün nitelikli kuvvetlerin hakkından gelemeyen Alcetas ve arkadaşları Termessosa sığınmışlardır Termessoslular, onlara yardım etme sözü vermişlerdir Bu sürede, Antigonos şehrin önüne gelmiş ve burada kamp kurarak düşmanının kendisine iade edilmesi için çabalamıştır Yabancı bir Makedon uğruna şehirlerinin felakete sürüklenmesini istemeyen Termessos yaşlıları Alcetasın iade edilmesine karar vermişler ancak genç Termessoslular verdikleri sözü tutmak istemişler ve bunun dışına çıkmayı reddetmişlerdir Yaşlılar, Alcetası bırakma niyetleriyle ilgili bilgilendirmek amacıyla Antigonosa heyet yollamışlardır Savaşa devam etmek için yapılan gizli bir plana göre, Termessoslu gençler şehri terk etmeyi başarmıştır Yakında tutsak olacağını öğrenen Alcetas, düşmanın eline verilmektense ölmeyi tercih etmiş ve kendini öldürmüştür Yaşlılar, Antigonosa Alcetasın cesedini yollamışlardır Üç gün boyunca cesede her türlü eziyeti yapan Antigonos, daha sonra cesedi gömmeden bırakarak Pisidiadan ayrılmıştır Olanlara kızan gençler, Alcetasın cesedini geri almışlar, saygı içerisinde gömmüşler ve anısına bir güzel bir anıt dikmişlerdir

Termessos, açıkça bir liman şehri değildi ancak, toprakları güneybatıda Attaleia (Antalya) Körfezi boyunca uzanırdı Şehrin denize olan bu bağlantısından dolayı şehir, Ptolemyler tarafından alınmıştır Daha 40 yıl önce İskenderin güçlü dönemlerinde bile direnen bir şehrin, Mısır egemenliğini kabul etmesi çok şaşırtıcıdır

Likyanın Araxa şehrinde bulunan bir yazıt, Termessos hakkında önemli bilgi verir Bu yazıta göre, MÖ 200lerde Termessos bilinmeyen sebeplerden dolayı Likya şehirleri birliği ile savaştaydı ve MÖ 199da Termessos kendini tekrar Pisidialı komşusu İsinda ile savaşta buldu Bu dönemde MÖ 2 yüzyılda Küçük Termessos kolonisinin şehrin yanında kurulduğunu görüyoruz Termessos, eski düşmanı Serge ile daha iyi mücadele edebilmek için Pergamum Kralı II Attalos ile dostça ilişkiler içine girdi II Attalos da bu dostluğun anısına Termessosda 2 katlı bir stoa inşa ettirdi

Termessos, Romanın müttefikiydi ve böylelikle MÖ 71de Roma Senatosu tarafından bağımsızlığı kabul edildi; bu kanuna göre Termessosun özgürlüğü ve hakları garanti altına alındı Bu bağımsızlık, Galatia Kralı Amyntas ile yapılan ittifak haricinde (MÖ 36-25 yılları hükümdarlık sürdü) uzunca bir süre devam etti Termessosun bağımsızlığı, “Autonomous” (Özerk) adını taşıyan madeni parasıyla da belgelenmiştir

Ana yoldan sarp bir yolla şehre ulaşılır Bu yoldan geçen biri, etrafında Termessosluların “Kral Caddesi” olarak isimlendirdikleri eski yolun yanı sıra Helenistik dönem istihkam duvarlarının, sarnıçların ve diğer bir çok kalıntının bulunduğu meşhur Yenice Geçitini görebilir Termessos halkının katkılarıyla MÖ ikinci yüzyılda yapılan Kral Caddesi, yükselen şehrin duvarlarının yanından geçer ve düz bir yol şeklinde şehrin merkezine kadar uzanır Şehir kapısının doğusundaki duvarlarda zarlarla kehanet içeren oldukça enteresan yazıtlar vardır Roma İmparatorluğu tarihi boyunca bu tür büyüler, sihirler ve batıl inançlar yaygındı Büyük olasılıkla Termessoslular, geleceği tahmin etmeye oldukça meraklıydılar Bu tür yazıtlar, genellikle dört beş satır uzunluğundadır ve zarlarla belirlenen sayılar içerir, kehanet için tanrının adı istenir ve kehanetin içeriği o tanrının öğütleri içinde verilir

Resmi binaların bulunduğu Termessos şehri, iç duvarların az ilerisindeki düz arazide yer alır Bu yapılardan en dikkat çekici olan çok özel mimari özelliklere sahip bulunan agoradır Açık hava pazar yeri olan bu yapının zemini taş bloklar üzerinde yükselmiştir ve kuzeybatısında beş büyük sarnıç oyulmuştur Agora üç yandan stoalarla çevrilmiştir İki katlı stoada bulunan bir yazıta göre, stoa, Pergamum Kralı (MÖ 150-138 yılları arasında hükümdarlık sürmüştür) II Attalos tarafından dostluklarının kanıtı olarak Termessosa hediye edilmiştir Kuzeydoğu stoa, muhtemelen Attalosun stoası taklit edilerek Osbaras isimli varlıklı bir Termessoslu tarafından yaptırılmıştır Agoranın kuzeydoğusunda bulunan kalıntıların gymnasyuma ait olduğu düşünülmektedir ancak sık ağaçların arasından bunu anlamak zordur İki katlı stoa içerde tonozlu odalarla çevrelenmiş avludan oluşur Stoanın dışı nişlerle ve Dor nizamında diğer süslemelerle dekore edilmiştir Bu yapı MS birinci yüzyılı işaret eder

Agoranın hemen doğusunda tiyatro vardır Pamphylia Ovasının üzerinde manzaraya hakim olan tiyatro hiç şüphesiz Termessos ovasının en göz alıcı yapısıdır Helenistik dönem tiyatro planını koruyan bu tiyatro, Roma tiyatrosunun en belirgin özelliklerini sergiler Helenistik caeva ya da yarım dairesel oturma alanı, diazoma ile ikiye ayrılır Diazomanın üzerinde sekiz, aşağısında on altı oturma sırası vardır Tiyatro, yaklaşık 4000 – 5000 seyirci kapasitesine sahiptir Geniş kemerli giriş yolu, cavea ile agorayı bağlar Güney paradosa daha sonraları kemer yapılmışsa da kuzey parados orijinalindeki gibi üstü açık olarak bırakılmıştır Sahne binası MS ikinci yüzyılın özelliklerini gösterir Bunun arkasında sadece uzun, dar bir oda vardır Burası, görkemli bir şekilde süslenmiş cepheyi kesen beş kapı ile oyunun sahnelendiği podyuma bağlanır Sahnenin altında vahşi hayvanların dövüşe çıkarılmadan önce tutuldukları beş küçük oda vardır Diğer tüm klasik şehirlerde olduğu gibi tiyatronun yaklaşık 100 metre ilerisinde odeon vardır Küçük bir tiyatroyu andıran bu yapı, MÖ birinci yüzyıla kadar uzanabilir Çatı seviyesine kadar oldukça iyi korunmuş olan odeon en iyi kalite yontma taş duvarcılığı örneği sergiler Alt kat sadeyken ve iki kapıyla ayrılmışken, üst kat Dor düzeninde süslenmiş ve kare şeklinde kesilmiş taş bloklardan yapılmıştır Yapının orijinalinde çatısının olduğu kesindir çünkü ışığı doğu ve batı duvarlarındaki 11 geniş pencereden almaktadır 25 metre uzunluğundaki bu çatının binanın üzerinde nasıl durduğu hala belirlenememiştir Günümüzde içi toprak ve moloz dolu olan harabedeki oturma düzeni ya da oturma kapasitesi değerlendirmek pek mümkün değildir Oturma kapasitesi muhtemelen 600-700 kişiden fazla değildi Molozların arasında, renkli mermer parçaları çıkartılmıştır bu da iç duvarların mozaiklerle süslü olabileceğini göstermektedir Bu güzel yapının, bouleuterion ya da konsey odası olarak hizmet vermiş olması da mümkündür

Termessosta değişik büyüklüklerde ve çeşitlerde altı tapınak vardır Bunlardan dört tanesi odeonun yanında kutsal olduğu tahmin edilen alanda bulunmuştur Bu tapınaklardan ilki odeonun tam arkasında yer alır ve gerçekten görkemli bir duvarcılık işçiliği sergiler Bu tapınağın şehrin asıl tanrısı Zeus Solymeusa ait olduğu ileri sürülmektedir Ancak ne yazık ki, geriye 5 metre yüksekliğindeki tapınağın iç duvarlarından başka çok az şey kalmıştır

İkinci tapınak odeonun güneybatı köşesinde uzanır Bu tapınağın cellasının duvarlarının boyutları 550 x 550 metredir ve prostylos tarzındadır Halen ayakta duran ve tamamlanmış olan girişte bulunan bir yazıta göre, bu tapınak Artemise ithaf edilmiştir ve hem harabe hem de içindeki kült heykel Aurelia Armasta isimli bir kadın ve kocası tarafından kendi gelirleri kullanılarak yaptırılmıştır Girişin diğer tarafında yazılı bir zemin üzerinde bu kadının amcasının heykeli durur Tarzına bakılarak tapınağın tarihinin MS ikinci yüzyılın sonlarına kadar uzandığı söylenebilir

Artemis tapınağının doğusunda Dor tarzı tapınağın kalıntıları vardır Bir kenarda altı veya 11 sütundan oluşan tapınak peripteral tiptedir; boyutlarına göre değerlendirilecek olursa bu tapınak, Termessosun en büyük tapınağı olmalıdır Rölyeflerden ve yazıtlardan bu tapınağın da Artemise ithaf edildiği anlaşılmıştır

Daha ileride doğuda kesilmiş taşlardan yapılan terasın üzerinde küçük bir başka tapınağın kalıntıları vardır Tapınak yüksek bir podyum üzerinde yükselir, ancak hangi tanrıya ithaf edildiği bugün bilinmemektedir Yine de, klasik tapınak mimarisinin genel kurallarına karşı bu tapınağın girişi sağdadır ve bu da tapınağın bir yarı tanrıya ya da kahramana ait olabileceğine işaret eder Bu tapınağın tarihi MS üçüncü yüzyılın başlarına kadar uzanabilir

Diğer iki tapınak Korinth düzenindeki Attalos Stoasının yanında yer alır ve prostylos tarzındadır Yine bugün halen bilinmeyen tanrılara ve tanrıçalara ithaf edilen bu tapınaklar, MS ikinci ya da üçüncü yüzyılı işaret ederler

Bu geniş merkezi alanda bulunan tüm resmi ve kült yapılar arasında, en ilginçlerinden biri tipik Roma dönemi evi formundadır Altı metre yüksekliğe ulaşan Batı duvarında bulunan Dor düzenindeki kapı aralığının üzerinde bir yazıt görülebilir Bu yazıtın üzerinde evin sahibinden, şehrin kurucusu olarak övgüyle söz edilir Şüphesiz, bu ev Termessosu kuranın değildi Belki bu, şehre fevkalade hizmetler sunan ev sahibine bir ödüldü Bu tür evler genellikle soylu kimselere ve zenginlere ait olurdu Ana giriş, ikinci bir kapıya giden bir salona, bu ikinci kapı da merkezi avluya ya da atriuma açılır Yağmur sularını tutmak için avlunun ortasında impluvium ya da havuz vardır Atrium, evin bu gibi günlük faaliyetlerinde önemli yer tutardı ve aynı zamanda konuk kabul odası olarak da kullanılırdı Bu yüzden de sık sık gösterişli bir şekilde süslenirdi Evin diğer odaları düzenli bir biçimde atriumun etrafında yer alır

Geniş, dükkanların sıralandığı porticoları olan bir cadde, şehir boyunca kuzey-güney istikametinde uzanırdı Sütunlar arasındaki boşluklar genellikle, çoğu güreşçilere ait olan başarılı sporcuların heykelleriyle doldurulmuştur Bu heykellerin yazılı kaideleri hala yerlerindedir ve bu yazıları okuyarak bu caddenin eski ihtişamını yeniden canlandırılabiliriz

Şehrin güneyi, batısı ve kuzeyinde çoğu şehir duvarları içerisinde olan, kayaya oyulmuş mezar taşları bulunan geniş mezarlar vardır ve bunlardan bir tanesinin Alcetasa ait olduğu düşünülmektedir Ne yazık ki, mezar hazine avcıları tarafından yağmalanmıştır Mezarın içerisinde klinenın arkasında sütunların arasında bir çeşit kafes oyulmuştur ve bunun yukarısında muhtemelen süslenmiş bir friz vardı Mezarın kalan kısmı MÖ dördüncü yüzyıla tarihlendirilebilecek ata binen bir savaşçının betimlemeleriyle bezenmiştir Genç Termessosluların General Alcetasın trajik ölümünden ne kadar fazla etkilendikleri ve onun için görkemli bir mezar yaptıkları bilinmektedir ve tarihçi Diodoros, Alcetasın Antigonos ile at üzerinde savaştığını kaydeder Çakışan bu olaylar, aslında mezarın Alcetasa ait olduğuna ve rölyefde betimlenenin de o olduğuna işaret eder

Yüzyıllardır şehrin güneybatısında sık ağaçların arasında saklanan lahit, insanı bir anda tarihi törenin derinliklerine götürür Ölüler, kıyafetleri, mücevherleri ve diğer aksesuarlarıyla bu lahitlere konurdu Yoksulların bedenleri, sade taş, kil ya da ahşap lahitlerde yakılırdı Tarihi MS ikinci yüzyıla uzanan bu lahitler, yüksek kaideler üzerinde durur Öte yandan zengin aile mezarlarında, lahitler soyuyla ya da onun yanına gömülme izni olanlarla birlikte ölen kişi için hazırlanmış şatafatlı bir şekilde bezenmiş yapının içine yerleştirilmiştir Böylelikle, kullanım hakkı resmi olarak garanti altına alınmış oluyordu Bu biçimde, belirli bir mezarın tarihi belirlenebilir Ayrıca, lahitlerinin açılmasını engellemek ve mezar soyguncularını korkutmak için tanrıların öfkesini çağıran yazıtlar da bulunabilir Bu yazıtlar aynı zamanda kurallara uymayanlara uygulanan para cezalarını da belirtir 300 ile 100000 denari arasında değişen bu para cezaları genellikle Zeus Solymeus adına şehir hazinesine ödenirdi ve yasal hükümlerin yerini alırdı

Muazzam Antik Şehirlerden biri olan Termossos

Termessos, Türkiye topralarında en güzel korunmuş antik şehirlerinden biridir Merkez Antalyanın 30 kilometre kuzeybatısında yer alıp Denizden yüksekliği 200 metre olan Antalya dağları etrafındaki mermer kayaçlarından 1665 metre yüksekliktetir , Güllük Dağının tepesinde doğal bir platform üzerine kurulmuştur Bir çok vahşi bitkinin arasında saklanmış ve sık çam ormanlarıyla sınırlanmıştır Termessosun, huzur veren ve el değmemiş görünümüyle diğer antik şehirlerden daha farklı ve etkileyici bir havası vardır Doğal ve tarihi zenginliklerinden ötürü, şehir adını taşıyan Milli Park kapsamına alınmıştır

Termessostaki çift “s”, şehrin Anadolu insanları tarafından kurulduğuna dair dilbilimsel bir kanıt sağlar Straboya göre, Pisidia halkı olan Termessos sakinleri kendilerini Slymi olarak çağırırlardı Yaşadıkları dağa da verilen bu isim, sonraki yıllarda Zeusla özdeşleştirilen ve burada da Zeus Solymes kültünün yükselmesine sebep olan Anadolu tanrılarından Solymesden gelmektedir Termessos madeni paralarında genelde bu tanrı vardır ve paralara adını verilmiştir

Tarih sahnesinde bu şehirle ilk karşılaşmamız meşhur Büyük İskender kuşatmasıyla bağlantılıdır Bu olayla ilk ilgilenen ve Termessosun stratejik önemini kaydeden eski tarihçilerden biri olan Arrianos, şehri kuşatan başa çıkılamaz doğal engellerden dolayı şehrin küçük bir birlikle bile savunulabileceğini belirtmiştir İskender, Pamphyliadan Frigyaya geçmek istemişti ve Arrianosa göre Frigyaya yol Termessostan geçiyordu Gerçekten de, daha alçak ve kolay geçitler varken İskenderın neden o kadar sarp olan Yenice geçidini tırmanmayı seçtiği hala tartışma konusudur Pergedeki düşmanlarının İskenderi yanlış yola gönderdiği de söylenir İskender, Termessosluların kapattığı geçidi geçmek için oldukça çaba ve zaman harcamıştır ve bu sinirle geri dönerek Termessosu kuşatmıştır Muhtemelen Termessosu zaptedemeyeceğini bildiğinden, İskender hücuma geçmemiştir fakat bunun yerine kuzeye doğru yürümüş ve öfkesini Sagalassosdan çıkarmıştır

Tarihçi Diodors, Termessos tarihinde bir başka unutulmaz olayı da tüm detaylarıyla kaydetmiştir MS 319da İskenderin ölümünden sonra, generallerinden biri, Antigonos Monophtalmos, kendisini Küçük Asyanın hükümdarı ilan etmiştir ve esas destekçisi Pisidia olan rakibi Alcetas ile savaşmak için hazırlanmıştır Antigonos Monophtalmosun kuvvetleri, 40000 piyadeden, 7000 süvariden ve ayrıca sayısız filden meydana gelmiştir Bu üstün nitelikli kuvvetlerin hakkından gelemeyen Alcetas ve arkadaşları Termessosa sığınmışlardır Termessoslular, onlara yardım etme sözü vermişlerdir Bu sürede, Antigonos şehrin önüne gelmiş ve burada kamp kurarak düşmanının kendisine iade edilmesi için çabalamıştır Yabancı bir Makedon uğruna şehirlerinin felakete sürüklenmesini istemeyen Termessos yaşlıları Alcetasın iade edilmesine karar vermişler ancak genç Termessoslular verdikleri sözü tutmak istemişler ve bunun dışına çıkmayı reddetmişlerdir Yaşlılar, Alcetası bırakma niyetleriyle ilgili bilgilendirmek amacıyla Antigonosa heyet yollamışlardır Savaşa devam etmek için yapılan gizli bir plana göre, Termessoslu gençler şehri terk etmeyi başarmıştır Yakında tutsak olacağını öğrenen Alcetas, düşmanın eline verilmektense ölmeyi tercih etmiş ve kendini öldürmüştür Yaşlılar, Antigonosa Alcetasın cesedini yollamışlardır Üç gün boyunca cesede her türlü eziyeti yapan Antigonos, daha sonra cesedi gömmeden bırakarak Pisidiadan ayrılmıştır Olanlara kızan gençler, Alcetasın cesedini geri almışlar, saygı içerisinde gömmüşler ve anısına bir güzel bir anıt dikmişlerdir

Termessos, açıkça bir liman şehri değildi ancak, toprakları güneybatıda Attaleia (Antalya) Körfezi boyunca uzanırdı Şehrin denize olan bu bağlantısından dolayı şehir, Ptolemyler tarafından alınmıştır Daha 40 yıl önce İskenderin güçlü dönemlerinde bile direnen bir şehrin, Mısır egemenliğini kabul etmesi çok şaşırtıcıdır

Likyanın Araxa şehrinde bulunan bir yazıt, Termessos hakkında önemli bilgi verir Bu yazıta göre, MÖ 200lerde Termessos bilinmeyen sebeplerden dolayı Likya şehirleri birliği ile savaştaydı ve MÖ 199da Termessos kendini tekrar Pisidialı komşusu İsinda ile savaşta buldu Bu dönemde MÖ 2 yüzyılda Küçük Termessos kolonisinin şehrin yanında kurulduğunu görüyoruz Termessos, eski düşmanı Serge ile daha iyi mücadele edebilmek için Pergamum Kralı II Attalos ile dostça ilişkiler içine girdi II Attalos da bu dostluğun anısına Termessosda 2 katlı bir stoa inşa ettirdi

Termessos, Romanın müttefikiydi ve böylelikle MÖ 71de Roma Senatosu tarafından bağımsızlığı kabul edildi; bu kanuna göre Termessosun özgürlüğü ve hakları garanti altına alındı Bu bağımsızlık, Galatia Kralı Amyntas ile yapılan ittifak haricinde (MÖ 36-25 yılları hükümdarlık sürdü) uzunca bir süre devam etti Termessosun bağımsızlığı, “Autonomous” (Özerk) adını taşıyan madeni parasıyla da belgelenmiştir

Ana yoldan sarp bir yolla şehre ulaşılır Bu yoldan geçen biri, etrafında Termessosluların “Kral Caddesi” olarak isimlendirdikleri eski yolun yanı sıra Helenistik dönem istihkam duvarlarının, sarnıçların ve diğer bir çok kalıntının bulunduğu meşhur Yenice Geçitini görebilir Termessos halkının katkılarıyla MÖ ikinci yüzyılda yapılan Kral Caddesi, yükselen şehrin duvarlarının yanından geçer ve düz bir yol şeklinde şehrin merkezine kadar uzanır Şehir kapısının doğusundaki duvarlarda zarlarla kehanet içeren oldukça enteresan yazıtlar vardır Roma İmparatorluğu tarihi boyunca bu tür büyüler, sihirler ve batıl inançlar yaygındı Büyük olasılıkla Termessoslular, geleceği tahmin etmeye oldukça meraklıydılar Bu tür yazıtlar, genellikle dört beş satır uzunluğundadır ve zarlarla belirlenen sayılar içerir, kehanet için tanrının adı istenir ve kehanetin içeriği o tanrının öğütleri içinde verilir

Resmi binaların bulunduğu Termessos şehri, iç duvarların az ilerisindeki düz arazide yer alır Bu yapılardan en dikkat çekici olan çok özel mimari özelliklere sahip bulunan agoradır Açık hava pazar yeri olan bu yapının zemini taş bloklar üzerinde yükselmiştir ve kuzeybatısında beş büyük sarnıç oyulmuştur Agora üç yandan stoalarla çevrilmiştir İki katlı stoada bulunan bir yazıta göre, stoa, Pergamum Kralı (MÖ 150-138 yılları arasında hükümdarlık sürmüştür) II Attalos tarafından dostluklarının kanıtı olarak Termessosa hediye edilmiştir Kuzeydoğu stoa, muhtemelen Attalosun stoası taklit edilerek Osbaras isimli varlıklı bir Termessoslu tarafından yaptırılmıştır Agoranın kuzeydoğusunda bulunan kalıntıların gymnasyuma ait olduğu düşünülmektedir ancak sık ağaçların arasından bunu anlamak zordur İki katlı stoa içerde tonozlu odalarla çevrelenmiş avludan oluşur Stoanın dışı nişlerle ve Dor nizamında diğer süslemelerle dekore edilmiştir Bu yapı MS birinci yüzyılı işaret eder

Agoranın hemen doğusunda tiyatro vardır Pamphylia Ovasının üzerinde manzaraya hakim olan tiyatro hiç şüphesiz Termessos ovasının en göz alıcı yapısıdır Helenistik dönem tiyatro planını koruyan bu tiyatro, Roma tiyatrosunun en belirgin özelliklerini sergiler Helenistik caeva ya da yarım dairesel oturma alanı, diazoma ile ikiye ayrılır Diazomanın üzerinde sekiz, aşağısında on altı oturma sırası vardır Tiyatro, yaklaşık 4000 – 5000 seyirci kapasitesine sahiptir Geniş kemerli giriş yolu, cavea ile agorayı bağlar Güney paradosa daha sonraları kemer yapılmışsa da kuzey parados orijinalindeki gibi üstü açık olarak bırakılmıştır Sahne binası MS ikinci yüzyılın özelliklerini gösterir Bunun arkasında sadece uzun, dar bir oda vardır Burası, görkemli bir şekilde süslenmiş cepheyi kesen beş kapı ile oyunun sahnelendiği podyuma bağlanır Sahnenin altında vahşi hayvanların dövüşe çıkarılmadan önce tutuldukları beş küçük oda vardır Diğer tüm klasik şehirlerde olduğu gibi tiyatronun yaklaşık 100 metre ilerisinde odeon vardır Küçük bir tiyatroyu andıran bu yapı, MÖ birinci yüzyıla kadar uzanabilir Çatı seviyesine kadar oldukça iyi korunmuş olan odeon en iyi kalite yontma taş duvarcılığı örneği sergiler Alt kat sadeyken ve iki kapıyla ayrılmışken, üst kat Dor düzeninde süslenmiş ve kare şeklinde kesilmiş taş bloklardan yapılmıştır Yapının orijinalinde çatısının olduğu kesindir çünkü ışığı doğu ve batı duvarlarındaki 11 geniş pencereden almaktadır 25 metre uzunluğundaki bu çatının binanın üzerinde nasıl durduğu hala belirlenememiştir Günümüzde içi toprak ve moloz dolu olan harabedeki oturma düzeni ya da oturma kapasitesi değerlendirmek pek mümkün değildir Oturma kapasitesi muhtemelen 600-700 kişiden fazla değildi Molozların arasında, renkli mermer parçaları çıkartılmıştır bu da iç duvarların mozaiklerle süslü olabileceğini göstermektedir Bu güzel yapının, bouleuterion ya da konsey odası olarak hizmet vermiş olması da mümkündür

Termessosta değişik büyüklüklerde ve çeşitlerde altı tapınak vardır Bunlardan dört tanesi odeonun yanında kutsal olduğu tahmin edilen alanda bulunmuştur Bu tapınaklardan ilki odeonun tam arkasında yer alır ve gerçekten görkemli bir duvarcılık işçiliği sergiler Bu tapınağın şehrin asıl tanrısı Zeus Solymeusa ait olduğu ileri sürülmektedir Ancak ne yazık ki, geriye 5 metre yüksekliğindeki tapınağın iç duvarlarından başka çok az şey kalmıştır

İkinci tapınak odeonun güneybatı köşesinde uzanır Bu tapınağın cellasının duvarlarının boyutları 550 x 550 metredir ve prostylos tarzındadır Halen ayakta duran ve tamamlanmış olan girişte bulunan bir yazıta göre, bu tapınak Artemise ithaf edilmiştir ve hem harabe hem de içindeki kült heykel Aurelia Armasta isimli bir kadın ve kocası tarafından kendi gelirleri kullanılarak yaptırılmıştır Girişin diğer tarafında yazılı bir zemin üzerinde bu kadının amcasının heykeli durur Tarzına bakılarak tapınağın tarihinin MS ikinci yüzyılın sonlarına kadar uzandığı söylenebilir

Artemis tapınağının doğusunda Dor tarzı tapınağın kalıntıları vardır Bir kenarda altı veya 11 sütundan oluşan tapınak peripteral tiptedir; boyutlarına göre değerlendirilecek olursa bu tapınak, Termessosun en büyük tapınağı olmalıdır Rölyeflerden ve yazıtlardan bu tapınağın da Artemise ithaf edildiği anlaşılmıştır

Daha ileride doğuda kesilmiş taşlardan yapılan terasın üzerinde küçük bir başka tapınağın kalıntıları vardır Tapınak yüksek bir podyum üzerinde yükselir, ancak hangi tanrıya ithaf edildiği bugün bilinmemektedir Yine de, klasik tapınak mimarisinin genel kurallarına karşı bu tapınağın girişi sağdadır ve bu da tapınağın bir yarı tanrıya ya da kahramana ait olabileceğine işaret eder Bu tapınağın tarihi MS üçüncü yüzyılın başlarına kadar uzanabilir

Diğer iki tapınak Korinth düzenindeki Attalos Stoasının yanında yer alır ve prostylos tarzındadır Yine bugün halen bilinmeyen tanrılara ve tanrıçalara ithaf edilen bu tapınaklar, MS ikinci ya da üçüncü yüzyılı işaret ederler

Bu geniş merkezi alanda bulunan tüm resmi ve kült yapılar arasında, en ilginçlerinden biri tipik Roma dönemi evi formundadır Altı metre yüksekliğe ulaşan Batı duvarında bulunan Dor düzenindeki kapı aralığının üzerinde bir yazıt görülebilir Bu yazıtın üzerinde evin sahibinden, şehrin kurucusu olarak övgüyle söz edilir Şüphesiz, bu ev Termessosu kuranın değildi

Belki bu, şehre fevkalade hizmetler sunan ev sahibine bir ödüldü Bu tür evler genellikle soylu kimselere ve zenginlere ait olurdu Ana giriş, ikinci bir kapıya giden bir salona, bu ikinci kapı da merkezi avluya ya da atriuma açılır Yağmur sularını tutmak için avlunun ortasında impluvium ya da havuz vardır Atrium, evin bu gibi günlük faaliyetlerinde önemli yer tutardı ve aynı zamanda konuk kabul odası olarak da kullanılırdı Bu yüzden de sık sık gösterişli bir şekilde süslenirdi Evin diğer odaları düzenli bir biçimde atriumun etrafında yer alır

Geniş, dükkanların sıralandığı porticoları olan bir cadde, şehir boyunca kuzey-güney istikametinde uzanırdı Sütunlar arasındaki boşluklar genellikle, çoğu güreşçilere ait olan başarılı sporcuların heykelleriyle doldurulmuştur Bu heykellerin yazılı kaideleri hala yerlerindedir ve bu yazıları okuyarak bu caddenin eski ihtişamını yeniden canlandırılabiliriz

Şehrin güneyi, batısı ve kuzeyinde çoğu şehir duvarları içerisinde olan, kayaya oyulmuş mezar taşları bulunan geniş mezarlar vardır ve bunlardan bir tanesinin Alcetasa ait olduğu düşünülmektedir Ne yazık ki, mezar hazine avcıları tarafından yağmalanmıştır Mezarın içerisinde klinenın arkasında sütunların arasında bir çeşit kafes oyulmuştur ve bunun yukarısında muhtemelen süslenmiş bir friz vardı Mezarın kalan kısmı MÖ dördüncü yüzyıla tarihlendirilebilecek ata binen bir savaşçının betimlemeleriyle bezenmiştir Genç Termessosluların General Alcetasın trajik ölümünden ne kadar fazla etkilendikleri ve onun için görkemli bir mezar yaptıkları bilinmektedir ve tarihçi Diodoros, Alcetasın Antigonos ile at üzerinde savaştığını kaydeder Çakışan bu olaylar, aslında mezarın Alcetasa ait olduğuna ve rölyefde betimlenenin de o olduğuna işaret eder

Yüzyıllardır şehrin güneybatısında sık ağaçların arasında saklanan lahit, insanı bir anda tarihi törenin derinliklerine götürür Ölüler, kıyafetleri, mücevherleri ve diğer aksesuarlarıyla bu lahitlere konurdu Yoksulların bedenleri, sade taş, kil ya da ahşap lahitlerde yakılırdı Tarihi MS ikinci yüzyıla uzanan bu lahitler, yüksek kaideler üzerinde durur Öte yandan zengin aile mezarlarında, lahitler soyuyla ya da onun yanına gömülme izni olanlarla birlikte ölen kişi için hazırlanmış şatafatlı bir şekilde bezenmiş yapının içine yerleştirilmiştir Böylelikle, kullanım hakkı resmi olarak garanti altına alınmış oluyordu Bu biçimde, belirli bir mezarın tarihi belirlenebilir Ayrıca, lahitlerinin açılmasını engellemek ve mezar soyguncularını korkutmak için tanrıların öfkesini çağıran yazıtlar da bulunabilir Bu yazıtlar aynı zamanda kurallara uymayanlara uygulanan para cezalarını da belirtir 300 ile 100000 denari arasında değişen bu para cezaları genellikle Zeus Solymeus adına şehir hazinesine ödenirdi ve yasal hükümlerin yerini alırdı

Şu ana kadar Termessosta herhangi bir kazıya başlanılmamıştır