Osmangazinin Rüyası

Osmanli kaynaklan, tamamen ilahî takdirin bir tecellisi sonucunda, Osman Gazi'nin gördügü bir rüya ve buna bagli olarak evliliginden bahsederler Osmanli kaynaklarinda birbirine yakin ifadelerle anlatilan bu rüya, Hammer gibi Bati'li yazarlar tarafindan biraz da hayâl gücü ile süslenerek bir sahne oyunu gibi dramatize edilir
Devrin, egitim, din, kültür, sosyal, ekonomik ve hatta folklorik anlayisi hakkinda fikir vermesi bakimindan bu rüyayi degisik kaynaklardaki anlatilislarini günümüz Türkçesine yakin bir ifade ile buraya almakla dönemin anlayis ve fikrî seviyesi bakimindan bir degerlendirme yapmaya imkan vermis olacagiz
"Osman Gazi biraz aglayip dua ve niyaz eder Derken uykusu gelip uyur Rüyasinda kerameti açik ve belli olan bir seyhin kendi halki arasinda bulundugunu görür Herkes bu seyhe güvenirdi Aslinda onun dervisligi gizli idi Öyle görünürdü Dünyaligi, mali, mülkü ve koyunlari çoktu ilim sahibi bir kimse idi Misafirhanesi devamli herkese açikti Osman Gazi, bu dervise konuk olurdu Osman Gazi rüyasinda bu azizin kusagindan bir ayin dogdugunu ve gelip kendi koynuna girdigini görür Bu ay, Osman Gazi'nin koynuna girince hemen onun göbeginden bir agaç biter ki gölgesi dünyayi tutar Gölgesinin altinda daglar var, her dagin dibinden sular çikar, o sulardan da kimileri içer, kimileri bahçe sular kimileri de çesmeler yaptirir Osman Gazi gelip bunu seyhe haber verir Bunun üzerine seyh Osman'a "Ogul Osman, padisahlik sana ve senin nesline mübarek olsun ve benim kizim Malhun Hatun senin helalin oldu" deyip hemen nikahini kiydi
Âsikpasazâde, Osman Gazi'nin rüyasini yukaridaki ifadelerie anlatirken Nesrî su ifadelerle olayi nakl eder:
"Meger Osman'in halki arasinda aziz bir seyh vardi (Ona) Edebali derlerdi, gayet kemal sahiplerindendi Veliligi, kerameti belli olmustu Halkin itikad ettigi kimse idi Bütün illerde meshur olmustu Rüya ilmini iyi bilirdi Dünyaligi sonsuzdu Fakat fakirmis gibi görünürdü Hatta (kendisine) dervis (fakir) lakabi ile hitab ederlerdi O, bir zâviye yapip gelene ve gidene hizmet ederdi Zaman zaman Osman da onun zâviyesinde misafir olurdu Bir gece Osman Gazi, rüyasinda bu seyhin koynundan bir ay çikarak, gelip kendisinin koynuna girdigini, hemen göbeginden bir agaç bittigini, âlemi tuttugunu, gölgesinde daglarin bulundugunu, bu daglarin dibinden pinarlarin çikip aktigini, kiminin bahçesini suladigini, kiminin çesmeler akittigini görür Osman Gazi, ertesi gün gelip bu düsünü o azize anlatti
Seyh ona "Ya Osman, müjdeler olsun Hak Teâlâ sana ve senin evladina saltanat verdi Bütün dünya evladinin himayesi altinda olacak, hem de kizim Mal Hatun sana helâl (es) oldu" diyerek, hemen kizini Osman Gazi ile evlendirdi Osman Gazi'nin düsünü yordugu sirada, Seyh'in Turgut adli bir müridi de orada bulunuyordu "Ya Osman, sana padisahlik verildi, sükrâne (olarak) bize ne verirsin?" dedi
(Osman) "Sana bir sehir vereyim" dedi
Dervis "Su köycegize de raziyim, bana bir nâme (yazili kâgit, mektup, belge) ver" dedi
Osman Gazi "Ben yazi yazmasini bilmem Bir su kabi ile bir kilicim var (Onlari) nisan olsun diye sana vereyim Benim evladim anlari senin elinde görüp ibka etsinler" dedi
O su kabi ile kiliç onlarin elinde kaldi Simdi dahi padisah olanlar, onu (o köyü) görüp ziyaret ederler, o dervisin evladina nimetler (verirler) ve ihsanlar ederler
Bu Edebali dedigimiz seyh, yüz yirmi yasinda öldü Ömründe, birini gençliginde, digerini de yasliliginda (olmak üzere) sadece iki hatun aldi, ilk hatununun kizini Osman Gazi'ye verdi, sonraki hatunu Taceddin Kürd'ün kizi idi Hayreddin Pasa ile bacanak oldular
Bu menakib, Edabali oglu Mehmed Pasa'dan nakledildi Ayni rüya, Solakzâde tarafindan da su sekilde verilmektedir:
"Osman Han, merhum babasinin yoluna devam ederek, Anadolu'daki kumandanlar arasinda ve gaza meydaninda kendini gösterdi Âlimlere ve seyhlere çok fazla itikadi vardi O zamanin yüce makam sahibi, hal bilen seyhi, Seyh Edebali hizmetine devam ederek onun dua ve hürmetini rica ve istid'a ederdi Bir gece âdeti oldugu üzre, Cenâb-i Allah'a münacatta bulunup hâcet dilerken, kendileri uykuya daldilar Rüya âleminde, Seyh Edebali'nin koynundan bir ayin dogup gelerek kendi koynuna girdigini gördüler Bu ay kendisinin göbeginden nihayeti olmayan bir agaç seklinde biterek dali ve budagi ile bütün dünyayi kusatir Cihan halkinin bir kismi bostan sular, bir kismi ziraat yapar, bir kismi seyran eder, bir kismi da dolasir
Osman Gazi bu güzel yerden uzak kalinca sabah namazini eda edip seyh hazretlerinin huzuruna varir Gördügü rüyayi bir bir anlatir Seyhin bu rüyayi tabir etmesini diler Seyh Edebali biraz kendi iç âlemine baktiktan sonra basini kaldirip Osman Gazi'ye;
"Ey yigit müjdeler olsun! Sana ve senin nesline padisahlik verildi Rüyanda gördügün o ay, koynumdan çikip senin koynuna girdi Sen benim kizimi alip bana damad olacaksin Bundan çocuklarin ve soyun olacak Kiyamete kadar yedi iklimde hüküm süreceklerdir" dedi
Seyh Edebali hemen orada bulunan Müslümanlarin huzurunda kizi Rabia'yi Osman Gazi'ye nikahladi Orhan Gazi bundan dünyaya gelmistir
Daha önce de temas edildigi gibi Osmanli kaynaklari tarafindan tamamen ilahî bir takdirin tecellisi gibi nakl edilen bu rüya, Hammer gibi Batili yazarlarca degisik sekillerde verilir Hammer, benzer rüyalarin görüldügüne dair haberlerin çok eskilere dayandigini ve hemen hemen birçok padisah, hükümdar ve hanedan için böyle rüyalarin görüldügüne dair nakillerin bulundugunu ifade ile söyle der:
"Büyük padisahlarin dogumundan önce gelecekte nail olacaklari (ulasacaklari) güç, kudret ve kuvveti göstermek üzere bu neviden rüyalarin nakli Sark (Dogu) tarihçilerinde zaman zaman görülen bir istir Bununla beraber bu âdet, sadece onlara has bir is degildir Benzer haberler, gerek çagdas, gerekse eski Bati tarihçilerinde de görülür"
Osman Gazi ile ilgili rüya hakkinda böyle diyen Hammer, kendisi de ayni rüyayi degisik ifadelerle anlatmaktan geri kalmaz Bu sebeple biz de Osmanli kaynaklari ile Hammer'in ifadesini karsilastirmak isteyenlere bir kolaylik olsun diye onun verdigi bilgiyi de temel hususiyetlerini bozmadan özet halinde vermek istiyoruz:
Karamanin Adana sehrinde dogmus olan Seyh Edebali, Suriye'de (Sam'da) Fikih (îslâm Hukuku) tahsil ettikten sonra Eskisehir'e yakin Itburnu köyüne gelip yerlesmisti Osman, zaman zaman oraya gelip seyhle görüsürdü Osman bir gece Edebali'nin kizi Malhatun'u görüp âsik oldu Fakat seyh, Osman'in iyi niyetine tam olarak güvenemedigi ve bu genç ile kizi arasinda mevcud olan esitsizligi göz önünde bulundurarak evlenmelerini uygun görmedi Osman, derdini silah arkadaslarina ve komsularina açar Bunlardan biri olan Eskisehir beyi, Osman'in anlatmasi üzerine Malhatuna gönül verir Kizi kendisi için istedi Fakat o da geri çevrildi Edebali, Osman'dan çok Eskisehir Beyi'nin öc almasindan korktugu için, o beyin topraklarini terk ederek gelip Ertugrul bölgesine yerlesti Bu yer degisimi, iki bey arasinda büyük bir düsmanliga yol açti
Bir gün Osman, kardesi Gündüzalp ile birlikte komsusu ve dostu olan Inönü beyinin evinde iken, Eskisehir beyinin müttefiki ve Harman Kaya hakimi olan Köse Mihal ile birdenbire çikageldigi görülür Bunlar, ellerinde silahla Osman'in kendilerine teslim edilmesini istiyorlardi Inönü beyi, gerçek misafirperverligin bu sekilde bozulmasini kabul etmeyerek onlari vermeyecegini söyledi Bu esnada Osman ile Gündüzalp ileri atilip mücadeleye basladilar Eskisehir beyi korkup kaçarken Köse Mihal esir alindi Bunun üzerine Köse Mihal kendisini esir alan bu güçlü insana karsi bir sevgi duydu ve ona tabi oldu Daha sonra Osman, babasinin yerine geçince, Köse Mihal atalarinin dinini birakarak Müslüman oldu O andan itibaren de Osman'in yükselmekte olan gücünün saglam dayanaklarindan biri oldu
Böylece Osman, Rumlar arasinda bir dost kazanmis, ama henüz sevdigi insana kavusamamisti Aradan iki yil geçti Bu iki sene zarfinda kuskular ve süpheler onun yakasini birakmiyordu Ondan sonra Mal Hatun'un babasi, Osman'in sebatkârligindan duygulanarak ilahî bir isaret olarak gördügü rüyayi onun lehinde yorar Buna göre: Osman Gazi, Seyh Edebali'ya misafir olarak gelir Sabirla yatagina girip yatar Uyuyunca su rüyayi görür:
Ev sahibi yaninda yatiyordu Birdenbire ev sahibi Edebali'nin gögsünden bir hilâl çikti Gittikçe büyüyen hilâl tam bir dolunay seklini alinca gelip kendi koynuna girer Ondan sonra yanlarindan bir agaç belirir Bu agaç dallanip budaklaniyor, gittikçe güzellik ve yesilligi artiyordu Dallarin gölgesi, üç kita ufuklarinin nihayetlerine kadar karalari ve denizleri kaplayiverdi Kafkas, Atlas, Toros ve Balkanlar gibi dört büyük siradag silsilesi, bu yapraklar çadirinin dört destegi gibi görünüyordu Agacin kökünden deniz gibi gemilerle örtülmüs olarak Dicle, Firat, Nil ve Tuna fiskiriyordu Kirlar, ekinlerle çevrilmisti Daglar ise sik ormanlarla taçlanmis bulunuyordu Bu daglardan çikan bereketli sular, gül bahçeleri ve servilikler arasinda dolasa dolasa akiyordu Uzaktan kubbeler, ehramlar, dikili taslar, sütunlar, hasmetli kulelerle süslü sehirler görünüyordu Bütün bunlarin zirvelerinde birer hilâl parildiyordu Minarelerin serefelerinden ezanlar, mü'minleri namaza çagiriyordu Tam bu sirada hizla esen bir rüzgâr çikmisti Agacin yapraklarini dünyanin bütün sehirleri üzerine, özellikle iki denizin birlestigi, iki karanin kucak açtigi iki dünyayi çeviren bir halkanin en degerli tasi niteliginde olan Istanbul'a dogru savuruyordu Osman, halkayi (yüzügü) parmagina geçirmek üzere iken uyandi
Böylece, Osman ile Mal Hatun'un birlesmesinden dogacak olan soyun kuvvet ve kudretini tahmin ettirmekte olan bu rüyanin tabiri, genç savasçinin Edebali'nin kizi ile evlenmesinde araya giren engelleri bertaraf ediverdi Dügün söleni, hükümdarlarin dügünü gibi degil, Peygamberin seriatina ve gösterdigi örnege uygun olarak yapildi Iki sevgilinin nikâhini, Edebali'nin müridlerinden müttaki bir zat olan Turud (baska kaynaklarda Turgud) adindaki dervis kiydi
Bu evlilik münasebetiyle olsa gerek ki, Osman Bey, zevcesine (esi) Bilecige bagli Kozagaç adindaki köyün gelirlerini pasmaklik olarak tahsis etmistir Bilahare o da bu hasilati, tekkeye vakf etmistir Bu konuda 985 (1577) senesi tarihini tasiyan ve Bilecik kadisina gönderilen bir hükümde söyle denilmektedir:
"Bilecik kadisina hüküm ki, ecdad-i izamimdan merhum Sultan Osman Han elayhi'rrahme ve'l-gufran, mesayih-i izâmdan Edebâli merhum'un kerimesin tezevvüc eylediklerinde kaza-i mezbûre tabi" Kozagaç nâm karyeyi pasmaklik ihsan etmegin müsârun ileyha dahi karye-i mezbûrenin mahsûlun zâviyesine vakf edüp âyende ve revendeye sarf olunurken hâla karye-i mezkûrede sâkin olan
Tarihlerde, Osman Bey'in zevcesi olarak gösterilen Mal Hatun veya Rabia Hatun, Seyh Edebali'nin Osman'la evlendirdigi, Orhan ve Alaeddin'in annesi olarak belirtilmektedir Halbuki Gazi Orhan Bey'in 724 (1324) tarihli vakfiyesinde "Mal Hatun bint Ömer" kaydinin olmasi bu kadinin Seyh Edebali'nin degil, Ömer Bey'in kizi oldugunu göstermektedir Ayni sekilde birçok tarihteki rivayetlere göre Mal Hatun ve babasi Seyh Edebali, Osman'in vefatindan üç ay önce Bilecik'te vefat etmislerdir Halbuki vakfiyede ismi geçen Mal Hatun, Osman Bey'in vefatindan sonra hâla hayattadir
Mal Hatun, herhalde Osman Bey'in oglu Orhan'in annesi idi Osman Bey'in öbür zevcesi (esi) ve Seyh Edebah'nin kizi olan Bâlâ Hun (Bala Hatun) ise muhtemelen Osman Bey'in oglu Alâeddin'in annesi idi