Kitap Okuma Üzerine Mülahazalar

Kitap Okuma Üzerine Mülahazalar

Her okuduğunu anlayamayacak seviyede olanların, öncelikle anlayabilecekleri bir kitap veya herhangi bir kitabın rahat anlaşılabilen bölümlerinden başlamaları isabetli olur

Bu şekilde bir ilk okumayla kitabın usûlü, üslûbu ve takdim şekline de vukufiyet kazanan okuyucunun, daha sonra kitabı iyi anlayabilmek için baştan başlayarak bir kere daha okuması yararlı olur Bu tür okumayla kişi okuduğunu bilir ve okuduğu malzemeyi rahatlıkla kullanabilir Evet, insan bu şekilde bir okuma ile malzemeyi hafızasına iyice yerleştirmiş olur ve yerinde onları değerlendirebilir

Bazen çok kitap okuyan biri, okuduğu kitapların farkında olmayabilir Her kitap bir yönüyle onun kafasına dağınık bir şeyler bırakır ve gider Bu bilgiler zihinde sistemli bir istife tâbi tutulmasa da, insan farkına varmadan herhangi bir zamanda bazı meseleleri değerlendirirken, değişik mülâhazalar, irade dışı olarak onun hafızasına uğrayan, dimağında kalan o düşüncelerle beslendiği olur

Evet, çok okuyan kişinin beyninde gizli bir teyp varmış gibi hiç farkına varmadan pek çok şey kaydolmaktadır Bu gizli disk ve diskteki malzemenin kullanılabilir hâle gelme meselesi çok okumakla doğrudan alâkalıdır

Eskiler bir kitaba başlarken, üç şeyi bilmenin vacip, dört şeyi bilmenin de caiz olduğunu söylerlerdi Vacip olan şeyler:

a) Besmele (Bismillahirrahmanirrahim demek)

b) Hamdele (Elhamdülillah demek)

c) Salvele (sallallâhu aleyhi ve sellem vb ifadelerle Peygamberimiz'e salât ü selâm okumak)

Caiz olan şeyler olarak da şunları söylerlerdi:

a) İsm-i kitap: Burada kitabın ismi, muhteviyatını aksettiriyor mu, gibi konular üzerinde dururlardı

b) Fenn-i kitap: Kitap hangi daldan ve konudan bahsediyor? Veya o ilim dalının hangi yanından bahsediyor?

c) Ta'dât-ı fusûl: Kitapta meselelere kaç fasılda yaklaşılmış?

d) Tebyîn-i garaz: Bu kitabı yazmaktan maksat, yani kitabın telifindeki gaye nedir?

Zannediyorum bu düşünceyi bugün de değerlendirmek mümkündür Bu itibarla kitabı yukarıda ifade edilen dört bir yanıyla kavramak ve o mülâhazalar çerçevesinde anlamak, kitabı gerçekten okumak demektir Yani isimle müsemma arasındaki münasebeti kavrama, ilgili olduğu fenne dair o kitabın yazılmasındaki espriyi anlama, sonra fasıl, mukaddime ve bölümlerinde eksik, gedik veya fazlalık olup olmadığını, nerelerde teferruata girildiğini öğrenme, kitap okumada esas olan unsurlardır İfade ettiğimiz bu hususu Nur Risalelerini okuyan bazı ilk Nur talebelerinin gerçekleştirdiği söylenebilir

Zaman ve Zemini İyi Değerlendirme

Eskiden temkinli oturarak kitap okumak tavsiye edilirdi Ben de bazı kitapları okurken öyle yapmışımdır Bir dönemde, sadece kitabın önemli yerlerini çizmekle yetinmeyip, onun kenarlarına, "Bu mütalâa başka yerdeki şu zatın dediği ile uyum içinde veya şurada mantıkî bir boşluk var Burada bir tenakuz söz konusu, şurada hissî bir boşluk var, burada demagoji yapılmış" şeklinde kendi mütalâalarımı not ediyordum

Bir de kitap okuma vakti çok önemlidir İnsan dinç iken kitap okumalı Sabah kalktığım zaman veya kaylûleden sonra kitap okumanın istifadeli olduğunu gördüm Aslında kitap, gece vakti daha iyi okunur Çok defa benim de gece okuduğum olurdu Fakat benim genel kanaatim şu:

İnsan gece vakti biraz dinlenmeli, biraz da gecesini evrâd ü ezkârla ihya etmeye çalışmalıdır Nitekim Kur'ân-ı Kerim'de bu husus şöyle ifade edilir: "Muhakkak ki geceleyin kalkıp ibadet etmek daha tesirlidir ve Kur'ân da okuyuş adına daha düzgün, daha sağlam bir tilavet sağlar" (Müzzemmil, 73/6)

Geceler, insanın ne dediğini ve ne anladığını en iyi şekilde ifade edebileceği bir zaman dilimidir Bu zaman diliminde insanoğlu, Rabb'isiyle münasebete geçmeli ve O'nu duymaya çalışmalıdır Bu açıdan, gecenin içinde insanın mutlaka Rabb'isine ayıracağı bir zamanı olmalıdır

Okuma Tiryakileri

Türkiye'de, az sayıda da olsa çok ciddî kitap okuyan kimselerin bulunduğu da bir gerçek Esasen okumak bir yönüyle bir kültür ve tiryakilik meselesidir Meselâ, çantada sürekli kitap taşıma, durakta beklerken okuma, arabaya binerken okuma, hatta arabayı kullanan kişinin bile eğer onda da bir merak varsa bazı şeyleri bantlara okutturup seyahat esnasında banttan dinleme, hep okuma kültürü ile alâkalıdır Şu da unutulmamalıdır ki, bizim insanımız büyük çoğunluğu itibarıyla okuma fakiri ve düşünce özürlüdür

Bir başka husus da; istidadı olan da olmayan da bir şeyler yazmalıdır Zira istidat varsa, ancak yazmak suretiyle ortaya çıkar İnsan yazmayınca istidadının da var olup olmadığı belli olmayabilir Hatta –kanaat-i âcizanemce– insan her alanda bir şeyler yazmalı ve tashihe de açık olmalıdır Yazmanın yolu, değişik şeyler okumaktan geçer

Bir kitabın, ondan bazı şeyler çıkarıp yazabileceğimiz mülâhazasıyla okunması çok iyi olur O kitabın içinde önemli noktaları, önemli yerleri çizmek veya derkenar yapmak yahut bir haşiye koyarak belirtmek ve sonra bir kere daha gözden geçirmek çok faydalıdır Anlaşılması zor ve ciddî olan ağır eserleri ise üç veya beş defa okumak az sayılır Ben bunu bir ifrat olarak görmüyorum İnsan, eseri her okuyuşunda aklına geleni derkenar etmeli, eğer gerekiyorsa veya isterse o istikamette bir şeyler karalayabilir

Yazmanın önemli yanlarından bir diğeri de, eserini bitirdikten sonra, ifadesinden, üslûbundan o türlü düşünceleri takdim keyfiyetinden alın da, muhteva zenginliğine kadar kemal-i dikkatle bir fikrî eseri okuyor gibi birkaç defa okumak Tıpkı bir şiiri tashih ediyor ve onu gerçek yörüngesine oturtuyor, şiiriyetiyle buluşturuyor gibi beş on defa onu tenkitçi gözüyle okumaktır