Diz Osteoartriti Kireçlenmesi

Osteoartrit nedir?
Osteoartrit (kısaca OA) ya da dejeneratif eklem hastalığı, herhangi bir eklemin, üzerine yük binen yüzeyinin hasar gördüğü bir durumdur Bu durum eklemlerin normal, ağrısız, yumuşak hareketlerini bozar ve özellikle bacakta geliştiği zaman vücudun ağırlığını taşıma yeteneğini bozabilir Bu şekilde bir çok eklem etkilenebilir; ancak diz en sık etkilenen eklemlerimizdendir En çok orta yaşlı ve yaşlı kişiler etkilenmektedir
OA’nın nedeni tam olarak bilinmemektedir En basit şekilde, aynen bir kalp ya da böbrek yetersizliği gibi ‘eklem yetersizliği’ olarak tanımlanabilir Osteoartrit temel olarak fiziksel bir olaydır Eklemler ‘mekaniktir’; makinelere benzer görevleri vardır Ancak tıpkı makinalar gibi anormal bir zorlanmaya maruz kalırlarsa, bozulurlar
Diz eklemi
Diz eklemi vücudumuzdaki en karmaşık eklemlerden biridir Vücudumuzu destekleyen, yük taşıyan en önemli yapılardan biridir Aynı zamanda, bir menteşe gibi davranır; günlük yaşamımızdaki aşırı dönme, bükülme gibi hareketlere dayanmak zorundadır
Diz eklemi iki kemiğin uç noktalarından oluşmuştur, bu uç noktalar kıkırdakla kaplanmıştır; bu yapının tümü ise bir zar ve kapsülle örtülmüştür Diz, dört büyük bağ (ikisi içeride ve diğer ikisi eklemin birer kenarında) ve aynı zamanda güçlü uyluk kasları ile sağlamlaşır Eklemin içinde bir yastık görevi gören menisküsler ekleminizin normal çalışmasını sağlar
Ancak her nasılsa, iş ve spor aktivitelerinde ne kadar aktif olsak ta, çoğumuzda hiçbir zaman diz osteoartriti gelişmez Dizimiz şaşırtıcı bir şekilde dirençlidir; kendi kendini tamir etme yeteneği vardır Kolayca aşındırmanız mümkün olmayabilir
Diz osteoartritinden kimler etkilenir?
Kadınlarda erkeklere göre iki kat fazla görülür Bu hastalıktan etkilenenlerin çoğu 50 yaşın üzerindedir Tüm dünyada görülür; ancak bazı ırklarda daha sık olarak gözlenir Diz OA’sı, özellikle kadınlarda, ellerde nodüllerle birlikte görülen artritle beraber olabilir Şişman olanlarda osteoartrit hem daha sık gelişir, hem de şişmanlık hastalığın ilerlemesi için de bir risk faktörüdür Yapılan çalışmalar şişmanlığın ortadan kaldırılmasının diz osteoartritini %50 oranında azaltacağını düşündürmektedir Bu nedenle henüz osteoartrit gelişmemiş şişman kişiler eğer zayıflarlarsa, hastalık gelişme riski büyük oranda azalabilir Osteoartrit gelişmiş şişman kişilerde, çok az kilo verilmesi bile şikayetleri büyük oranda geriletmektedir Örneğin 5 kg verilmesi diz üzerindeki yükü 15-20 kg azaltmaktadır Çünkü normal yürüyüş sırasında diziniz üzerine vücut ağırlığınızın 35 katı yük binmektedir
Osteoartritin nedenleri nelerdir?
Bir çok hastada herhangi bir neden yoktur Özellikle erkeklerde, kıkırdağa yönelik yapılan bir ameliyat benzeri ‘mekanik’ bir neden olabilir Bazı kadınlarda ailesel bir eğilim olduğu görülebilir Genetiğin özellikle ellerde görülen dejeneratif değişiklikte rolü vardır Şu andaki bilgilerimiz çoğu bir çok faktörün kombinasyonunun hastalığa neden olduğunu göstermektedir Bu faktörler şunlardır: yaşlanma, osteoartrite genel yatkınlık, eklemin iç yapısındaki dokuların yaşlanması, eklem yüzeylerini kapsayan kırıklar, eklem bağlarında yırtık, menisküs yaralanması, şişmanlık ve kişinin yaptığı ağır işlere (kömür madencileri gibi), spor aktivitelerine (profesyonel uzun mesafe koşucuları, futbolcular gibi) ve travmaya bağlı olarak diz ekleminin yıpranması
Osteoartritte eklemlere ne olmaktadır?
Normal eklem ve osteoartritten etkilenen eklem arasındaki en önemli fark kemik uçlarını kaplayan kıkırdağın incelmesi ve yapısının bozulmasıdır Bu değişiklikler eklemin iç yüzeyinde özellikle de diz kapağı altında görülür Bu tutulum yamalı tarzdadır ve eklemin tümünü nadiren tutar Çevreleyen kemik dokuları da bu değişikliklere reaksiyon verir ve eklemin kenarlarında mahmuz tarzında yeni kemik oluşumları gelişir
Kıkırdaktaki değişiklikler yavaş yavaş gelişir Diz içindeki reaksiyonun çoğu vücudun, oluşan hasarı sınırlamak ve eklemi iyileştirmek için yaptığı bir girişimdir Diz eklemi içinde bir kez osteoartrit oluştuğu zaman kendi kendine iyileşmez ancak daha fazla hasar kısıtlanabilir
Osteoartrit ne tür şikayetlere neden olur?
Hastalık yıllar içinde yavaş yavaş gelişir En önemli şikayetler ağrı, dizde şişlik ve ekleminizdeki tutukluluk hissidir
Dizinizi kullanırken duyacağınız ağrı en sık rastlanan sorundur Ağrı en fazla bir aktivite sonrası olmaktadır Hastalığın başlangıcında yürüyüş sırasında dizinizin hiçbir sorun çıkarmadığını, ancak birkaç dakika süreli oturmayı takiben dizinizde ağrı ve tutukluluk olduğunu farkedebilirsiniz Eklemde tutukluluk hissi ağrıya eşlik edebilir ya da etmeyebilir Tutukluluk hissi sabah ilk kalktığınızda ya da istirahat sonrasında görülebilir Bu durumda dizinizi tekrar kullanabilmeniz için birkaç ağrılı dakika geçebilir
Hastalık ilerledikçe dizinizdeki ağrı basit günlük yaşam aktivitelerinde bile sorun çıkarabilir Ağrı sadece aktivite ile değil, istirahatte de gelişmeye başlayabilir Hastalığın daha ileri formunda ağrı sürekli olabilir, gece uyku düzeninizi bozabilir ve eklem hareket açıklığı da kısıtlanabilir; bu durumda belli bir mesafeyi yürüme ya da merdiven çıkma önemli sorun hale gelebilir Kasların zayıflaması nedeniyle eklemde boşalma hissi olabilir
Ağrının şiddeti her zaman sabit değildir Bir diğer deyişle, hiçbir nedene bağlı olmaksızın iyi ve kötü günleriniz hatta iyi ve kötü aylarınız olabilir Bazıları bunu hava durumuna bağlayabilir; bazıları da ağrının daha çok fiziksel aktivite ile ilişkili olduğunu söyler
Osteoartritte muayene bulguları nelerdir?
Doktorunuz sizi muayene ederken, dizinizi hareket ettirdiğinde gıcırtı tarzında bir ses çıkabilir Diziniz etrafında özellikle iç kısmında duyarlı alanlar olabilir Hareket kısıtlılığı olabilir ve dizinizi tamamen bükme ağrılı olabilir
Doktorunuz yeni kemik oluşumlarına ya da eklem içinde biriken sıvıya bağlı olarak dizinizde şişlik saptayabilir Uyluk kasları ise normalden daha ince ve daha zayıftır
Osteoartrit farklı bireyleri çok farklı şekillerde etkiler Bazılarının sadece bir dizinde çok hafif şikayeti vardır; bazılarının ise her iki dizle ilgili şikayetleri bulunur Bazılarında ağrı en önemli şikayettir; bazıları ise oturdukları yerden kalkmakta ve hareket etmekte güçlük çekerler Bazı kişiler yaşamları boyu hemen hemen aynı kalırlar; bazıları ise hızlı bir değişiklik yaşarlar Kendinizi, diz osteoartriti olan bir başka kişi ile karşılaştırmanızın yararı olmayacaktır
Osteoartrit komplikasyonları nelerdir?
Bazı kişilerde hiçbir komplikasyon gelişmez Hastalıkları günlük yaşamda sıkıntı yaratmakla birlikte, hiçbir zaman felaket haline gelmez
Genellikle oluşan üç komplikasyon vardır:
Hızlı kötüleşme: Genellikle ileri formda hastalığı olan yaşlı kişileri etkiler Birkaç hafta ya da ay içinde ağrıda belirgin bir artış ve hareket kaybı gelişebilir
Eklemin dengesinin kaybolması: Kas gücü kaybı ya da bağların hasar görmesine bağlı olarak gelişir Ekleme yük bindiği zaman, örneğin ayağa kalktığınızda boşalma hissi olur
Ağrıda ani alevlenmeler: Ağrıda hafif artışlar sık gözlenir; ancak bazen ağrı çok şiddetlenebilir ve bu uzun süreli olabilir Buna bazen eklem etrafındaki şişlik de eşlik eder
Osteoartritte nasıl tanı konur?
Orta yaşlı ve yaşlı kişilerde diz ekleminde ağrı oluştuğu zaman osteoartrit ilk akla gelen tanı olabilir Fizik muayene, dizin direkt radyografisi (röntgen tetkiki) ve diğer eklem hastalıklarını dışlayarak tanı doğrulanır Ancak çok rastlanılan bir hastalık olduğu için diğer eklem hastalıkları ile beraber görülebilir
Direkt grafi tanıda çok yararlıdır ve hastaların çoğunda yapılması gereken tek testttir Direkt grafide eklem yüzeyindeki hasara bağlı olarak kemikler arasındaki aralıkta daralma gözlenir Aynı zamanda eklem kenarlarında ‘mahmuz’ tarzında yeni kemik oluşumları gelişir Değişik zamanlarda çekilen grafilerde hastalığın kendisinde de bir değişiklik görülebilir
Osteoartrit nasıl tedavi edilir?
Osteoartritin kesin tedavisi mümkün değildir; yani hastalığı tamamen ortadan kaldıran bir tedavi şekli yoktur Ancak tedavi ağrıyı geçirebilir, eklemdeki tutukluluğu azaltır ve eklemin daha fazla hasarlanmasını engeller Bu amaçlara ulaşmanın bazı yolları vardır Osteoartritin tedavisi hastalığın ne kadar ilerlediğine bağlıdır Erken safhalarda tedavi eklemdeki inflamasyonu gidermeye yöneliktir Doktorunuzun önereceği basit ağrı kesici ve anti-romatizmal ilaçları doktorunuzun önereceği süre ve şekilde kullanabilirsiniz Ancak her hasta bu ilaçlardan eşit derecede yarar görmez Dizin etrafındaki duyarlı bölgeye hatta gerektiğinde eklem içine enjeksiyonlar yararlı olabilir Eklem içinde sıvı birikimi durumunda bu sıvının alınması ve dizin yıkanması da size yardımcı olabilir Eğer gerekirse diz içine kortizon enjeksiyonu yapılabilir Kortizon inflamasyonu kontrol altına alan güçlü bir ajandır; ancak kullanımını kısıtlayan bazı etkileri de vardır Sık olarak kullanımı eklemdeki yıpranmayı, bozulmayı artırabilir
Dizin etkilenen kısmındaki baskıyı azaltacak, özel olarak tasarlanmış dizliklerin kullanımı yarar sağlayabilir Bunları doktorunuzun önerisiyle satın alabilirsiniz Basit, elastik dizliklerden de birçok hasta yarar sağlamaktadır
Problemli bölgeye orta dereceli sıcak uygulama ağrınızı ve eklemdeki tutukluluğu azaltır Sıcak banyo, sıcak su şişeleri ya da torbaları, infraruj lambaları ve doktorunuzun önereceği krem ve jellerin sürülmesi sizi rahatlatabilir Hafif ve orta dereceli ağrısı olan hastalarda krem ve jel şeklindeki preparatların destekleyici tedavi olarak kullanımı yararlı olabilir Doktorunuzun uygun görmesi durumunda hastanelerin fizik tedavi ve rehabilitasyon servislerindeki fizik tedavi ajanlarının uygulanmasından da yarar sağlıyabilirsiniz
Diz kaslarınızı mümkün olduğunca güçlü tutarak kendi kendinize çok yardımcı olabilirsiniz Dizinizi çalıştırarak, eklemde tam hareket açıklığını koruyabilirsiniz Uyluk kasları eklemin korunmasında ve stabilitenin sağlanmasında çok önemlidir Bu kaslarınızı kasarak ya da ‘düz bacak kaldırma’ egzersizlerinizi yaparak onları güçlü hale getirebilirsiniz:
bacaklarınız yerde düz olarak yatınız, dizinizi yere bastırarak, ayağınızı kendinize doğru çekiniz Bu sırada uyluk kaslarınızın kasıldığını hissedeceksiniz Bu durumu 5 saniye süreyle koruyunuz ve sonra gevşeyiniz 5 saniyeyi saptamak için bir saate bakabilirsiniz ya da 10′a kadar yüksek sesle saymayı deneyebilirsiniz Bunu her iki bacakla ayrı ayrı, günde 7 kez yapınız İlk gün her seferde 10 tekrar yapınız (böylece günde 7×10= 70 kez) Tekrar sayısını yavaş yavaş artırıp, birinci haftanın sonunda her seferde 15 tekrar yapmaya başlayınız (böylece 1 haftanın sonunda her gün 7×15= 105 kez) Diğer bir deyişle sonuçta bu egzersizi her iki bacak için ayrı ayrı günde 105 kez yapmayı hedefleyiniz Eğer artritiniz bir ağrı oluşturuyorsa, egzersizleri yapmadan önce dizinize 15-20 dakika süreyle sıcak uygulama yapınız Aynı zamanda günde birkaç kez, dizinizi tam olarak bükme ve tekrar düzleştirme şeklinde egzersizlerini de yapınız
Dizinizi bükülü tutmamaya büyük özen gösteriniz Örneğin, gece yatarken dizinizi altına yastık koymayınız Dizin altına yastık koyma ağrınızı geçici olarak geçirir, ancak dizinizin sürekli olarak bükülü kalması şeklinde tehlikeli bir etkisi olabilir
Dizinizde osteoartrit olsa bile dizinizi kulanmaya devam ediniz; ‘az az ve sık kullanma’ sizin ilkeniz olmalıdır Eğer gerekiyorsa dizinizin üzerinden yükü almak için bir baston kullanın ancak hareket etmeye devam edin! Bastonun doğru kullanımı (etkilenen dizin karşı tarafındaki elde) eklem üzerine binen yükü azaltmaktadır
Cerrahi diz osteoartritli her hastaya uygulanmaz; bazen gereklidir, çok hasarlanmış dizler için uygulanan proaaa ameliyatları ile ilgili olarak son yıllarda büyük gelişmeler elde edilmiştir Bu konuda daha geniş bilgiler “Romatizma Çalışma Grubu’nun” yeni diz ekleminiz başlıklı kitapçığında sunulmaktadır Uygulanan cerrahi girişimler:
Artroskopi
Hastanın diz eklemine girilerek, eklem kıkırdak yüzeylerinin doğrudan görülmesi sağlanır; böylece osteoartritin ne kadar ilerlemiş olduğu da saptanabilir Cerrahın eklem içindeki tüm parçacıkları temizlemesine de izin verir İşlem sırasında eklem içine düşmüş tüm kıkırdak parçacıkları temizlendikten sonra diz serum fizyolojikle yıkanır Sonuçlar %100 başarılı değildir Eğer başarılı olursa, 6 ay - 2 yıl süreyle şikayetler geçici olarak hafifleyebilir
Proksimal tibial osteotomi
Bacağımızdaki tibia kemiğinin üst kısmının dış yan tarafından kama şeklinde bir kemik parçası çıkarılır; böylece vücudun ağırlık merkezinin diz ekleminin daha sağlam dış tarafına kayması sağlanır Bu şekilde osteoartritte etkilenmiş olan iç kısım üzerindeki yük bir miktar kaldırılmış olur ve ağrı azalır, hastalığın ilerlemesi engellenir Her zaman başarılı değildir Avantajı genç, aktif hastaların kendi diz eklemlerini kullanmaya devam etmesidir Diz proaaai konuncaya kadar zaman kazanılır Eğer başarılı olursa, 6-8 yıl süreyle yarar sağlanabilir
Diz Proaaai
Diz osteoartritinde son çare eklem yüzeylerinin yapay bir eklemle değiştirilmesidir Genellikle 60 yaş üzeri kişilerde yapılır Hasta ne kadar genç olursa, ameliyatın ileride başarısızlık oranı o kadar fazladır; ikinci bir ameliyat gerektirebilir 12-15 yıl süreyle yarar sağlıyabilir