Mısır: Kahun Papirüsü

Kahun Papirüsü

Mısır'da şimdiye kadar bulunan papirüslerin en eskisi veteriner hekimliğe ait olan Kahun Papirüsüdür[1] Kahun papirüsleri MÖ 1900 yılından kalmadır[2] Jinekoloji veterinerlik ve matematik konularını kapsar[3][4][5] 1889 yılında Lahun'un Fayyum bölgesinde [2] Prof Dr William [6] Flinders Petrie tarafından keşfedilmiş [2] ve Grifth tarafından tercüme edilmiştir Burada kullanılan hiyeroglif dini yazılara özgü şekilde soldan sağa yazıldığına bakılırsa veteriner hekimliği mesleği o çağda önemli bir statüde bulunuyordu Çok harap ve çok eksik olan bu papirüsün dilinin de çok eski olmasından tercümesi güç olmuştur[1]
Papirüsün sağ tarafında Amenemhat III krallığının 29 yılını (MÖ1825) gösteren bir tarih düşülmüştür 1898 yılında Griffith tarafından transkripsiyonu ve çevirisi yapılmıştır Papirüs şimdi Londra Üniversitesi (London University College)'nde korunmaktadır[2]
Tıbbi uygulamalara örnek olabilecek en eski kaynaklardan biri olan Kahun Papirüsleri bir hastalığın iyileştirilmesinde "büyülü sözlerin söylenmesi tekrarlanması" gibi aktivitelerin olduğu konusunda bilgiler içermektedir[7]

Papirüs iki bölümden oluşmaktadır Birinci bölüm kadın hastalıkları gebelik ve doğacak çocuğun cinsiyetini anlamaya yönelik bilgiler içermektedir İkinci bölüm ise veteriner hekimlik üzerinedir[2]
Tıp

Tıp insanla varolan bir meslektir Tarihin her evresinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan hekimlerin davranış biçimleri de meslekleri kadar önemli olmuştur Hekimlerin mesleki uygulamalarında uyması gereken sosyal ve hukuki kuralları içeren ilk düzenlemeler bundan 5000 yıl önce Eski Mısır'daki Hamurabi yasalarında bulunmaktadır Bu düzenlemelerde hekimlerin alacağı ücretlerden ve hatalı uygulamalarında kendisine verilecek cezalardan bahsedilmektedir Tıbbi etikten çok tıp hukuku ve tıbbi deontoloji ile ilgili de olsa da önemli bir belge sayılmaktadır Bundan başka Eski Mısır'dan kalan Ebers Papirüsü Edwin Smith Papirüsü Berlin Papirüsü ve Kahun Papirüsü tıp tarihinde kayda değer yeri olan eserlerdir Ancak bu papirüslerde tedavi ilaç yapımı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır Hayatlarında metafiziğe ve mistisizme yer veren Çin ve Hindistan'daki eserlerde ise tıp etiğinin izlerine rastlamak mümkündür[8][9]
Mısır'da adı bilinen ilk büyük hekim İmhotep'tir Milattan önce 3000'li yılların sonlarında yaşamıştır Firavun Zoser'in veziri olup aynı zamanda fizikçi mimar ve astronomdu Bazı büyük piramitlerin de mimarıdır ve daha sonra tanrılaştırılarak tıbbın tanrısı sayılmıştır Mısır tıbbının bir başka önemli kişisi İris'tir MÖ 2500'lü yıllarda yaşamış sarayın başhekimliğini yapmış; göz mide ve bağırsak hastalıkları konusunda ünlenmiştir Bugüne kadar Mısır tıbbı ile ilgili 8-10 adet papirüs bulunmuştur Kahun Gardiner Smith ve Ebers en önemlileri olup MÖ 1600 yıllarında Mısır'ın askeri ve siyasal açıdan en güçlü olduğu çağda yazılmışlardır[10]
London University College'da korunan Kahun Papirüsü 1889'da William Flinders Petrie tarafından [6] Fayyum'da [11] bulunmuştur III Amenemhat Dönemi'ne aittir Oldukça parçalanmış olan papirüs daha çok jinekoloji ile ilgilidir ve birçok paragraftan meydana gelir Örneğin 19 paragrafta doğum yapmaya müsait kadınların nasıl tespit edileceği; 20 paragrafta gebe kalınması için yapılan tütsüler; 20 ve 22 paragraflarda ise doğum kontrolü yöntemleri anlatılmıştır Gebeliği önlemek için timsah gübresi 45 ml bal ve ekşi sütten meydana gelen bir karışım önerilmektedir Üçüncü bölüm (26-32 paragraflar) gebelik testi hakkındadır Bu testlerden birinde bir soğanın başı hastanın vajinasına yerleştirilir ve bir süre bekletilir Ardından hastanın soğanda algıladığı kokunun tarifine göre hamile olup olmadığı anlaşılır Son bölümde mesane ile vajina arasında meydana gelmiş bir fistül ve bel gevşekliği ile ilgili bilgiler verilmektedir[6]
Jinekolojik bölüm 34 paragrafa bölünmüştür 1-17 paragrafta semptomların kısa başlıkları ve bunu takip eden kısa tanımlamalar mevcuttur Genellikle üreme organları ile ilgili bilgi verilmiştir
İkinci bölümde 19 paragraf doğumla ilgilidir 20 paragrafta tütsüleme ile hamile kalınabileceği belirtilmiştir 20-22 paragraflar doğum kontrolü ile ilgilidir Doğum kontrol yöntemi; timsah dışkısı 45 cc bal ve ekşimiş süt karışımdan ibaret olarak reçete tarif edilmiştir

Üçüncü bölümde hamilelikle ilgili testler vardır Dördüncü ve beşinci bölümlerde daha önceki kategorilerde bahsedilmeyen hamilelikte diş ağrılarının tedavisini anlatan reçeteler mevcuttur
İkinci kısımda idrar inkontinansı ile birlikte mesane ve vagina arasındaki fistüllerden bahsedilmiştir[2]
Veterinerlik

En eski medeniyetlerden biri olan Mısır'da tabâbete (hekimliğe) ait çok es vesikalar ele geçmektedir Şimdiye kadar bulunmuş olan papirüslerin en eskisi Kahun papirüsü (MÖ 1900) veteriner tababete aittir Burada "Kurt yuvası" ismi altında muhtemelen köpeklerin paraziter b hastalığından bahsedilmektedir 1910 ve 1921 yıllarında Ruffer tarafından MÖ 1250 - 1000 arasında yirminci firavun sülalesine ait iki mumyanın böbreklerinde Schistosoma heamatobium yumurtalarının keşfi bu hastalığın eski Mısırda mevcut olduğunu göstermiştir Bu hastalığın karakteristik semptomu olan hematüri halihazırda bilinen papirüslerde elli defa zikredildiğine nazaran enfeksiyonun bu memlekette sık sık görüldüğü anlaşılmaktadır A-a-a hastalığı ve papirüste bununla ilgili olduğu bildirilen kurdun Schistosomiasis'e atfedilmesine rağmen Mısırlılar'ın hastalığı yapan parazitleri görememiş olmaları da muhtemeldir[12][13]
İlk çağlardan beri sığır vebasının varlığı kabul edilmektedir Eski tarihçiler sık sık sığırlarda seyreden müthiş kırgınlardan bahsederler Bunların çoğunun sığır vebası olması pek az şüphe götürmektedir Hayvan hekimliğine ait en eski belge hatta şimdiye kadar ele geçen papirüslerin en erken yazılanı olan Kahun Papirüsü (M Ö 1900)'nde rastlanan bir sığır hastalığının sığır vebası olduğunu tanınmış veteriner tarihçisi Smith [14] ileri sürmektedir Buna göre zamanımızdan 4000 yıl kadar önce de sığırlar bu salgınla ölmektedirler[15]
Veteriner hekimliği ile ilgili en eski belgelerden olan Kahun Papirüsü'nde Göz hastalıkları ve ilgili konular da yer almıştır[21][16] Bu papirüste bir boğada gözlerde akıntı görüldüğünde hayvan için dua edilmesi; gözlerin su kabağı ya da kavun ve karpuzla ovulmasının yanı sıra tütsü uygulanması önerildikten sonra gözler eğer aralanmış ise sıcak ketenle bandaj uygulaması salık verilmiştir[16][17][18]
Matematik

Eski Mısır matematiği hakkında edinilebilen temel bilgileri Rhind ve Moskova papirüsleriyle ancak birer parçası zamanımıza kadar intikal edebilmiş olan Kahun ve Berlin papirüslerine borçluyuz[19] Kaynaklar XII sülale zamanından (MÖ 2000-1787) kalma bir takım aritmetik problemlerini açıklayan papirüsler ele geçtiğini bunların bugün Kahun Moskova Berlin ve Rhind papirüsleri diye adlandırıldığını belirtir[20] Bunlar sayesinde Grek tesirinin nüfuzundan evvelki devre ait Mısır matematiğinin esasları hakkında oldukça toplu ve homogen bir fikir edinmek kabil olmaktadır İhtiva ettikleri bilgi ve takip ettikleri metot hattâ ifade bakımından bu muhtelif eserler arasında tespit edilen benzerlik ve uygunluk bahis mevzuumuz olan matematik bilgisinin artık teessüs etmiş tamamiyle muayyen ve ahenktar bir bütün teşkil ettiğini göstermektedir
Bundan başka Mısırlılar Kahun papirüsünde 3 ve 4 sayılarının karelerinin 5'in karesine eşit olduğunu da bulmuşlardı ve bu özeliği geometri şekillerine tatbik ediyorlardı Fakat meşhur Pisagor teoremini ne amprik olarak ne de rasyonel bir surette ispat edebildiklerini gösteren hiç bir vesikaya rastlanmamıştır Hattâ bunu sadece aritmetik bir özelik olarak keşif ve tespit ettiklerini bu hususta hiç bir geometrik esasa varmamış bulunduklarını da söyleyebiliriz

Alıntı