Kan Testiyle Alzheimer Riski Belirlenebilecek

Ülkemizde yaklaşık 500 bin Alzheimer (bunama) hastası var 2050 yılında ise bu rakamın 3-4 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor Bu hastalığın nedeni ise henüz bilinmiyor Genetik yatkınlık hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırıyor ancak hastalık, yatkınlığı olmayan insanlarda da görülebiliyor Yaşlanan herkes “bunayacak” diye bir şey ise yok Uzmanlar özellikle de sosyal olan ve beynini sürekli aktif tutan kişilerde bu hastalığın daha az görüldüğünü söylüyorlar Günümüzde tedavi konusunda da olumlu gelişmeler var Hafızayı güçlendiren yeni ilaçların yanı sıra yakında bir kan testiyle de insanlar Alzheimer’a ne kadar yatkın olduklarını öğrenip önlem alabilecekler Alzheimer ile ilgili Anadolu Sağlık Merkezi’nden nöroloji uzmanı Prof Dr Türker Şahiner bilgi verdi
• Her unutkanlık eşittir Alzheimer mi?
Hayır Alzheimer, unutkanlıkla başlayan bir hastalık Ancak bu unutkanlık sosyal yaşantıyı etkiliyorsa, kişi daha önce çok iyi yaptığı şeyleri artık beceremiyorsa, çok iyi araba kullanırken artık kullanamıyorsa, çok iyi yemek yaparken artık yapamıyorsa, yani unutkanlığın yanında bir beceri kaybı varsa Alzheimer’dan söz ediyoruz Bu, kişiyi toplumdan soyutlayan, bakıma muhtaç hale getiren bir hastalık Alzheimer’da yanlış kodlanan bir protein beyinde birikmeye başlıyor ve beyin hücrelerini öldürüyor Proteinin değişime uğrayarak şifresinin bozulmasıyla hastalık başlıyor Bu proteinin ise neden değişime uğradığı bilinmiyor Genetik yatkınlıktan toksik maddelere kadar pek çok şey neden olabilir Beyinde hasar oluşmaya başladıktan sonra bunu durdurmak mümkün değil Hastalık ilerleyici bir hastalık

• Tanı konduktan ne kadar süre sonra hastalık şiddetleniyor?
Hastalığın üç evresi var Birinci evrede hastalar unutkanlıkla yaşamaya gayret ediyorlar Sosyal aktivitelerini sürdürüyorlar, hayatın içinde yer alıyorlar, ancak unutkanlık onları zorlamaya başlıyor ve bunaltıyor Psikiyatrik sorunları oluyor Hastalar depresyonda gelebiliyorlar bize Aslında depresyon Alzheimer’ın ilk belirtisi olabiliyor İkinci dönemde ise unutkanlıkla baş edemiyor Mutlaka bir gözetmen gerekiyor Alışverişe gidemiyor veya kullandığı eşyaları unutuyor Üçüncü evrede ise hastaya bir bebek gibi bakım gerekiyor Son dönemde kişi yatağa bağlı hale geliyor Takvim bu hastalıkta geriye çevriliyor aslında Her yıl bir önceki yaşınıza dönüyorsunuz, çocuklaşıyorsunuz Son dönemde hatta anne karnında yatar gibi yatar hastalar Birinci evrede tanı konduktan yaklaşık 15 yıl sonra hastalar bu hale geliyor genellikle
“Beynini aktif tutanlarda Alzheimer daha az görülüyor”
• İlaçlar ne işe yarıyor?
İlaçlar hafızanın performansını yüzde 40 artırıyor ama beyinde biriken proteini durduramıyor Ancak erken tanı ve ilaç tedavisiyle hastalığın o en kötü evresi ertelenebiliyor
• Beyin egzersizi ne kadar önemli?
Çok önemli Eğitim düzeyi ne kadar yükselirse hastalığın başlaması o kadar geç yaşlarda oluyor Yapılan pek çok araştırmaya göre kırsal alanda yaşayan insanlarda Alzheimer’ın başlanma yaşı ortalama 60’ken, kentte yaşayan insanlarda bu hastalık 70’li yaşlarda görülüyor Ne kadar sosyal olur, ne kadar çok hareketsiz yaşamdan kaçarsanız bu hastalığa o kadar geç yakalanıyorsunuz Alzheimer’i önleyemiyoruz, ancak geciktirebiliyoruz Beyni aktif tutmanın önemi çok büyük
• Toksik maddelere maruz kalanlarda hastalık daha yaygın sanki
Toksik maddeler bütün hücreleri öldürdüğü gibi beyin hücrelerine de zarar veriyor Alzheimer zaten hücreleri öldüren bir hastalık Sizin normalde de hücre kaybınız genetik nedenlerden ya da çevre koşullarından dolayı fazlaysa o zaman hastalık çok daha erken başlar ve şiddetli seyreder Ancak Alzheimer hastalarının yüzde 98’inde, bu hastalığa yol açan bilmediğimiz başka nedenler var Yani genetik yatkınlık olmasa bile hastalık ortaya çıkabiliyor
Bulmaca çözmek yararlı mı?
Çok yararlı Beyin hücrelerini aktif tutan egzersizler bunlar spor bile beyin için bir egzersizdir Kullandığınız kasların o anki durumuyla ilgili, bir sonraki hareketle ilgili beyni o kadar aktif tutuyorsunuz ki Aynı zamanda beyne daha fazla oksijen gidiyor Yaşamı çeşitlendirmek, hobilere vakit ayırmak çok önemli En çok önerdiğimiz şey kitap okumak Kitap okumak kadar beynin pek çok bölümünü çalıştıran bir şey yok Görsel, düşünsel, hafıza, yorumlama gibi pek çok bölüm harekete geçiyor Ayrıca satranç, görsel sanatlar, hatta bir arkadaşla sohbet bile beyni besler İnsanlarla iletişim içinde olmak beyin için çok önemli bir egzersiz Mesela stresten uzak kalmak için asla “emekli” olmayı önermiyoruz Çok sakin bir hayat alzheimer hastalığı riskini artırırSakin hayat kalbe zararlıysa, beyne kat kat daha zararlı
• Alzheimer’ın tedavisiyle ilgili yeni gelişmeler var mı?
Alzheimer aşısı geliştiriyorlar Beyinde biriken proteini bir aşıyla temizlemek hedefleniyor 6-7 yıl içinde aşıyla ilgili olumlu gelişmeler olacak Ayrıca yeni ilaçlar ve erken tanı yöntemleri geliştiriliyor Alzheimer’a yol açan proteini kanda tespit etmek için uğraşılıyor Kan testini yakında uygulayarak insanların Alzheimer riskini ortaya koyabileceğiz
• Kimler bu testi yaptırmalı?
40 yaşın üzerinde olup unutkanlığı olanlara ve ailesinde Alzheimer vakası olanlara testi öneriyoruz Unutkan olan herkesin test yaptırması şart değil Çünkü her unutkanlık Alzheimer’a dönüşmez 85 yaşında her üç kişiden biri Alzheimer’a yakalanıyor İki kişi yakalanmıyor Bütün yaşlılar hasta olacak diye bir kural yok Ancak unutkanlığı sosyal hayatını etkileyenler mutlaka doktora başvurmalı
• Beslenme ne kadar önemli?
Antioksidanlar, A vitamini, E vitamini beyin için yararlı Ayrıca kolesterolden fakir beslenmek de çok önemli Kalbinizi koruyan her şey beyni de korur Sağlıklı beslenmek önemli beyin damarları açısından
• “Annemi bakımevine bırakmam, kendim bakarım” mantığı ne kadar doğru? Bu hastalara özel bakım gerekmiyor mu?
Evet, profesyonel bakım önemli İnsanlar bir bakımevinden yardım aldıklarında büyüklerini evden atmış olmuyorlar Bu zihniyetten kurtulmamız gerek Bu hastalara bilinçsizce evde bakmak hastaya zarar verebiliyor, ayrıca aile zorlanıyor Bunamayı normal karşılayıp hastayı tedavi ettirmeyenler bile var Oysa hastalığın her aşamasında tedavi yaşam kalitesini yükseltiyor