İlk Çağda Anadolu Uygarlıkları Hangileriydi, İlk Çağda Anadolu Uygarlıkları Hakkında

1 İLK ÇAĞ’DA ANADOLU UYGARLIKLARI




HİTİTLER:

· MÖ 2000 yıllarında Anadolu’ya gelerek Kızılırmak çevresinde devlet kurmuşlardır
· Başkentleri Hattuşaş ( Boğazköy) şehridir Çorum yakınlarındadır
· Hititliler Suriye’yi ele geçirmek için Mısırlılarla savaşmışlardırBu savaşın sonunda iki devlet
arasında Kadeş Antlaşması imzalandı

· Kadeş Antlaşması (MÖ 1280) Dünya tarihinde iki devlet arasında yapılan ilk antlaşmadır
•Hitit Devleti MÖ 1200 yılında Anadolu’ya gelen Frigyalılar tarafından yıkıldı




FRİGYALILAR:

•MÖ 1200 yıllarında Hititlerin yıkıldığı bölge üzerinde ve Ankara ,Eskişehir ,Afyon dolaylarında devlet kurdular
•Devletin başkenti Ankara’nın Polatlı ilçesi yakınlarındaki Gordion şehridir
•Frigyalılar krallarına Midas ünvanı verirlerdi
•Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardırTarım ve hayvancılıkla ilgili sert kanunlar koymuşlar tarıma ve hayvancılığa zarar verenleri şiddetle cezalandırmışlardır
•Frigyalılar MÖ 7yüzyılda Kafkaslardan Anadolu’ya gelen Lidyalılar tarafından yıkılmıştır




LİDYALILAR:

· Gediz ve Büyük Menderes ırmakları arasında kurulmuştur

· Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır

· Başkentleri Sard şehridir( Bugünkü Manisa-Salihli yakınlarındadır)

· Ticaretle uğraşmışlardırKral Giges Efes’ten başlayıp Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yaptırmıştır

· Ticaretteki bu gelişmeler nedeniyle Lidyalılar tarihte ilk kez parayı icad ettiler

· Lidyalılar MÖ 547 yılında Anadolu’yu işgal eden Persler tarafından yıkıldılar



URARTULAR:

· MÖ 900 yılında Doğu Anadolu’da kuruldu

· Başkenti Tuşpa(Van) şehridir

· Maden işlemeciliğinde ilerlemişlerdir

· Tarımla ve hayvancılıklada uğraşmışlardırVan ovasını sulamak için yaptıkları su kanalları günümüzde bile kullanılmaktadır

· Urartu Devleti MÖ 600 yılında Medler tarafından yıkılmıştır



İYONYALILAR:

· MÖ 1200 yıllarında Yunanistan’dan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu

· Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır

· En önemli İyon şehirleri İzmir,Efes,Milet,Foça’dır

· Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyorduBundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardırSiyasi birlik yoktur

· İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdirAncak zamanla Lidyalıların,Perslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır











2- İLK ÇAĞ’DA ANADOLU’DA KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR
VE UYGARLIK





DEVLET YÖNETİMİ:

· İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan bütün devletler krallıkla yönetiliyordu

· Hititler’de kraliçelerde geniş yetkilere sahipti

· Hititler’de Tavananna ünvanı verilen ana kraliçe, kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetirdi

· Hititler’de Pankuş adı verilen meclis vardıBu mecliste önemli devlet meseleleri görüşülürdüBu meclis gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılardıHatta mahkum bile edebilirdi

· İyonlarda şehir devletleri yönetimi önce krallar sonra soylular, daha sonra demokratik hükümetler tarafından yönetilmiştir



DİN VE İNANIŞ:
· İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan devletlerin hepside çok tanrılı dine inanıyorlardı(Politeizm)

· Hititler’de tanrı sayısı çok fazla olduğundan Hititlerin ülkesine “Bin Tanrı İli” denirdi

· İnanışlarına göre tanrılar aynen insanlara benzer ve insanlar gibi yaşardı

· Frigyalılar tarımla uğraştıklarından bu durum dinlerine de yansımıştırFrigyalıların en büyük tanrısı toprak ve bereket tanrısı olan Kibela’dır

· Lidyalılar İyonlardan etkilenerek onların tanrılarına tapmışlardır

· Lidyalılar, Artemis,Zeus,Apollo gibi pek çok Yunan tanrısını İyonlardan alarak kendi tanrıları haline getirmişlerdir

· İlk Çağ uygarlıklarından bazıları öldükten sonra dirilmeye inanırlardıBundan dolayı mezarlarını kayaları oyarak oda şeklinde yaparlar ve içlerine çeşitli eşyalar koyarlardı

· Tanrılara kurban keserler ve tanrılarına yiyecek ve içecek sunarlardı



SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:
· Anadolu’da kurulan İlk Çağ medeniyetlerinde insanlar eşit hak ve özgürlüklere sahip değillerdi

· Ülke sosyal sınıflara ayrılmış durumdaydıHititler’de Kral ve ailesi,soylular,rahipler ,askerler ve köleler olmak üzere sınıflar vardıBu sınıfların ayrı ayrı hakları vardıKölelerin ise hemen hemen hiçbir hakkı yoktu

· Hititler’de sınıflar arası ilişkiler kanunlarla belirlenmiştiMal sahibi olma,miras,evlenme , boşanma kanunlarla belirtilmişti

· Frigyalılar tarıma önem verdikleri için sert kanunlar koymuşlardırSabanını kıran öküzünü öldürene ölüm cezası vermişlerdir

· Lidyalılar kara ticaretine önem vermişler ve Kral Giges Ege kıyılarından başlayan ve Mezopotamya’ya kadar uzanan “Kral Yolu’nu” yapmışlardırBöylece ticaret canlanmıştır

· Lidyalılar parayı tarihte ilk defa icat ettiler

· İyonyalılar deniz ticaretinde ileri gittiler ve Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurdular



YAZI ,DİL, EDEBİYAT BİLİM VE SANAT:
· Hititler ve Urartular çivi yazısı ve resim yazısı(hiyeroglif) kullanmışlardır

· Lidyalılar,İyonyalılar ve Frigyalılar ise Fenikeliler’den aldıkları alfabeyi kullandılar

· Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin destanlarını tercüme edip kullanmışlardır

· Hititler tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar yazmışlar ve bir yıl içinde meydana gelen olaylar tarafsız olarak yazılıp tanrılara sunulmuştur

· Anadolu’da bilim ve sanatın gelişmesinde Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının etkisi görülür

· İyonya’da bilim ve sanat çok gelişmiştirBunun sebebi deniz ticaretiyle uğraşmaları uygarlıkların kesiştiği yerde olması bilimin zengin kişilerce desteklenmesi Ön Asya’dan gelen yolların bitiş yerinde olması bilimin gelişmesini sağlamıştır

· Tales,Diyojen, Pisagor,Heredot,Homeros gibi bilim adamları İyonya’da yaşamışlardır



3 ÇEVRE UYGARLIKLAR VE ANADOLU’YA ETKİLERİ



· İlk Çağ’da Anadolu’yu en fazla etkileyen uygarlık merkezi Mezopotamya olmuştur

· Mezopotamya iki nehir arası demek olup Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye denir

· İlk Çağ’da Mezopotamya’da kurulan devletler ;Sümerler,Babilliler,Asurlular ve Akadlardır



SÜMERLER:

· Mezopotamya’da kurulan ilk uygarlık Sümerlerdir MÖ 3500’de Orta Asya’dan gelerek Mezopotamya’da devlet kurmuşlardır

· Kanallar açmışlar ve bataklıkları kurutarak tarım ve hayvancılık yapmışlardır

· Tarihte ilk yazıyı Sümerler bulmuşlar ve kullanmışlardır( Çivi yazısı) MÖ 3200

· Not: Yazının bulunmasıyla tarih devirleri başlamıştır

· İlk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik bilgileri de yine Sümerlere aittir

· Sümerler çok tanrılı dine inanırlar ve Ziggurat adı verilen tapınaklarında tanrılarına tapınırlardı ve kurban keserlerdi

· Sümerler Mezopotamya’da kurulan Akadlar tarafından son verilmiştir



BABİLLER:
· Aşağı Mezopotamya’da kurulmuştur

· Devletin en güçlü zamanı kral Hammurabi zamanıdırKral Hammurabi Sümer kanunlarını geliştirerek uygulamıştır( Hammurabi Kanunları diye bilinir)

· Babil , dünyanın yedi harikasından biri olan “Babil’in Asma Bahçeleriyle” ünlüdür

· Babilliler MÖ 6yüzyılda Persler tarafından yıkılmıştır



ASURLULAR:

· Yukarı Mezopotamya’da kurulmuşturNinova şehri başkenttir

· Asurlular ticaretle uğraşmışlardırAnadolu,Mısır ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır

· Asurlular ticaret amacıyla Anadolu’ya geldiklerinde yazıyı da beraberinde getirmişlerdirBöylece Anadolu hem yazıyı öğrenmiş hem de tarih çağlarına girmiştir

· Asurlular MÖ 612 yılında Pers egemenliğine girmiştir



AKADLAR:

· MÖ 2300 lü yıllarda Arabistan’dan gelerek Mezopotamya’da devlet kurdular

· Akadlar; Elam,Asur,Doğu Anadolu ve Akdeniz’i fethederek imparatorluk kurdular

· MÖ 2150 yıllarında kuzeyden gelen Gutiler tarafından yıkılmıştır



ANADOLU’YU ETKİLEYEN DİĞER UYGARLIKLAR


• İran’da hüküm süren Persler MÖ 6yüzyılda Anadolu’ya gelerek 200 yıl hüküm sürdüler
· MÖ 7yüzyılda kurulan Makedonya Devleti’nin kralı olan İskender Asya seferine çıkarak Anadolu Mısır ,Suriye,İran ve Hindistan’ı ele geçirmiş ve sefer dönüşü ölünce ülke küçük krallıklara bölünmüştürBunlardan biriside Batı Anadolu’daki Bergama krallığıdırBergama krallığı zamanında bilim ve kültür önem kazanmıştırParşömen(Bergamon) kağıdı icat edilmiş ve bilgiler kalıcı hale getirilmiştir

· MÖ 753’te İtalya’da kurulan Roma İmparatorluğu MÖ 60 ‘lı yıllarda sınırlarını hızla genişletmiş ve Anadolu,Mısır,Suriye ve Kuzey Afrika’yı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşlardır Anadolu’da Roma dönemine ait mimari eserler vardırBunlar; İstanbul’da Bozdoğan kemeri ve Çemberlitaş, Ankara’da ise Ogüst Mabedi( Tapınağı) ve Roma Hamamıdır

· Roma İmparatorluğu MS 395 yılında Batı Roma ve Doğu Roma ( Bizans İmp) olmak üzere ikiye ayrıldıDoğu Roma’dan (Bizans’tan ) günümüze pek çok mimari eser kalmıştır bunların en önemlisi İstanbul’daki Ayasofya , Yerebatan Sarnıcıdır

· Doğu Akdeniz kıyılarında denizcilikle uğraşan Fenikeliler buldukları 22 harflik alfabeleriyle Anadolu’yu ve Dünyayı etkileyerek katkıda bulunmuşlardır

· Mısır uygarlığı ise kullandıkları resim yazısı(Hiyeroglif), güneş yılı esaslı takvim ile tıp , matematik , astronomi alanlarında dünya medeniyetine katkıda bulunmuşlardır