Doğru Ve Geçerli İman

DOĞRU ve GEÇERLİ İMAN

Büyük âlimlerden biri demiştir ki:
"İlim bir nurdur; bu nur kalbe indiği zaman, ışığını bilinecek şeylere ulaştırır ve onunla bir irtibat kurar Gözün nurunun görülen şeyle irtibat kurup görmeyi temin ettiği gibi, ilim de ulaştığı şeyi bilmeyi sağlar
Sahih (doğru) ve Hak katında geçerli itikad, şu anlayışlardan uzak olmalıdır: Ta'tîl, ilhâd, teşbih, tecsîm, tekyif, nakz, hulul, ittihâd, ibâha ve diğerleri
Ta'tîl, Allahu Teâlâ'nın sıfatlarını varlığını inkâr eden görüştür
İlhâd, hak ile bâtılı karıştırıp bozuk inanca sahip olmaktır
Teşbih, Allahu Teâlâ'yı varlıklara, varlıkları da Allah'a benzetmektir
Tecsîm, Allahu Teâlâ'nın cisim olduğunu söylemektir

Tekyif, Allahu Teâlâ'nın nasıl ve nice olduğunu bilmenin akıl ve araştırma yoluyla mümkün olduğunu söylemektir
Nakz, doğru inanca ters görüşlere sahip, olmaktır
Hulul, Allahu Teâlâ'nın varlıkların içine girdiğine inanmaktır
İttihâd, Allahu Teâlâ'nın varlıklar ile birleşip bütünleştiğine inanmaktır
İbâha, belirli bir dereceye yükselen kula her türlü haram işlerin serbest olduğuna, onun mükellefiyet bağından kurtulduğuna inanmaktır
Sahih bir imanda, Allahu Teâlâ'yı her türlü ayıp ve kusurlardan, varlıklara benzeme hallerinden uzak tutma, O'nu yüceltme ve akılla idrak edilemeyecek bir ululuğa sahip olduğu inancı bulunmalıdır; Sahâbe-i Kiramın (r anhüm) sahip olduğu iman böyleydi"
Bu imanın delili, Kur'an, sünnet ve ümmetin ittifakıdır
Sonra bu âlim şöyle demiştir: "Kulun şunu bilmesi gerekir: Allahu Teâlâ zâtı ve sıfatlarıyla birdir, tektir, hiç kimseye bir ihtiyacı yoktur; her şey O'na muhtaçtır
O'nun zâtında ve sıfatlarında kendisine benzeyen, ortak olan hiçbir varlık yoktur O'nun mülkünde kendisine ortak olan bir varlık da mevcut değildir
Sıfatları, sonradan yaratılmamıştır

Varlığının bir evveli yoktur; O, ezelîdir Varlığının bir sonu olmayıp, ebedîdir O'nun için bir son düşünülemez
Bütün varlıkları hayatta ve ayakta tutan O'dur
O, ezelî ve ebedî olarak celâl (yücelik) ve cemâl (güzellik), kemâl sıfatlarına sahiptir O'nun ululuğunun, yüceliğinin, bir sonu ve bitiş noktası yoktur
Yüce Allah cisim, cisme bağlı, cisimle irtibatlı bir varlık değildir
O, ruh ve onunla irtibatlı bir varlık da değildir
Yüce Allah, şekil ve ölçüsü belirli bir cevher olmadığı gibi, cevherler O'nun vücuduna girmiş de değildir; O, bütün varlıkları yoktan yaratandır
Yüce Allah, tektir, hiçbir varlığa muhtaç değildir, kimseyi evlat edinmemiş ve kimse tarafından da doğrulma-mıştır
Hiçbir varlık, O'nun dengi ve benzeri değildir
Yüce Allah hareket etmekten, bir yerden bir yere intikalden, yönden, bir mekânda bulunmaktan uzak ve yücedir Bununla birlikte O, bütün varlıklara yakındır; kuluna can damarından daha yakındır O'nun yarattığı varlıklara yakınlığı, varlıkların birbirlerine olan yakınlığı gibi değildir O, bütün varlıklara, yüce zâtına uygun bir şekilde yakındır"
Cüneyd-i Bağdâdî'ye, "Allahu Teâlâ'nın yakınlığının nasıl olduğu?" sorulunca şöyle demiştir:

"O, kullarına bir bitişme olmadan yakındır; onlardan bir ayrılma olmadan uzaktır O'nun yakınlığının ve beraberliğinin nasıl olduğunu akılla bilmek, dille ifade etmek mümkün değildir
Hiçbir şey O'nun benzeri ve dengi olmadığı gibi, O'nun yakınlığı ve beraberliği de hiç kimsenin beraberliği ve yakınlığına benzemez Yüce Allah, var iken, O'nunla birlikte hiçbir varlık yoktu; O şu anda da ezelde olduğu haldedir"

BAZI SIFATLARIN YORUMLANMASI

Şunu bil ki, bir kimse, "Allah arşa istiva etti™ âyetin-deki istivayı, kelimenin zahirî mânasına göre yorumla-sa, Allahu Teâlâ'yı cisme benzetmiş olur; çünkü istiva, bir şeyin üzerine yükselmek ve yerleşmek mânasında-dır
Bunda şek ve şüpheye düşse, yine Allahu Teâlâ'yı cisme benzetme düşüncesinde olur
Eğer, Allahu Teâlâ'nın kesin olarak arşa yerleşmesinin imkânsız olduğunu, bunun başka bir mânada olduğunu söylerse, zahirî mânayı yorumlamış olur Hak üzere gidenlerin itikadı budur
Âyet ve hadislerde geçen Allahu Teâlâ'nın nüzulü/inmesi de böyledir Nüzul, zahirî mânasına göre alınırsa, yine Allahu Teâlâ'yı cisimlere benzetme olur; çünkü nüzül,
51 el-A'râf 7/54; Yûnus 10/3

kelime olarak hareket etmek ve bir yerden bir yere intikal etmektir
Eğer böyle bir durumun Allahu Teâlâ için mümkün olmadığı söylenirse, nüzul kelimesi Allahu Teâlâ'ya uygun mânada tevil edilmiş ve yorumlanmış olur Hak yolda gidenlerin görüşü budur
Bil ki, sakıncalı bir inanca düşme korkusu ile, müte-şâbih (mânası kapalı ve gizli) âyetleri, uygun şekilde tevil edip yorumlamaktan yüz çevirmek, kişiyi, şüpheye, bozuk görüşlere, avam halkın ayağının kaymasına, dinin temelleri hakkında şüphelere ve yüce Allah'ın kitabındaki bazı âyetleri tehlikeli düşüncelere arzetmeye sebep olur
Bütün hamdler sadece yüce Allah'a aittir
Bu anlattığımız doğru ve sahih itikad, kalbi selim hale gelen kimselere aittir Onların kalbi, bid'atlardan (bâtıl düşünce ve haram işlerden), şeytanın vesveselerinden ve nefsin kötü arzularından temizlenmiş; takva (Allah korkusu) ile süslenmiş, hidayet nuru ile desteklenmiş, vera' ile (şüpheli şeylerden çekinerek) terbiye olup saflaşmış ve zikir ile kuvvetlenmiştir
Allahu Teâlâ en iyisini bilir

İmam Gazali