Yunus Emre Ahlak Felsefesi

Yunus Emrenin Ahlak Felsefesi,

Yunus Emrenin Ahlak Anlayışı,

Yunus Emrenin Ahlak Görüşleri


Ahlak Felsefesi Yunus Emre



Yunus Emre’nin ahlak davranışında İslamiyet’in özünün ve Türk törelerinin büyük etkisi vardır

13yüzyıl da Anadolu’da Moğol hücumlarının yaygın olduğu dönemlerde Yunus Emre’nin Ahlak felsefesi insanları rahatlamıştır Bu rahatlamada Yunus Emre’nin insan davranışına bakışı önemlidir Yunus Emre insanların diline, mezhebine, rengine yoksul veya zengin olmasına bakmaksızın davranılması gerektiğini ortaya koymuştur Onun bu husustaki görüşlerini yansıtan şiirlerinden işte bazı örnekler:




Sen sana ne sanırsın


Ayrığında onu san


Dört Kitabın manası


Budur eğer var ise




Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değil


Yetmişiki millet dahi elin yüzün yumaz değil




Yetmişiki millete bir göz ile bakmayan


Şer’in evliyası ise hakikatte asidir




Yunus Emre’nin ahlak anlayışında gönül temizliğinin ve iyi niyetin büyük bir yeri vardır Bu gönül temizliği sorunu İslam ahlakında önel bir yer tutar


“Yapılan işler niyete göredir” hadisi de bunun açık delilidir Yunus Emre’nin şu dörtlüğü bu hususta Türkçe olarak açıklık getirmiştir




Gönül çalabın tahtı


Çalap gönüle baktı


İki cihan bedbahtı


Kim gönül yıkar ise




Yunus Emre toplumdaki kavgayı da önlemeye çaba göstermiştir Kavga’lar, kırılmalar insanı kine götürebilir Kinin ise Yunus Emre’nin felsefesinde yeri yoktur Bu hususta şu tavsiyelerde bulunmuştur




Giderdim gönülden kini


Kin tutanın yoktur dini




Ayrıca insanları bir tutan kin’in kötülüğünü yeren şu dörtlükte çok ilginçtir




Adımız Miskindir bizim


Düşmanımız kindir bizim


Bir kimseye kin tutmayız


Kamu alem birdir bize




Yunus Emre, insanları, bazen dilinin felakete sürükleyeceğini hatırlatır Bu nedenle insanın ilkin düşünüp, sonra konuşmasını tavsiye eder Kırıcı olmamayı öğütler




Söz ola kese savaşı


Söz ola kestire başı


Söze ola ağulu aşı


Balla yağı ede bir söz






Kişi bile söz demini


Demiye sözün kemini


Bu cihan cehennemini


Sekiz uçmağ eder bir söz




Yunus Emre insanlar arasında birlik ve dirlikten yanadır Dinde nasıl tevhid varsa insanlar arasında da barış ve dirlik olmalıdır Hayat geçicidir Başka aleme geçmeden önce insanlar arası ilişkilerde ahengi sağlamak gerekir Bakınız bu konuda ne diyor Yunus Emre:




Bu dünyaya kalmayalım


Fanidir aldanmayalım


Bir iken ayrılmayalım


Gel dosta gidelim gönül




Yunus, Ahlak’ın doğruluk ilkesi üzerinde çok durur Bilindiği üzere üstadı Tapduk Emre’ye odunlarının bile doğrusunu getirirmiş Onun bu konuda şu dörtlüğü dikkati çekicidir




Abdestimiz Namazımız


Doğruluktur Taatımız


Aşka bağladık safımız


Safımızdan kim ayıra




Yunus Emre yoksulları, çaresizleri ve kimsesizleri daima düşünmüştür Bunlara yardım elinin uzatılmasını istemiştir Bu hususta Özgeci (Diğergam) duyguların en güzel örneğini vermiştir Bu duyguları şu dizelerde bulmak mümkündür




Bir hastaya vardın ise


Bir içim su verdin ise


Yarın anda karşı gele


Hak şarabın içmiş gibi




Yunus Emre sabır üzerinde çok durmuştur Peygamberimizin buyurduğu gibi “Sabır imanın yarısıdır” Atalarımız” öfkeyle kalkan zararla oturur” demiştir


Yunus Emre’de bu hususta şu iki dörtlüğü vermekle yetinelim:




Derviş bağrı baş gerek


Gözü dolu yaş gerek


Koyundan yavaş gerek


Sen derviş olamazsın


Döğene elsiz gerek


Söğene dilsiz gerek


Derviş gönülsüz gerek


Sen derviş olamazsın




Yunus Emre’nin felsefesinde, vicdan özgürlüğüne verdiği değerin de büyük önemi vardır Bu nedenle İslamiyet’i batınsız kurallarından ibaret saymaz İslamiyet’in özüne önem verir Herkesin inancına saygıdan yanadır Ancak kendisi iyi bir mümin olarak İslamı sevdirmeye çalışır Bu konuda bakınız ne diyor:




Aşk imamdır bizde gönül cemaat


Dost yüzü kıbledir, daim salat




Dost yüzün görünce şirk yağmalandı


Onun için kapıda kaldı şeirat




Hakikat bir denizdir Şeriat gemisi


Çokları gemiden çıkıp denize dalmadılar


Şeriat Tarikat yoldur varana


Hakikat marifet ondan içeri




Şeriat güç olur


Tarikat yokuş olur


Marifet sarplık durur


Hakikat yücesi




Görülüyor ki Yunus Emre İslam gerçeğinin iyi anlaşılmasını istemiştir Bu gerçeği iyi anlayanlar başkalarıyla iyi geçinir ve başkalarının haklarına saygı gösterirler


Yunus Emre’nin ahlak anlayışı sevgi felsefesine bağlıdır O Yüce Allah’ı ve onun yaratıklarını sevmiştir


Yaratılanı yaratandan ötürü sevmek ilkesini ortaya koymuştur Bu sebeple dostlarına karşı vefayı önerir Bakınız bu konuda ne diyor:




Benim dilim kuş dilidir


Benim ilim dost ilidir


Ben bülbülüm, dost gülümdür


Bilin gülüm solmaz benim




Başka bir şiirinde de şunları söylüyor:




Gel varalım bizim ile


Ki giresin bahçelere


Daim öter bülbülleri


Gülüstanım solmaz benim




Bizim ilin bahçeleri


Daim tazedir gülleri


Mamuredir Bostanım


Ağyar gülüm bozmaz benim




Demek ki Yunus Emre gönlünü gül bahçesi gibi tutmaktadır Ve dost kadrini bilmeyi öğütlemektedir Onun görüşüne göre Allah’ı seven kulunu da sever Tanrı sevgisini ifade için bakınız ne diyor:




Ne varlığa sevinirim


Ne yokluğa yerinirim


Aşkın ile avunurum


Bana seni gerek seni




Tanrı sevgisi insanı maddenin köleliğinden kurtarır Maddenin köleliğinden kurtulanlar ise barışa, dayanışmaya ve ahenge önem verirler Yunus dayanışma için bakınız ne diyor:




Yeyip yedirgil fakire


Eksilirse Tanrı vere


Birgün tenin yere gire


Geri kalan nendir senin




Yunus sevgiyle dolu bir insan olduğu için yaşama sevgisinden yanadır Yaşama sevincini gerçekleştirmek isteyenler büyüklenmeden, kıskanmadan, yetim hakkı yemeden uzak dururlar İlahi hikmetlerle gönüllerini meşgul ederler Bakınız ne diyor Yunus:




Bir kuş olup uçmak gerek


Bir kenara geçmek gerek


Bir şerbetten içmek gerek


İçenler ayırmaz ola




Yunus Emre, yaratıcılığı ve üretkenliği de tavsiye ediyor Yaratıcı ve üretken insanlar topluma ve insana daha çok katkıda bulunurlar Bu husustaki görüşünü de şu dörtlüğüyle tamamlayalım:




Çalış kazan ye yedir


Bir gönül ele getir


Yüz Kabeden yeğrektir


Bir gönül ziyareti