Anlatım Bozuklukları Anlam Bakımından

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-28-2012

Anlatım Bozuklukları Anlam Bakımından Örneklerle

Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları

Anlatım Bozuklukları
1)Gereksiz Sözcük Kullanma:

Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri diğerini içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar

*Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler fısıldadı

*Bu yol yaya yürümekle bitecek gibi değil

*Onlar da beş yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar

*Geçmişteki hatıralardan bir şikayetim yok

*Ülkemizin sorunları bitmiyor ,tükenmiyor

*O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum

*Bu gece ısı sıfırın altında eksi beş derece olacak

*Gülmesinin nedeni bugün iyi bir haber almasındandır

*Onunla ilk tanışmamızı unutamam

*Dün gece uyurken gördüğü rüyayı anlattı

*Sanki dalgasız bir deniz gibiydi yüzü

*Sana söyleyeceğim bu gizli sırlarımı kimseye söyleme

*Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etti

*Havada beyaz kar taneleri uçuşuyor

*Bu iş yerinde aşağı yukarı üç dört yıldan beri çalışıyorum

*Sınav yaklaştıkça öğrencilerin heyecanı gittikçe artıyor

*Galiba başka çaresi de yok gibi görünüyor

*Sınıfın boyu en kısa öğrencisini arkaya oturtmuşsun

*Yaşlı adam söz almak için oturduğu yerden ayağa kalktı

*Dosyadaki mevcut belgelerden anlaşılıyor ki bu iş uzun sürecek

*Artık bundan sonra oraya gitmene gerek kalmadı

*İki kardeşten en küçüğü okula gitmiyordu

*Bu saatte oraya yalnız gidemem;seninle birlikte gitmek istiyorum

*İşte seninle bu yüzden dolayı konuşmak istemiyorum

*Niçin böyle yüksek sesle bağırıyorsun ki?

*Biz onlara iki günde bir, gün aşırı giderdik

*Yorulmamıza rağmen basamaklardan yukarı hızlı hızlı çıkıyorduk

*Türkçede Arapça ve Farsça dillerinden gelmiş sözcükler vardır

*Böyle havalarda eve bir tane bile ekmek >ürmeyi unutur

*Kadın küçük çocuğa yaklaşarak senden büyük ağabeyin var mı diye sordu

*Yarınki toplantıda ülkenin ekonomik ve iktisadi problemleri tartışılacak

2)Sözcükleri birbiriyle karıştırma:
Anlamları veya yazılışları çok benzer olan sözcüklerin karıştırılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar

*Geri kalmışlık Türkiye’ye özel bir durum değil

*Bu binalar gerçekten çok yaklaşık yapılmış

*Size birazdan düğün resimlerini göstereceğim

*Bir öğrenci sınıfta kalmışsa onun sınıfı geçmesini güçlendiren nedenleri araştırmak gerekir

*Bizden son öğretim durumunu gösteren bir belge istedi

*Vatandaşlarımız arasında din ,dil,ırk ayrıntısı yapılamaz

*Bazı öğrenciler te çok çekimserdir

*Uzun saçlı bir genç geldi,kendini bize tanıştırdı

*Vezüv etken bir yanardağdır

*Deterjandan elleri tahrip oldu

*Bu bölgenin kendine özgün gelenekleri vardır

*Camdan yankılanan ışık gözlerimi kamaştırdı

*Yazarın on dördüncü kitabı da yayınlandı

*Belediyeler sık sık güz etkenlikleri yapıyor

*Çocukların birbirleriyle uygunluk içinde olmaları çok güzel

*Bu iki olay arasında hiçbir ayrıcalık yok

*Fiyatlar çok pahalı olduğu için satışlar çok durgun

*Kar yolu kapadığı için geçit servis yolundan sağ>ıyordu

3)Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma:
Sözcük, anlamına uygun yerde kullanılmadığı zaman ya da yanlış anlama gelecek şekilde kullanıldığında anlatım bozukluğu doğar

*Bu onların bolluğa düştükleri zaman bile savurganlık etmelerine yol açar

*Şimdi size yarın yayınlanacak programlardan bazılarını hatırlatıyoruz

*Bence sizin bu sınavı kaybetme şansınız hiç yok

*Alınan bunca borç Türkiye’nin Avrupa’ya bağımlı olmasını sağladı

*Bugün dünyanın yüz kırk ülkesinde cüzamlılar günü kutlanıyor

*Bu yıl babamın yüzünden sınıfı geçtim

*Annesi iyi çorap dokurdu

*Ektiğin fidanlar meyveye döndü

*Her türlü girişimden çekinmeyen biriydi

*Aldıkları para mutluluklarına yol açtı

*Cumhuriyet 1923 tarihinde ilan edildi

*Ben 21 Mart 1978 yılında doğmuşum

*Uzun bir yılı daha tamamlanmak üzere tatil iyice yanaştı

*Tırnakların bir hayli büyümüş

*Dünden itibaren yağmur yağıyor

*Adamın başına silahı dayayarak cebindeki parayı çalmışlar

*Bize yapılacak her türlü baskı bizi yolumuzdan alıkoyamayacaktır

*Bu gençleri azımsamak ,onların başarılı olacaklarına inanmamak doğru değil

4)Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık:
Bir sözcük dilbilgisi kurallarına aykırı türetilirse anlatım bozukluğu doğar

*Mehmet Efendi on beş yıldır bakkalcılık yapıyor

*Yiyecekleri kokturmuşsun

*Bölgevi sorunlar artıyor

*Her şeyi pahalılandırmışsınız

*Bilinçleşmenin gerçekleşmesini eğitim sağlayacaktır

*Dilimizi çirkinletmeyelim

*Sizce bu kişi kaçtı mı kaçtırıldı mı?
5)Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya Öğeler:
Bir sözcüğün cümlenin akışına veya anlamına uygun yerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar

*Hakan çok iyi futbolcu ama fazla topla oynuyor

*Bu çocuk seneye yüksek inşaat mühendisi olacak

*Eski Adana millet vekillerinden biri daha ölmüş

*Günde kırk kere limonlu salatalık turşusu satan dükkana uğrardı

*Cesetler çok denizde kaldığından çürümüş

*Burada her Allah’ın günü kaza oluyor

*Başbakan Çin’e bu yılın sekizinci büyük gezisini yapıyor

*Değil bir lokma ekmek bir tabak yemek yine bulamaz

*Bakanımız bir hafta içinde petrol üreten ülkeleri gezecek

*Ağrısız kulak delinir

*Atatürk’ün 119

doğum yılı törenle kutlanmıştı

*Bu yemek fazla dışarıda kaldığı için bozulmuş

*THY’ye ait 158 yolcunun bulunduğu uçak denize düşmüş

6)Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması:
Bir cümlede anlamca birbirine ters olan sözlerin birlikte kullanılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar

Genellikle kesinlik ihtimal çelişkisi görülür

*Hiç şüphesiz bu olaya en çok üzülen başkan olsa gerek

*Şüphesiz sanatçı bu alanda çok başarılı eserler vermiş olmalı

*Kesinlikle söyleyebilirim ki tedavi hastayı ayağa kaldırabilir

*Gönderdiğim paketi eminim bugüne kadar almış olmalısınız

*Müdür Bey bu adam için:”Çok mütevazı , burnundan kıl aldırmayan biridir

”diyor

*Artık kesinlikle böyle bir hataya düşmeyebilir

*Okulu bitireli hemen hemen tam on yıl oldu

*Elbette onunla birlikte gitmiş olabilirler

7)Deyim ve Atasözü Yanlışları:
Deyimler ve atasözleri kalıplaşmış ve halk diline,kültürüne yerleşmiş kelime gruplarıdır

Bu yüzden deyimlerdeki kelimeler kesinlikle değiştirilemez

Kullanı> deyim, cümleye de uygun olmalıdır

*Babasını görünce paçaları tutuştu

*Çok acıktım midem zil çalıyor

*O kadar kalabalık ki çuvaldız atsan yere düşmez

*Ona ayak bağı oluyor , işini çabuk bitirmesini sağlıyordu

*Ona yardım et elinden geleni ardına koyma

*Alma garibin ahını çıkar aheste aheste

*Ev sahibi ,Ayşe Hanıma bu ne şıklık böyle deyince Ayşe Hanım üzerine alındı

*Konferansta konuşmacının anlattıkları herkesin dikkatini çekmişti

Tüm dinleyiciler kulak kabartmış ,konuşmacıyı dinliyordu

*Bu görüntüler karşısında saçlarım diken diken oldu

*Bu konuyu onunla bir görüş o yol yolak bilen biridir

8)Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma:
Türkçede doğrudan fiil olarak çekimlenebilecek bir kelimenin yardımcı eylem alarak çekimlenmesi yanlıştır

*Boşuna umut etme oraya gelmeyeceğim

*Benden kuşku etmemelisin

*Senin düşüncelerin hiçbir zaman bana etki etmez

*Bu işi onun yapabileceğinden şüphe etmiyorum

Not:Bu konuyu bazı kaynaklar anlatım bozukluğu olarak kabul etmez

ÖSS’de de şimdiye kadar böyle bir soru çıkmamıştır

9)Mantık Hataları:
İyi ve sağlam bir cümlenin temel mantık ilkelerine uygun olması gerekir aksi taktirde anlatım bozukluğu yapılmış olur

*Seninle değil şehir içinde gezmek, dünya turuna bile çıkılmaz

*Önümüzdeki haftanın önemli programlarından bazılarını sizlere hatırlatmaya çalıştık

*Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse ölüme;hatta sara nöbetlerine dahi yol açabilir

*Tezgahtar müşterinin aldığı oyuncağı kağıda sardı ve müşteriye verdi

*Karar TBMM’nin 230′a karşı 190 oyla aldığı bir kararla kabul edildi

10)Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları:
Bazı cümlelerde iyelik zamiri kullanılmadığı taktirde bir anlam belirsizliği ortaya çıkar

Cümlenin başına hem senin hem de onun zamirini getirebiliyorsak orada bir anlam belirsizliği vardır

Bu tip cümlelerdeki anlam belirsizliğini gidermek için cümlenin uygun bir yerine iyelik zamirinin getirilmesi gerekir

Aksi taktirde anlam belirsizliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu doğar

*Ehliyetini polis almış öyle mi?

*Bana ne söyleyeceğini biliyorum

*Geleceğini ben biliyordum

*Yarışmada birinci olduğuna sevindim

Not:Bazen de bu belirsizlik noktalama işaretleriyle giderilir

*Hırsız, çocuğu kovaladı

*Genç, adama seslendi

*O, soruları yapamadı

11)Karşılaştırma Hataları:

Bazı cümlelerden iki farklı anlam çıkabilmektedir

Bu tip karşılaştırma bildiren cümlelerdeki anlatım bulanıklığı giderilmediği taktirde anlatım bozukluğu ortaya çıkar

*Adam,politikayla karısından çok ilgileniyor

*Bu kötü insanlara sizden çok kızıyorum

*Sen onu benden çok aradın

07-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Anlatım Bozuklukları Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları Anlam Bakımından Örneklerle Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları Anlatım Bozuklukları 1)Gereksiz Sözcük Kullanma: Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri diğerini içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler fısıldadı Bu yol yaya yürümekle bitecek gibi değil Onlar da beş yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar Geçmişteki hatıralardan bir şikayetim yok Ülkemizin sorunları bitmiyor ,tükenmiyor O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum Bu gece ısı sıfırın altında eksi beş derece olacak Gülmesinin nedeni bugün iyi bir haber almasındandır Onunla ilk tanışmamızı unutamam Dün gece uyurken gördüğü rüyayı anlattı Sanki dalgasız bir deniz gibiydi yüzü Sana söyleyeceğim bu gizli sırlarımı kimseye söyleme Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etti Havada beyaz kar taneleri uçuşuyor Bu iş yerinde aşağı yukarı üç dört yıldan beri çalışıyorum Sınav yaklaştıkça öğrencilerin heyecanı gittikçe artıyor Galiba başka çaresi de yok gibi görünüyor Sınıfın boyu en kısa öğrencisini arkaya oturtmuşsun Yaşlı adam söz almak için oturduğu yerden ayağa kalktı Dosyadaki mevcut belgelerden anlaşılıyor ki bu iş uzun sürecek Artık bundan sonra oraya gitmene gerek kalmadı İki kardeşten en küçüğü okula gitmiyordu Bu saatte oraya yalnız gidemem;seninle birlikte gitmek istiyorum İşte seninle bu yüzden dolayı konuşmak istemiyorum Niçin böyle yüksek sesle bağırıyorsun ki? Biz onlara iki günde bir, gün aşırı giderdik Yorulmamıza rağmen basamaklardan yukarı hızlı hızlı çıkıyorduk Türkçede Arapça ve Farsça dillerinden gelmiş sözcükler vardır Böyle havalarda eve bir tane bile ekmek >ürmeyi unutur Kadın küçük çocuğa yaklaşarak senden büyük ağabeyin var mı diye sordu Yarınki toplantıda ülkenin ekonomik ve iktisadi problemleri tartışılacak 2)Sözcükleri birbiriyle karıştırma:* Anlamları veya yazılışları çok benzer olan sözcüklerin karıştırılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar Geri kalmışlık Türkiye’ye özel bir durum değil Bu binalar gerçekten çok yaklaşık yapılmış Size birazdan düğün resimlerini göstereceğim Bir öğrenci sınıfta kalmışsa onun sınıfı geçmesini güçlendiren nedenleri araştırmak gerekir Bizden son öğretim durumunu gösteren bir belge istedi Vatandaşlarımız arasında din ,dil,ırk ayrıntısı yapılamaz Bazı öğrenciler te çok çekimserdir Uzun saçlı bir genç geldi,kendini bize tanıştırdı Vezüv etken bir yanardağdır Deterjandan elleri tahrip oldu Bu bölgenin kendine özgün gelenekleri vardır Camdan yankılanan ışık gözlerimi kamaştırdı Yazarın on dördüncü kitabı da yayınlandı Belediyeler sık sık güz etkenlikleri yapıyor Çocukların birbirleriyle uygunluk içinde olmaları çok güzel Bu iki olay arasında hiçbir ayrıcalık yok Fiyatlar çok pahalı olduğu için satışlar çok durgun Kar yolu kapadığı için geçit servis yolundan sağ>ıyordu 3)Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma: Sözcük, anlamına uygun yerde kullanılmadığı zaman ya da yanlış anlama gelecek şekilde kullanıldığında anlatım bozukluğu doğar Bu onların bolluğa düştükleri zaman bile savurganlık etmelerine yol açar Şimdi size yarın yayınlanacak programlardan bazılarını hatırlatıyoruz Bence sizin bu sınavı kaybetme şansınız hiç yok Alınan bunca borç Türkiye’nin Avrupa’ya bağımlı olmasını sağladı Bugün dünyanın yüz kırk ülkesinde cüzamlılar günü kutlanıyor Bu yıl babamın yüzünden sınıfı geçtim Annesi iyi çorap dokurdu Ektiğin fidanlar meyveye döndü Her türlü girişimden çekinmeyen biriydi Aldıkları para mutluluklarına yol açtı Cumhuriyet 1923 tarihinde ilan edildi Ben 21 Mart 1978 yılında doğmuşum Uzun bir yılı daha tamamlanmak üzere tatil iyice yanaştı Tırnakların bir hayli büyümüş Dünden itibaren yağmur yağıyor Adamın başına silahı dayayarak cebindeki parayı çalmışlar Bize yapılacak her türlü baskı bizi yolumuzdan alıkoyamayacaktır Bu gençleri azımsamak ,onların başarılı olacaklarına inanmamak doğru değil 4)Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık: Bir sözcük dilbilgisi kurallarına aykırı türetilirse anlatım bozukluğu doğar Mehmet Efendi on beş yıldır bakkalcılık yapıyor Yiyecekleri kokturmuşsun Bölgevi sorunlar artıyor Her şeyi pahalılandırmışsınız Bilinçleşmenin gerçekleşmesini eğitim sağlayacaktır Dilimizi çirkinletmeyelim Sizce bu kişi kaçtı mı kaçtırıldı mı? 5)Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya Öğeler:* Bir sözcüğün cümlenin akışına veya anlamına uygun yerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar Hakan çok iyi futbolcu ama fazla topla oynuyor Bu çocuk seneye yüksek inşaat mühendisi olacak Eski Adana millet vekillerinden biri daha ölmüş Günde kırk kere limonlu salatalık turşusu satan dükkana uğrardı Cesetler çok denizde kaldığından çürümüş Burada her Allah’ın günü kaza oluyor Başbakan Çin’e bu yılın sekizinci büyük gezisini yapıyor Değil bir lokma ekmek bir tabak yemek yine bulamaz Bakanımız bir hafta içinde petrol üreten ülkeleri gezecek Ağrısız kulak delinir Atatürk’ün 119doğum yılı törenle kutlanmıştı Bu yemek fazla dışarıda kaldığı için bozulmuş THY’ye ait 158 yolcunun bulunduğu uçak denize düşmüş 6)Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması:* Bir cümlede anlamca birbirine ters olan sözlerin birlikte kullanılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozarGenellikle kesinlik ihtimal çelişkisi görülür Hiç şüphesiz bu olaya en çok üzülen başkan olsa gerek Şüphesiz sanatçı bu alanda çok başarılı eserler vermiş olmalı Kesinlikle söyleyebilirim ki tedavi hastayı ayağa kaldırabilir Gönderdiğim paketi eminim bugüne kadar almış olmalısınız Müdür Bey bu adam için:”Çok mütevazı , burnundan kıl aldırmayan biridir”diyor Artık kesinlikle böyle bir hataya düşmeyebilir Okulu bitireli hemen hemen tam on yıl oldu Elbette onunla birlikte gitmiş olabilirler 7)Deyim ve Atasözü Yanlışları: Deyimler ve atasözleri kalıplaşmış ve halk diline,kültürüne yerleşmiş kelime gruplarıdırBu yüzden deyimlerdeki kelimeler kesinlikle değiştirilemezKullanı> deyim, cümleye de uygun olmalıdır Babasını görünce paçaları tutuştu Çok acıktım midem zil çalıyor O kadar kalabalık ki çuvaldız atsan yere düşmez Ona ayak bağı oluyor , işini çabuk bitirmesini sağlıyordu Ona yardım et elinden geleni ardına koyma Alma garibin ahını çıkar aheste aheste Ev sahibi ,Ayşe Hanıma bu ne şıklık böyle deyince Ayşe Hanım üzerine alındı Konferansta konuşmacının anlattıkları herkesin dikkatini çekmiştiTüm dinleyiciler kulak kabartmış ,konuşmacıyı dinliyordu Bu görüntüler karşısında saçlarım diken diken oldu Bu konuyu onunla bir görüş o yol yolak bilen biridir 8)Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma: Türkçede doğrudan fiil olarak çekimlenebilecek bir kelimenin yardımcı eylem alarak çekimlenmesi yanlıştır Boşuna umut etme oraya gelmeyeceğim Benden kuşku etmemelisin Senin düşüncelerin hiçbir zaman bana etki etmez Bu işi onun yapabileceğinden şüphe etmiyorum Not:Bu konuyu bazı kaynaklar anlatım bozukluğu olarak kabul etmezÖSS’de de şimdiye kadar böyle bir soru çıkmamıştır 9)Mantık Hataları: İyi ve sağlam bir cümlenin temel mantık ilkelerine uygun olması gerekir aksi taktirde anlatım bozukluğu yapılmış olur Seninle değil şehir içinde gezmek, dünya turuna bile çıkılmaz Önümüzdeki haftanın önemli programlarından bazılarını sizlere hatırlatmaya çalıştık Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse ölüme;hatta sara nöbetlerine dahi yol açabilir Tezgahtar müşterinin aldığı oyuncağı kağıda sardı ve müşteriye verdi Karar TBMM’nin 230′a karşı 190 oyla aldığı bir kararla kabul edildi 10)Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları:* Bazı cümlelerde iyelik zamiri kullanılmadığı taktirde bir anlam belirsizliği ortaya çıkarCümlenin başına hem senin hem de onun zamirini getirebiliyorsak orada bir anlam belirsizliği vardırBu tip cümlelerdeki anlam belirsizliğini gidermek için cümlenin uygun bir yerine iyelik zamirinin getirilmesi gerekirAksi taktirde anlam belirsizliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu doğar Ehliyetini polis almış öyle mi? Bana ne söyleyeceğini biliyorum Geleceğini ben biliyordum Yarışmada birinci olduğuna sevindim Not:Bazen de bu belirsizlik noktalama işaretleriyle giderilir Hırsız, çocuğu kovaladı Genç, adama seslendi O, soruları yapamadı 11)Karşılaştırma Hataları:* Bazı cümlelerden iki farklı anlam çıkabilmektedirBu tip karşılaştırma bildiren cümlelerdeki anlatım bulanıklığı giderilmediği taktirde anlatım bozukluğu ortaya çıkar Adam,politikayla karısından çok ilgileniyor Bu kötü insanlara sizden çok kızıyorum *Sen onu benden çok aradın