Dilenmek

Dilenmek
Resulullah buyuruyor:


* Dilenmek haramdır, zaruret olmadan dilenmek olmaz

Dilenmek, sersefil, fakra düşmüş veya rüsvay edici borca batmış veya elem verici kana bulaşmış insanlar dışında, kimseye caiz değildir : Dilenci, at üzerinde gelse bile hakkı vardır

* Eğer düşkün ve yoksullar yalan söylemeselerdi onları reddeden felah bulmazdı


Dilenmek üç şeyden dolayı haramdır


* Fakirliği açığa vurmak, Allah'tan şikayet etmek anlamına gelir Birisinden birşey isteyen hizmetçi efendisinden şikayetçi etmiş gibi olur Ancak zaruretten dolayı ve yakınılmadan istemek haram değildir

* Kendini aşağı göstermiş olur Oysa Allah'ın huzurundan başka yerde kendini aşağı göstermiş olması yakışık olmaz Bundan kurtulmanın çaresi elden geldiğince, dostlarından, akrabalarından ve açık gönüllü kimselerden istemektir Zira onlar hakaret gözü ile bakmazlar YTine bu durumda da zaruret olmadan istememek gerekir

* Dilekte bulunduğu kimseye usanç verir o da gösteriş için vermiş olur Zira ayıplanmaktan korkar Bundan kurtulmanın yolu da açıkça değil ima yolu ile istemektir


Dileneni Azarlamamak



"El açıp isteyeni de sakın azarlama" (Duha:10)


İsteyene gelince, sakın onu koğma İsteyeni yahut soranı azarlama, yani azarlayarak koğma da lutfet: İhtiyacını gider, yahut yumuşak dille reddet


* "Mallarında dilenci ve mahrum için bir hak vardır"(Zâriyat, 51/19) âyetinde de buna işaret vardır


Bununla beraber demişlerdir ki,


* Dilenciyi azarlamanın yasaklanmış olması, istemede ısrar etmediği durumdadır

* Eğer istemede ısrar eder de yumuşak bir şekilde reddetmek fayda vermezse o vakit azarlamada bir sakınca yoktur


Zira "İnsanlardan yüzsüzlük edip de ısrarla istemezler"(Bakara, 2/273) övgüsü, ısrarın yerildiğini ifade eder Yerilen bir şey de azarlanmaya değer

Mal dilencisine istediğini vermeye gücü yeten kimse yumuşak bir şekilde reddedip de bir şey vermediği zaman tehdit edilmemiştir Oysa ilim soran kimseye ilmi olan kimsenin cevap vermemesi öyle değildir


Bir hadis-i şerifte:


* "Kendisine bir ilim sorulup da onu gizleyen kimse, ateşten bir gem ile gemlenir" buyrulmuştur


Yüzsüz, asıldı mı bırakmayan, ısrarlı mal dilencilerini konu dışıdır Çünkü öğrenmek maksadı olmayarak soranın buraya dahil olmaması gerekir Fakat ihtiyaç ve maksat, gizli işlerdendir Görünüşte her hangi bir soru ve istek, bir ihtiyaç mânâsı ifade ettiğinden, bir şey soran veya isteyene ilk anda kötü zan beslemeye hak yoktur Sualinde ısrarına göre doğru veya yalan söylediği neticesine varılabilir O halde ister dilenmek ister öğrenmek olsun işin başında hemen azarlanmamalı, istediği verilmezse bile koğulmamalı, incitilmemelidir Yüzsüzlük ve ısrar etmesi halinde de anlaşılan durumuna göre, layık olan ne ise o şekilde karşılanmalıdır Zorda kalan ve muhtaç olana, güç yettiği kadar mümkün olan yardım farz derecesine kadar varabilir

Eğer sual yerilen bir sual ise, derecesine göre kötülükten nehyi gerektirir O zaman azarlamak yaraşır Çünkü mümine eziyet vermek de haramdır Eğer sual övülen bir sual ise, azarlamak ve incitmek mutlak şekilde haram ve yasak olur Gücü yetenin buna uygun cevap vermesi, nimeti anmış olmak üzere vacip veya mendub olur

İlim dilenmek genellikle övülmüştür Bunda, eziyet ve saygısızlık derecesine varmamak şartıyla, ısrarla yalvarmak da güzel görülmüştür Mal dilenmek ise genellikle yerilmiştir Ancak başka bir kazanç yolu bulamayan muhtaç için bir izindir Böylelerine yardımı düşünmek ise gücü yetenler için bir borçtur Şu halde ihtiyacı olmadan dilenen yerilmiş dilenciler azara layık olduklarından dolayı ikinci görüşte olduğu gibi bu yasaklamaya dahil olmamak gerekirse de, bizzat istemenin kendisi bir ihtiyaç delili olduğu için, herhangi bir dilenciyi aksi sabit olmadıkça azarlamak, yetimi ezmek gibi yasaklanmıştır


Kaynak:

1) Elmalı Tefsiri Duha:10

2) Kimyayı Saadet

3) Kütüb-i Sitte