Kiraz Yetiştiriciliği

kiraz nasıl yetiştirilir - kiraz nerelerde yetişir - kiraz dikimiİklim İstekleri

Kiraz ağaçları iklim bakımından sıcak bir büyüme sezonu, kış mevsiminde belli bir süre dinlenme ve yağmursuz bir hasat dönemine ihtiyaç duyar Kışın dinlenme döneminde kiraz ağaçlarının gövde ve ana dalları -26,-28C ‘ye çiçek tomurcukları -24C’ye dayanabildiği halde çiçeklenme döneminde bu sınır -2C’dir Kiraz yetiştiriciliği kış soğuklarının -20,-25 derecenin altına sık sık düştüğü yerlerde yapılmamalıdır İlkbaharın geç donları da kirazlarda zararlara sebep olabilirBöyle yerlerde bahçeleri soğuğun oturup kalacağı çukur yerlerdense, soğuk havanın akıp gideceği yamaçlarda kurmak gerekir Kirazlarda çiçeklenme ve meyve teşekkülü zamanında havaların yağışlı gitmesi istenmez Bu döllenmeyi olumsuz etkiler Bunun yanında kirazlarda olgunlaşma ve hasat döneminde de meyve çatlamasına yol açtığından yağış, bu kültürün yetiştiriciliğinin en büyük sorunlarının başında gelmektedir Buna önlem olarak, kiraz plantasyonlarının üzerinin kapatılması veya yağmur devamınca ağaçlara kalsiyum klorid ya da kalsiyum asetat’ın %1’lik çözeltileri püskürtülmelidir Ancak uzun süren bir yağmur periyodunda bu işin ekonomik hesabının iyi yapılması gerekmektedir


Toprak Hazırlığı

Bahçe kurulacak arazi uzun süre işlenmemiş ise sürüm öncesi toprak patlatılmalı ve ardından derin sürülerek yaz mevsimi sonuna kadar toprağın havalanmasını ve güneşlenmesini sağlamak için beklenmelidir Eğer daha önce yetiştiricilik yapılan bir alanda dikim yapılacaksa bahçe kurulacak yerin toprağı ilkbahar, yaz aylarında derin bir şekilde sürülmelidir Sonbaharda arazi üzerindeki kesekleri kırmak, dağıtmak ve araziyi tesviye etmek için tırmık veya diskaro çekilerek arazi dikime hazır hale getirilir Kiraz fidanı dikilmeden önce mutlaka toprak analizleri yardımı ile, bahçe kurulacak alanın toprak özellikleri ve içeriği belirlenmeli, yapılacak uygulamalar analiz sonrası ortaya çıkan değerler ışığında yapılmalıdır Toprağın hazırlanması sırasında genel olarak yapılabilecek uygulamalar ; Gerekli olduğu taktirde dikim öncesi dönüme 3-4 ton çiftlik gübresi (2-3 sene yanmış), dönüme 25-50 kg TSP yada DAP, dönüme 20-40 kg potasyum sülfat uygulanabilirUygulama sırasında gübreler pulluk yardımı ile derin sürüm yapılarak, toprağın 20-25 cm derinliğine ulaştırılır


Dikim Yerlerinin Belirlenmesi ve İşaretlenmesi

Bahçe kurulacak arazi uzun süre işlenmemiş ise sürüm öncesi toprak patlatılmalı ve ardından derin sürülerek yaz mevsimi sonuna kadar toprağın havalanmasını ve güneşlenmesini sağlamak için beklenmelidir Eğer daha önce yetiştiricilik yapılan bir alanda dikim yapılacaksa bahçe kurulacak yerin toprağı ilkbahar, yaz aylarında derin bir şekilde sürülmelidir Sonbaharda arazi üzerindeki kesekleri kırmak, dağıtmak ve araziyi tesviye etmek için tırmık veya diskaro çekilerek arazi dikime hazır hale getirilir


Kiraz fidanı dikilmeden önce mutlaka toprak analizleri yardımı ile, bahçe kurulacak alanın toprak özellikleri ve içeriği belirlenmeli, yapılacak uygulamalar analiz sonrası ortaya çıkan değerler ışığında yapılmalıdır Toprağın hazırlanması sırasında genel olarak yapılabilecek uygulamalar ; Gerekli olduğu taktirde dikim öncesi dönüme 3-4 ton çiftlik gübresi (2-3 sene yanmış), dönüme 25-50 kg TSP yada DAP, dönüme 20-40 kg potasyum sülfat uygulanabilirUygulama sırasında gübreler pulluk yardımı ile derin sürüm yapılarak, toprağın 20-25 cm derinliğine ulaştırılır


Fidan Dikimi

Fidanlar genel olarak sonbaharda yaprak dökümü ile, ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen devrede dikilirler En uygun dönem kışı yumuşak geçen yerlerde sonbaharda, kışı sert geçen yerlerde ise ilkbaharda dikmektir Fidanlar ilkbaharda gövdelerine su yürümeden önce yerlerine dikilmiş olmalıdırlar Kışı çok sert olmayan kurak bölgelerde sonbahar dikimi daha iyi sonuç verir Bunun nedeni sonbaharda dikilen fidanların kış yağışlarıyla gelecek mevsimdeki kök gelişmesine hazırlamaktır Dikimi yapılacak olan fidanların köklerindeki yaralı ve kırık kısımlar makas ile temizlenir (özellikle odunsu kökler) Bu sayede söküm sırasında zarar görmüş kök parçaları kesilerek temizlenmiş olur (Şekil3) Daha sonra bir kap içerisinde hazırlanan ilaçlı suya(100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Benlate veya 100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Derosal ) fidan kökleri daldırılarak kök hastalıklarına karşı önlem alınır Açılmış olan çukurlar içerisine, çukur açılması sırasında çıkan toprakla bir kümbet yapılır ve fidan kökleri bu kümbet üzerine oturtulur Fidan aşı noktası dikim tahtasının ortasına ve hakim rüzgara karşı olacak şekilde yerleştirilmelidir Aşı noktası kesinlikle toprak altında kalmamalı,5 parmak yukarıda olmalıdır


Toprağın üst yüzeyinden alınan 3-4 kürek kuru toprak çukurun dip kısmına konur Fidan çukura dik olarak yerleştirilir, kök ve çukur tamamen kuru toprakla örtülür Üzerine ayakla bastırılarak köklerin toprakla kaynaşması sağlanır Aşı yerinin toprak seviyesinin 5 parmak üzerinde olmasına dikkat edilirforumsinsinet Bu şekilde dikilen fidan çukuruna dikimden hemen sonra 20-25 litre can suyu verilir İlkbaharda dikilen fidan aşı noktasından 90 cm yüksekte, lider olacak sürgüne ait gözün hemen üzerinden az eğimli bir şekilde budama makasıyla kesilir Sonbahardaki fidan dikiminde ise aşırı rüzgar alan yerlerde iki kademeli tepe kesimi yapılmalıdır Dikim yapıldıktan hemen sonra fidan aşı yerinden 120 cm yüksekte tepe kesimi yapılır İkinci kademede ise ilkbaharda aşı gözünden 90 cm yüksekte tepe kesimi yapılır Tepesi kesilen fidanlara %2’lik Bordo Bulamacı uygulanır Bu uygulama hem kesim noktasını hem de fidan üzerinde bulunan gözleri belirli ölçüde hastalıklara karşı koruyabilmektedir


Gübreleme:

Gübreleme; genel olarak eksikliği duyulan bitki besin elementlerinin bitkilere verilmesidir Tanımdan da anlaşılacağı gibi sadece toprak uygulamaları değilyapraktan yapılacak uygulamalar da gübrelemedir

Gübrelemenin istenilen etkiyi göstermesi için, bazı kurallara uyulması gerekir:

? Kullanılacak gübre amaca uygun olmalıdır

? Bitkinin ihtiyacı kadar gübre verilmelidir

? Gübre usulüne uygun verilmelidir

? Gübre uygun zamanda verilmelidir

Kirazlarda kimyasal gübreleme titizlik isteyen bir konudur Toprak ve yaprak analizleriyle beraber, çiftçinin gözlemleri de önemlidir Sadece bitki gelişmesinin teşvik edilmesine yönelik bir gübreleme, gençlik kısırlığı dönemini uzatarak, azman fakat verimsiz bahçeler meydana getirir Gübrelemede azot- fosfor- potasyum dengesinin iyi kurulması gerekir Bu dengenin kurulması, verime yatmada oldukça nazlı davranan kirazlar için diğer meyvelerden daha önemlidir


Sulama:

Kirazda sulama, fidan dikimindeki "can suyu" ile başlar Dikim ilkbaharda da yapılsa; sonbaharda da yapılsa can suyu faydalıdır Kirazlar kuru toprak ve havadan hoşlanmazlar Buna karşılık topraktaki, aşırı suyu da sevmezler Bu yüzden ne toprak kupkuru kalmalı; ne de çamur haline getirilmelidir Salma sulama, özellikle göllendirerek sulama hiç uygun değildir Sulama esnasında ve sonrasında köklerin oksijensiz kalması önlenmelidir Ben döneminden itibaren, hasada 4-5 gün kalıncaya kadar kirazlar susuz kalmamalıdır Bu dönemde toprak devamlı olarak hafifçe nemli tutulabilirse, mükemmel irilik ve kalite elde edilir


Yetişkin ağaçlarda sulama yapılırken, kök boğazı çevresi sulanmamalıdır Sulama düzeni oluşturulurken, bitki gövdesinden 2-3 metre dışarıdan setler yapılır Çiftçilerimizin çoğu, zaten setleri bu şekilde hazırlamaktadır Bu setlerin içi değil dışı sulanmalıdır Çünkü etkili kök dağılma alanı gövdede değil, taç izdüşümündedir Gübreleme ve sulamanın taç izdüşümüne yapılması, hem kök yayılmasını teşvik eder, hem de kök boğazını mantari hastalıklardan korur Hasattan sonra da kirazların sulanmaya ihtiyacı vardır


Budama:

Ağaçlar için yapılan her şey fizyolojik dengenin daha erken sağlanması, bu ahenk ve dengenin mümkün olduğu kadar uzunca sürdürülmesi amacına yöneliktir


Budama da genel anlamda bu amacın gerçekleşmesi için yapılan çabaların en önemlilerinden birisidir Işık yoğunluğunu artırmak amacıyla düzenli, kuvvetli ve dengeli taç oluşturmak, asimilasyonu artırmak amacıyla bazı dallan uzun bırakmak veya hiç kesmemek dar açılan genişletmek, zayıf büyüyen dalların açılarını daraltmak, fazla dalların bir kısmını seyreltmek, diğer dallan eğmek-bükmek fizyolojik denge kurulmasını hızlandıracak tedbirler olarak uygulanabilir


Sürgün oluşumunun azaldığı ileri dönemlerde ise, dallan kısa kesmek, açılan genişlemiş dalların açılannı düzeltmek, meyve gözü ve dal seyreltmesi yapmak, düzenli azotlu gübre kullanmak gerekebilir Budama, meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını sağlamak, verim çağında uzun kalmalarını temin etmek, kuvvetten düşmüş ağaçlan yeniden güçlendirerek bir süre daha yüksek kaliteli meyve vermelerini sağlamaktır


Budama sadece makasla dal kesimi gibi düşünülmemelidir Dalların açılarının düzeltilmesi, eğilmesi, bükülmesi gibi uygulamalar da budamadır Dal kesimi şeklindeki uygulamalar erken ilkbaharda yapılabilirler


Yaz budaması, ağaçların şekillendirilme yıllarında mutlaka yapılması gereken teknik bir uygulamadır Yaz budamaları yapılmadan iyi bir taç oluşumunun sağlanması zor olduğu gibigençlik kısırlığı devresinin kısaltılması da hemen hemen imkansızdır Sürgünlerin yeşilden odunlaşmaya başladığı günlerde da) seçimi, eğme, bükme, uç alımı ve gerekliyse dal seyreltme şeklinde yapılmalıdır Çok erken veya çok geç yapılmamalıdır


Bakteriyel kanser vb hastalıkların bulaşma ve yayılmasını önlemek amacıyla budamada kullanılan makas ve testereler çok sık alarak temizlenmelidir Pratik olarak bir ağaçtan öbür ağaca geçerken mutlaka temizlenmelidir Bu maksatla dezenfektanlar kullanılabildiği gibi, çamaşır suyu da sulandırılarak kullanılabilir Bir ölçü çamaşır suyuna 3-4 ölçü su eklenerek basit bir temizleme karışımı elde edilebilir


Kirazlar kalın ve zamansız dal kesimlerinden hoşlanmazlar Bu yüzden dikimden sonraki birkaç yılda taç oluşturulmalı, daha sonra mecbur kalınmadıkça kalın dal kesiminden kaçınılmalıdır Mecburen kalın dal kesilecekse, budama mevsimi içinde kesilmeli, kesim yeri aşı macunuyla kapatılmalıdır Hasat esnasında veya başka zamanlarda kınlan, ayrılan, yaralanan dallar ise ağaçlarda kuru olarak bırakılmamalı, ağaçtan uzaklaştırarak yara yerleri macunlanmalıdır Budama aynı zamanda kaliteli meyve elde edilmesi için de vazgeçilmez bir uygulamadır


HASTALIK - ZARARLILAR VE MÜCADELESİ

Kirazlarda yaygın olarak görülen hastalıklar bakteriyel kanser (Pseudomonas syringae), dal yanıklığı (Pseudomonas morsprunorum) ve monilyadır (Monilia taxa) Kiraz yetiştiriciliğinin yaygın olduğu yerlerde bakteriyel kanser daha tahripkar ve endişe vericidir Henüz tamamen kontrol edilebilir olmamakla beraber, bazı tedbirlerle şiddet ve zararı azaltılabilmektedir


HASAT

Kiraz hasadı fazla işgücü isteyen bir iştir Geniş bahçelerde hasat konusu önceden planlanmalı ve zamanında bitirilmelidir Bazen hasadın iki defada yapılması da gerekebilir


Meyve özelliği bakımından kiraz ne erken ne de geç hasat edilebilir Erken hasat edildiğinde açık renkli, az tatlı ve küçük meyve elde edilir Geç kalındığında ise, kirazın dayanıklılığı azalır, meyve yumuşar, kararır ve saplan kurur Bu yüzden tam zamanında hasat edilmelidir Bakım şartlan "iyiyse, hasattan önceki 8-10 gün içerisinde çok önemli miktarlarda irilik, miktar artışı sağlanabilir


Sapsız olarak da hasat yapılmaz Satışta kirazın saplarının yeşil olması arzu edildiğinden, saptan tutularak sapın örselenmesine meydan vermemelidir Meyvenin koparıldığı yerde gelecek yılın meyve gözleri de bulunduğundan, çıtanakların tartmamasına özen gösterilmelidir Toplama kovalan çok büyük olmamalı, içerisine yumuşak bez veya havalı plastik geçirilerek berelenme ve ezilme önlenmelidir Biriktirme kasaları bahçenin en gölge ve serin yerinde olmalı, toplanan meyveler güneşte bırakılmamalıdır Seçim ve ambalajlama bahçede yapılacaksa, uygun olmayan meyveler hemen ayıklanmalıdır


Yoğun olarak kiraz yetiştirilen bölgelerimizde pazarlama sorunu yoktur İhraç edilecek kirazlar bazı işlemlerden geçmek zorundadır Ön soğutma bu işlemlerin en önemlisidir ve bu işlem yapılmadan rekabete dayalı ve gerçek değerde ihracat yapılması imkansızdır Ön soğutma işlemi ciddi çalışan ihracatçılar tarafından yapılmaktadır Ön soğutmada kirazlar kısa bir sürede (8 dakika) 4 derecenin altında soğutulurlar Böylece bozulmalar önlenmiş, dayanıklılık artırılmış ve meyvelere dinçlik kazandırılmış olur


alıntı