Karyalılar

Karyalılar antik çağda, Klasik Dönem (Greko-Romen uygarlığı) öncesinde, güneybatı Anadolu'da kabaca günümüzdeki Muğla ili üst kısımlarına ve içerisindeki bölgeye denk gelen alanda (Karya) yerleşik bulunan ve belli bir uygarlık seviyesi kurmuş bir halktır

Herodot'a göre, Karyalıların ismi efsanevi kurucu kralları Kar'dan türemiştir Dilbilim araştırmaları Karya dilinin, komşu Lidya ve Likya dilleri gibi, Anadolu'nun bir yerli dili, Luvi dili olduğunun kanıtlarını ortaya koymuştur Bizzat Karyalıların Anadolu'nun yerlileri olduğu inancını taşıdıkları yine Herodot tarafından bildirilmekte, Homeros da, İlyada Destanı'nda, sonradan bir İyonya kenti haline gelen Milet'in (Miletos; Balat) Troya Savaşları zamanında bir Karya kenti olduğunu belirtmektedir Daha sonraki dönemlerin eski Yunan yazarlarında Karyalıların yerli (dolayısıyla Anadolu'da Helenlerden daha kıdemli) kimliğini gözardı etme gayreti, Karya'nın çok eski dönemlerde İyonlar tarafından kolonize edilmiş bir bölge gibi gösterilmeye çalışıldığı görülmektedir Ancak, güncel veriler, Yunanlıların ataları ile belli bir yakınlığın, örneğin aynı dönemlerde Balkanlardan İç Batı Anadolu'ya göçmüş Frigyalılar için geçerli olmakla birlikte, Lidya, Likya ve Karya halklarının, Hititlerle bir arada değerlendirilebileceğini ortaya koymaktadır Bizzat Karyalıların, Anadolu'nun daha eski bir halkı (Hint-Avrupa kavimleri öncesi) oldukları anlaşılan Leleglerin henüz tabiatı belirginleştirilememiş bir ölçüde mirasçısı olduklarına dair işaretler bulunmaktadır Strabo Karyalıların ve Leleglerin aralarında birbirlerini ayırd edemeyecek ölçüde karışmış olduklarını yazmaktadır

Karya sözcüğü, Luvi dilinde uç ülke, sarp ülke anlamına gelen Karuva sözcüğünün Grek dilindeki söyleniş biçimidir

Karyalılar, Homeros, Herodot ve Strabo'nun yanısıra, Tevrat'ta ve Mısır hiyeroglif yazıtlarında da anılmaktadır Bu dönemde özellikle paralı askerlik yaptıkları anlaşılmaktadır Karya veya Karyalılar Hitit metinlerinde Karkiya, Babillilerce Karsa, Elami ve eski Pers dilinde Kurka olarak zikredilmektedir


MÖ 545'e kadar bağımsızlığını muhafaza eden Karya, bu tarihte Akaman hanedanının Pers İmparatorluğu'nun Karka satraplığı haline gelmiştir Yerli hanedanın ve Pers satrapının yaşadığı en önemli şehri Halikarnas (Bodrum) olmuş, diğer önemli yerleşimleri arasında Heraclea (Kapıkırı, Bafa Gölü), Antioch (Yalvaç)), Mindos (Gümüşlük), Laodicea (Denizli) and Alabanda (Çine) yer almıştır Karya'nın MÖ 334'de Büyük İskender tarafından fethedilmesinden sonraki dönemde Afrodisias da önemini Bizans İmparatorluğu dönemine kadar sürdüren bir merkez olarak ortaya çıkmıştır

Roma İmparatorluğu döneminde ismini duyurmuş bir Karyalı da MS 49'dan itibaren pek çok olimpiyatta şampiyonluk elde eden boksör Melankomas olmuştur Karya dili bu meşhur boksör ile aşağı yukarı aynı dönemlerde sönmüş, bölgede yerini eski Yunanca'ya bırakmıştır

Ticari niteliği en yüksek incir meyvesi cinsinin beşiği ve merkezi Karya bölgesinde olduğundan, bu "düz incir"in (common fig) ismi, bugün halk arasında Aydın inciri denildiği gibi, botanik bilimine "Ficus carica" şeklinde geçmiştir