Psikolojide Korku Ve Güven

Psikolojide Korku ve Güven

Psikolojide Korku ve Güven
I Temel Güvenlik ?htiyacı ve Korkuya Dair Öğretiler
Psikologlar, insanda güven ihtiyacını ortaya çıkaran temel
sebeplere ve kaygı durumlarının iç ve dı? kaynaklarına dair ara?-
tırmalar yapmı?, fikir yürütmü?lerdir Korkuya ve güvene dair
özgün fikirleriyle ön plana çıkan dü?ünürlerden Maslow, Freud,EH Erikson ve Horney?in bakı? açılarına burada yer vermek istiyoruz
Maslow?un ihtiyaçlar hiyerar?isi kuramında güvenlik ihtiyacı: Güvenlik ihtiyacı, fiziksel ve duygusal tehlikelerden korunmayı, korkudan kurtulma ve kaygıdan uzak olmayı içerir Fizyolojik
ve psikolojik açıdan insanın dengesini, normal halini muhafaza
edebilmek için kar?ılanması gereken ihtiyaçları kapsar
14
Fizyolojik ihtiyaçları kar?ılanan birey, kendini güvende ve
tehlikeden uzak hissetmek ister Oysa korku ve kaygı insanın
güvensizlik duymasına yol açar
15
Freud, korku genelde dı? dünyada var olan herhangi bir ?eye kar?ı duyulan bir his olduğu için, anksiete kelimesini korkuya
tercih etmi?tir ?nsanın sadece dı? tehlikelerden değil, iç tehlikelerden de korkabileceğini ileri sürmü?tür Buna bağlı olarak
anksieteyi kaynakları bakımından objektif, nörotik ve ahlâkî olmak üzere üçe ayırmı?tır
16
Objektif anksietede, tehlikenin kaynağı dı? dünyadadır ?nsan zehirli bir yılandan, kontrolden çıkan bir arabadan, ya?am
için zorunlu olan bir nesnenin çevrede bulunmamasından korkar Nörotik anksietede, tehdit id?in içgüdüsel nesne seçimi içerisinde yer alır Böyle bir durumda ki?i, kendisine zararlı olabilecek bir davranı?ta bulunmasına ya da dü?ünmesine sebep olabilecek kontrol edilemez bir isteğe yenilmekten korkar Bir ba?ka
deyi?le nörotik anksiete, fevrî, dürtüsel isteklerin açığa vurulması
sebebiyle cezalandırılma korusudur
17 psikolog:
Ahlâkî anksietede ise, korkunun kaynağı süperego sisteminin vicdanıdır ?nsan, benlik ülküsünün standartlarına aykırı bir
eylemde bulunmak ya da dü?ünmekten dolayı vicdan tarafından
cezalandırılmaktan korkar
18
Erikson?un geli?im kuramında temel güven ya da güvensizlik: Erikson?a göre, güven duygusu sağlıklı bir ki?ilik örüntüsü
geli?tirebilmek açısından hayatî öneme sahiptir Sağlıklı ki?iliğin
önemli unsurlarından birisi hem ba?kalarına hem de kendine
güven geli?tirmektir
19
Bebeğin anne-baba ya da onların yerine geçen kimseler ile
ili?kileri, onun güven ya da güvensizlik duygusu geli?tirmesinde
belirleyici etkendir Özellikle annelerin bebeklerin ihtiyaç ve beklentilerini düzenli bir ?ekilde kar?ılamaları halinde güven duygusu olu?ur Anne, çocuğuna dünyanın güvenilir bir yer olduğunu,
en azından kendisine güvenebileceğini hissettirebilmelidir Bebek
ile anne ili?kisinin tutarlı, rahat, sevecen ve sıcak bir ileti?im
örüntüsü içerinde gerçekle?mesi bebeğin ki?isel güven duygusunu peki?tirir Annesinin kendisini sevdiğinden ve bırakmayaca-
ğından emin olan çocuk, hem annesine hem çevresindeki dünyaya güvenir Bu durum çocukta iyimserlik ve mutluluk gibi duyguları ortaya çıkarır
20
Horney?in temel kaygı öğretisi: Horney, çaresiz bir bebeğin
dü?manca ve tehdit edici bir dünyada güvenlik arayı?ını ele almı?tır Çocuğun doğduğu andan itibaren yabancı, dü?man bir
dünya kar?ısında yalnız, yardımcısız, çaresiz durumda olduğunu
ve bundan dolayı kaygı ve güvensizlik duyduğunu ileri sürmü?-
psikolog:
tür O, insan davranı?ının kararlı güdüleyici gücünün güvenlik
ihtiyacı, emniyet ve korkudan emin olma olduğunu belirtmi?tir
Ona göre, potansiyel açıdan tehlikeli olarak algılanan bir dünyaya yönelik temel çaresizlik duygusunu yaratan ?ey yabancıla?ma,
dü?manlık, korku ve azalan özgüven duygularının birle?imidir
Temel kaygı ve güvensizlik, bireyde güvenliğe yönelik bazı katkı
arayı?larını zorunlu kılar Bu temel kaygı, ki?iliğin bütünlüğü
üzerinde çocukluk döneminden itibaren etkili bir güç olu?turur
21
Horney, insanın ölüm veya doğa kuvvetleri kar?ısında duyduğu anksiyeteyi normal aksiyete olarak tanımlar O, güven duygusunu zedeleyerek tehlikeye dü?üren bir psi?ik impulsun
anksiyete yarattığını kabul eder
22
Güvensizlik yaratan faktörler bağlamında ilk anılması gereken, ekonomik ve toplumsal alanda varolan güvensizliktir Potansiyel dü?manca gerilimlerin yarattığı korkular, ba?kalarını
ezme, a?ağılama ve sömürme eğilimleri nedeniyle misilleme korkuları, bireyler arası ili?kilerden kaynaklanan duygusal yalıtım
ve buna e?lik eden dayanı?ma yokluğu güvensizlik yaratan faktörler arasında sayılır
23
II Korkunun Psikolojik Boyutları
?lk geli?im dönemlerinde korkunun kaynağı fiziksel desteğin
kaybolması, beklenmedik ?ekilde ortaya çıkan ve bireyin önceden
kar?ıla?madığı durumlardır Daha sonraları, itibarını kaybetme,
a?ağılanma ve alaya maruz kalma gibi sosyal tehditler, bedensel
hastalıklar, ekonomik sıkıntılar korkutucu olmaya ba?lar
24
Korku, zayıflık, dü?künlük ve beceriksizlik duygularının bir
sonucu olarak da ortaya çıkabilir Uzun süre ki?iye ba?arısızlığı-
psikolog:
nın ve zayıflığının gösterilmesi, öne sürülmesi korku uyandırır ve
durumun daha da kötüle?mesine yol açar
25
Bazı nesne ve olaylar korku duygusunu o derece tahrik eder
ki, ya?anan bu durum kar?ısında birey i?e yarayacağını dü?ündüğü bazı tepkiler geli?tir Çekinme, sinme, kaçma gibi davranı?-
lar, tipik korku tepkileridir Paniğe kapılmı? kimseler düzensiz el
kol hareketi yaparlar, nereye gittiklerini bilmeden kaçmaya çalı-
?ırlar Tehlikeli bir durumda kaçma davranı?ı hayvanların da
gösterdikleri tipik tepkilerden birisidir
26
Korku sırasında örgensel fonksiyonlarda bozulma olur, örneğin, nefes tıkanır, ağız kurur, insan soğuk soğuk terler, sık sık
yutkunur, konu?urken kekeler Yine korku, kan dola?ımını etkiler, kalp ?iddetle çarpar, kan damarları ?iddetli basıncın etkisiyle
daralır
27
Psikologlar, nedeni belli olan durumlar ya da olaylar hakkında korku terimini kullanmayı uygun görürken, sorunun ne
olduğu bilinmeksizin duyulan korkulara kaygı nitelemesinde bulunurlar Bu sınıflamaya göre korku kaygıdan daha ?iddetledir
Yine korku kaygıya göre daha kısa sürelidir
28
Her insanın kaygıları ve korkularının olması doğal bir durumdur Eğer korkunun derecesi bireyin günlük ya?amını aksatacak bir düzeye eri?irse, onun normal görevlerini yapmasını engellemeye ba?larsa bu durum doğal olmaktan çıkar Korkunun
aldığı bu duruma fobi denir Oldukça iyi belirlenmi? bir nesne ya
da durumdan kaynaklanan korkuya basit fobi adı verilir Bunlar
psikolog:
en sık görülen ve her zaman tedaviye gerek duyulmayan fobilerdir Örneği, ofidofobi yani yılandan korkmak basit fobidir
29
III Korkuyla Ba?a Çıkmanın Yolları
Korkuyu gidermenin çe?itli yolları vardır Bunlardan birisi,
korkan bireye, korkulan durumu etkili bir ?ekilde kar?ılama imkanı sağlayan yetenekleri öğretmektir Örneğin, bir kimse zorba
birisinin saldırısından korku duyuyorsa, saldırıya uğradığında
kendisini koruyabilecek savunma tekniklerini öğrenmesi korku
kar?ısında etkili olur ?nsan ne yapacağını bilir ve bildiklerini
yapmak için sahip olduğu yeteneklere güvenirse korkuya kapılma olasılığı azalır Korkuya kar?ı en etkili çözüm bilgidir Evreni
ve evrende geçerli olan yasaları bilmek korkuyu yenmede önemli
bir güçtür
30
Korkuları a?manın ikinci yolu, korkulan nesne ya da duruma alı?ma imkanı sağlamaktır Korkulan durumlara alı?manın, korkuyu azaltmakta etkili olacağına dair günlük ya?antıda
çok sayıda örnekler görülebilir Mesela, tav?andan korkan bir çocuk bir süre tav?anların yanında bulunduktan ve tav?anın kendisine bir zarar vermeyeceğini gördükten sonra, artık bu durumdan korkmaz Karanlık bir odada yalnız ba?ına yatmaya alı?tırılmı? bir çocuk karanlıkta kalmaktan ve yalnızlıktan korku duymaz
31
Korku tedavisinin en etkili yolu korkuya maruz kalmaktır
?nsan, korkunun nesnelerinden ve durumundan ne kadar kaçı-
nırsa o kadar kaygı geli?tirir Aldığı riskleri azalttıkça dünyası
daha çok sınırlanmaya ba?lar
Korkuyla yüzle?me cesareti gösterip kar?ısına dikilmek,
onunla ba?a çıkmanın yollarından biridir Korkuyu saklamanın



alıntı