Tatar Meselesi

Tatar sözü gerek Türk ve gerek Moğollar arasında eskiden beri bir boy adı olarak kullanılmakta idi Ancak Moğollar'daki Tatarlar'la Türk boyu olan Tatarlar'ın aynı olmadıklarını hatırlatmak yerinde olur Moğol-Tatarlar 1202 tarihinde Dalan-Nemürges savaşında Cengiz (Çinggiz) Han tarafından yenilerek parçalanmışlar ve bütün mensupları da diğer boylar arasında taksim edilmişlerdir Böylece Tatar boyu Moğollar arasında ortadan kalkmakla beraber bu ad yabancılar tarafından bazan "Moğol" bazan da "Türk" anlamında kullanılmakta devam etmiştir

Tatar Meselesi
Türk dilinin en eski belgelerinde olan Orhon yazıtlarında zikredilen "Tatar" halk adını bazı tarihçiler Moğol bazıları da Türk menşeli olarak mütalâa etmişlerdir Fakat Kaşgarlı Mahmûd'un "Divan-ı Lûgat-it-Türk'ünde adı geçen Tatarlar'ın bir Türk boyu olduğunda şüphe olmasa gerek

Ruslar da Cengiz devri için bazan "Moğol" bazan da "Tatar" adını kullanmışlar hattâ ondan sonra kurulan ve birer Türk Devleti olan Altın Ordu ve Kazan Hanlığı ve ahalisine hep Tatar demişlerdir Çarlık devrinde ellerine geçirdikleri bütün diğer Türk boylarına Ruslar toptan "Tatar" demişler fakat bununla hiçbir zaman "Moğollar"ı kastetmeyip bu tâbiri yalnız ve yalnız Türk boyları için kullanmışlardır (meselâ: Kazan Tatarları Kırım Tatarları Astrahan TatarlarıKafkasya Tatarları Azerbaycan Tatarları Taşkent Hive Buhara Tatarları Kaşgar Kulca Tatarları Sibirya Altay Tatarları vb)

Sovyetler devrinde "Tatar" sözünün "Türk" karşılığı olarak kullanılması terkedilerek bunun yerine her Türk boyunun kendi adını kullanması usulü kabul edilmiş ve siyasî maksatlarla tatbik edilen usulle birer Başkurt Kazak Kırgız Özbek Türkmen Uygur Karaçay Balkar Azeri vb gibi "milletlerin" yaratılmasına çalışılmıştır Fakat siyasî maksatlarla yürütülen bu tatbikat yanında Sovyet ilmî edebiyat ve neşriyatında bu toplulukların "Türk" camiasından olduğu inkâr edilemediğinden Sovyet Türkoloji ilminde bunların hepsi de bir arada mütalâa edilmekte ancak birbirine çok yakın olduğu için "Türk şiveleri ve lehçeleri" dediğimiz tâbirler yerine Sovyet Türkologları Türk dilleri tabirini kullanmaktadırlar

Bundan başka Rus ilim edebiyatında Rusya içindeki Türk boylarını Türkiye Türkleri'nden ayrı mütalâa etmek için "tyurki Tyurkskiy" (Türkler Türkçe)Türkiye Türkleri için ese "Turok Turki Turetskiy" (Türk Türkler Türkçe) tâbirleri yaratılmıştır Son yıllarda batı dünyasında da (bilhassa İngiliz ve Amerikan edebiyatında) buna uyularak Rusya'daki Türkler için "Türkic (Tpeoples T languages" Türk halkları Türk dilleri) Türkiye Türkleri için "Türkish" tâbirlerinin kullanıldığı görülmektedir Bu suretle Rusça "Tyurkskiy" ve İngilizce "Turkic" tâbirlerinin 1917'ye kadar Rusya içindeki Türkler için umumî bir ad olma istidadını gösteren "Tatar" tâbiri yerine kullanıldığı meydana çıkmaktadır

Bugün "Tatar" sözü bir Türk boy adı olarak ancak "Kazanlı" veya "Kuzey Türkleri" dediğimiz İdil-Ural Batı Sibirya ve Astrahan ahalisi ile "Kırımlı"lar için kullanılmaktadır Zikrettiğimiz bu boylar artık bugün bu ismi kendileri de bir halk adı olarak benimsemiş durumdadır

Cengiz devleti ilk devrelerde Moğollar'dan ibaret iken kısa zamanda genişleyerek bir cihan imparatorluğu haline gelmiş ve neticede bir Türk-Moğol imparatorluğu şeklini almıştır Çünkü Türkler'le meskûn hemen hemen bütün ülkeler bu devletin içine alınmış bulunuyordu Başka bir çok milletler de bu imparatorluğa mensup olmakla beraber esas kitle ve nüfusun büyük kısmı(100 yıl Moğol idaresinde kalmış olan Çin istisna edilirse) Türkler'den ibaretti

Bazıları sulh yolu ile bazıları savaş neticesinde Cengiz'e tabi olan Türk boyları kısa zamanda onunla anlaşarak büyük imparatorluğun sosyal askeri ve idarî bütün işlerine iştirake başlamışlardı Sayı bakımından imparatorluğun içinde ekalliyette kalan ve kültür bakımından Türkler'e nazaran aşağı seviyede olan Moğollar'ın mühim bir kısmı İslâmiyeti kabul ederek Türkleşmiş kalanları da esas Moğolistan'a dönmüştür Böylece imparatorluk parçalandığı zaman bundan Moğol değil Altın Ordu Sibir Çağatay İlhanlı gibi yeni yeni Türk devletleri ortaya çıkmış Moğollar'ın hâkimiyeti eski yurtlarına inhisar etmiştir