Meme Kanseri Tanı, Takip ve Tedavisi

Meme Kanseri Nedir?


Meme, süt bezleri ve burada üretilen sütü meme başına taşıyan kanallardan oluşur Bu süt bezleri ve kanalları döşeyen hücrelerin, yukarıda tanımladığımız şekilde, kontrol dışı olarak çoğalmaları ve vücudun çeşitli yerlerine giderek çoğalmaya devam etmelerine meme kanseri denir


Meme Kanseri Risk Faktörleri Nedir?


Bazı özellikleri taşıyan kadınlarda, meme kanserinin daha sık görüldüğünü biliyoruz Bu özelliklere risk faktörleri diyoruz Bu risk faktörlerini taşıyan kişilerin mutlaka meme kanserine yakalanacakları söylenemez Sadece, bu faktörleri taşımayanlara göre, daha fazla meme kanserine yakalanma olasılıkları olduğunu biliyoruz Bu faktörleri taşımayan kişiler de meme kanserine yakalanabilirler Meme kanserine yakalanan kadınların yarısı, bu risk faktörlerini hiç taşımamaktadır Bu nedenle, risk faktörlerinin taşımayan kişiler de olağan kontrollerini yaptırmalıdırlar


Meme kanserine yakalanma riskini artıran faktörleri kısaca şu şekilde sayabiliriz;


*


Yaş: İleri yaş önemli bir risk faktörüdür Yeni meme kanseri tanısı konan kadınların % 70'i, 50 yaş üzerindedir Diğer bir deyimle, yaşı 50 yaş üzerinde olan kadınlarda meme kanseri görülme sıklığı, yaşı 50 yaşın altında olan kadınlardan 4 kat daha fazladır Bu nedenle, 50 yaş üzerindeki her kadın, mutlaka yılda bir defa hekime baş vurarak muayene olmalı ve mamografi dediğimiz meme filmini çektirmelidir


*


Kişisel meme kanseri hikayesi: Daha önce meme kanseri geçirmiş ve tedavi olmuş kadınlarda, diğer memede kansere gelişme olasılığı normal kadınlara göre 3-4 kat daha fazladır Ailede meme kanseri hikayesi: Aile yakınları arasında meme kanserine yakalanmış kadınların, meme kanserine yakalanma olasılığı, diğer kadınlara göre daha fazladır Örneğin, kız kardeşi veya annesi meme kanserine yakalanan bir kadının, meme kanserine yakalanma riski, diğer kadınlardan 2- 5 kat daha fazladır Bu kadınlar daha sık ve dikkatli izlenmelidir Bu şekilde sorunları olan kadınlar, meme kanseri genetik danışmanlığının yapıldığı kliniklere baş vurarak risklerini hesaplattırmaları gerekir Eğer aile geçiş riski yüksek bulunursa, genetik testi yaptırmalıdırlar Vakfımız polikliniğinde bu hizmet verilmektedir


*


Daha önce meme biopsisi yapılmış olması: Memede bir kitle nedeni ile biopsi yapılmış ve iyi huylu bir tümör saptanmış olabilir Bazı kanser olmayan iyi huylu tümörlerin bulunması, kanser gelişme riskini değişik oranlarda artırabilmektedir Bu, tümörün hücresel yapısına göre değişir Örneğin, yapılan bir biopside, çıkartılan kitlenin patolojik incelemesi sonucu atipik hiperplazi tanısı konmuş kadınlarda ( bu tamamen iyi huylu bir tümördür), meme kanseri gelişme oranı normal kadınlara göre daha fazladır


*


Fertil çağ süresi: Adet görmeye erken başlanması, menepoza geç girilmesi, fertil çağı uzatmaktadır Bu sırada kadın daha uzun süre östrojen hormonu etkisi altında kalmakta, meme kanseri gelişme riski artmaktadır Erken menopoza giren kadınlarda hormon tedavisi yapılmıyor ise, meme kanseri riski önemli ölçüde azalmaktadır Elli yaşından sonra adet görmeye devam eden kadınlarda, meme kanserine yakalanma riski az da olsa artmaktadır


*


Doğurganlık hikayesi: İlk çocuğu doğurma yaşı önemlidir İlk çocuğunu 30 yaşından sonra doğuran kadınlarda meme kanseri görülme oranı 20 yaşından önce doğuranlara göre 2 kat fazladır Hiç çocuk doğurmayan kadınlarda risk hafif yükselmektedir


*


Sosyoekonomik seviyenin yüksekliği: Varlıklı, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan kadınlarda, meme kanseri görülme oranı daha fazladır Bu ailelerin kızları daha iyi beslendikleri için daha erken gelişmekte ve erken yaşta adet görmeye başlamaktadır Ayrıca bu çocuklar büyüdükleri zaman eğitim ve iş nedeni ile daha geç evlenmekte ve daha geç çocuk sahibi olmaktadırlar Bu nedenlere bağlı olarak fertil çağın erken başlaması, geç doğurma gibi nedenler sebep olarak sayılabilir Ayrıca bunların dışında başka faktörler de rol almaktadır


*


Östrojen hormonu tedavisi görenler: Menopoz nedeni ile uzun süre östrojen tedavisi ( 10 yıldan fazla) gören kadınlarda, meme kanseri oranı artmaktadır Fakat, hormon tedavisi almayan kadınlarda da, kalp hastalıklarında ve osteoporoz gibi sorunlarda artış ortaya çıkmaktadır Bu nedenle, menopoz yakınmalarının azaltılması amacı ile, östrojen verilmesi önerilebilir fakat, mutlaka bir hekim kontrolü altında yapılmalıdır


*


Doğum kontrol hapı kullanılması: Bu konuda farklı görüşler olmakla birlikte hafif bir risk artışı olduğu ileri sürülmektedir On yıl önce doğum kontrol hapını bırakmış olan kadınlarda ise, bu risk tamamen ortadan kalkmaktadır


*


Alkol kullanılması: Fazla alkol alan kadınlarda, almayan kadınlara göre risk nispeten artmaktadır Günde 3 bardak yüksek dereceli alkol içen bir kadının meme kanserine yakalanma riski, hiç içmeyen kadına göre 2 kat daha fazladır Alkol alımının günde bir kadeh ile sınırlandırılması önerilmektedir


*


Sigara: Sigaranın kesin bir etkisi gösterilememiştir Fakat, genel sağlığı etkilediğinden dolayı bırakılması önerilmektedir


*


?işmanlık ve yağlı beslenme: Bazı çalışmalarda şişmanlığın, özellikle 50 yaş üzerindeki kadınlarda meme kanserine yakalanma riskini artırdığı gözlenmiştir Özellikle, doymuş yağların fazla bulunduğu yağlı et gibi yemekler ve yağlı süt ürünlerinin fazla alınmasının bu riski artırdığı ileri sürülmüştür


Meme Kanseri Riski Azaltılabilir Mi?


*


Egzersiz: Yoğun egzersiz ve jimnastik yapan kadınlarda meme kanseri riskinin azaldığı gözlenmiştir Bu nedenle, tüm kadınlara önerilmektedir


*


Beslenme: Meme kanseri ile beslenmenin önemli ilişkisi vardır Sebze ve meyveden zengin beslenme, ağır yağlı yiyeceklerden uzak durulması önerilmektedir Günlük gıda alımına C vitamini, betakaroten gibi antioksidanların eklenmesinin koruyucu etkisi olduğu ileri sürülmektedir


*


Kısaca, şişmanlığın azaltılması, alkol alınıyorsa bırakılması Hafif egzersiz yapılması(haftada 4 saat tempolu yürüyüş), Sebze ve meyvenin bol tüketilmesi, gibi basit önlemler ile meme kanseri riski % 30-40 oranında azaltılabilmektedir


Meme Kanseri Önlenebilir Mi?


Henüz meme kanserini kesin önleyen bir yöntem henüz yoktur Günümüzde bilinen tek yöntem, erken tanıdır Erken tanı sayesinde, meme kanserinin getirdiği sorunlar büyük oranda çözülebilmektedir Bu sayede hastalığın toplumda yaptığı hasar en aza indirilebilir, yaşam süresi ve kalitesi önemli ölçüde arttırılabilir


Erken teşhis için bilinen en iyi ve etkili çözüm, kadınların risk durumlarına göre belirlenmiş olan muayene ve tetkik protokollarının uygulamasıdır


Meme Kanseri Nasıl Erken Tespit Edilebilir?


Meme kanserinde erken teşhis yöntemleri, hastanın taşıdığı risk faktörlerine göre değişmektedir Bu risk faktörlerinin arasında en başta yaş gelmektedir Daha genç yaşlarda ortaya çıkabilmesine rağmen, ilerleyen yaş gruplarında bu risk artmaktadır Bu nedenle ilerleyen yaş gruplarında erken teşhis için alınması gereken önlemler, daha erken yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir Yirmi yaş üzerindeki kadınlar, her ayın belirli bir döneminde kendi kendilerini muayene etmelidirler Bu muayene sırasında meme dokusunda farklılık olup olmadığı araştırılır Eğer bir değişiklik tespit edilirse derhal bir hekime baş vurulmalıdır Bir değişiklik saptanmasa bile, üç yılda bir kez hekim tarafından muayene edilmelidirler


Kırk yaşına gelen kadınların, kendi yaptıkları periyodik muayeneye ek olarak her yıl bir kez hekim tarafından muayene edilmeleri gereklidir Ayrıca her yıl veya iki yıl ara ile mamografi çektirmeleri gereklidir


Elli yaşından sonra, kadınlar kendilerinin periyodik muayenelerine ve her yıl bir defa hekim muayenesine devam etmeli ve mamografi dediğimiz meme filmini her yıl çektirmelidir


Kadınlar Kendilerini Nasıl Muayene Etmelidir?


Erken teşhis için her kadının ayın belirli bir günü kendisini muayene etmesi gerekir Her ay kendisini düzenli olarak kendisini muayene eden bir kadın, memesinde ortaya çıkan bir kitleyi çok daha erken fark eder Kadınlara kendilerini muayene etmesini öğreten çeşitli kitap ve broşürler var Fakat bu çoğunlukla yetersiz kalmaktadır Meme muayenesini öğreten silikon meme kiti ve video filmleri de bulunmaktadır


Aşağıda değişiklikler fark edildiğinde, gecikmeden bir hekime baş vurulmalıdır:



*


Memede iki haftadan uzun süre ele gelen sertlik veya kitle,

*


Meme derisinde kalınlaşma, şişme, renk değişikliği,

*


Meme başında kalınlaşma, kızarıklık veya yara olması,

*


Memede veya meme başında içeri doğru çekinti olması,

*


Memenin şeklinde değişiklik,

*


Meme başlarının pozisyonlarında değişiklik,

*


Meme başında ortaya çıkan akıntı


Mamografi Nedir?


Mamografi, düşük dozda çekilen bir meme röntgen filmidir Memede, muayene ile saptanamayacak kadar küçük anormalliklerin tespit edilmesi amacı ile çekilir Mamografinin gerçek değeri budur Çünkü, bu sayede, hastalık muayene ile tespit edilebilecek safhadan önce saptanır Bu nedenle kesin hayat kurtarıcıdır Kırk yaşını geçen kadınlar her yıl veya iki yılda bir mamografi çektirmeli ve her yıl uzman bir hekime meme muayenesi olmalıdır Elli yaşını geçen kadınlar ise her yıl mamografi çektirmeli ve hekime muayene olmalıdır


Mamografi Ne Zaman Çektirilir?


Mamografi çekilirken meme, iki tabaka arasında birkaç saniye hafifçe sıkıştırılır Bu nedenle memelerin en az hassas olduğu zamanda mamografi çekilmesi, özellikle memeleri hassas kadınlara önerilmektedir Adet bitimini takip eden hafta, memelerin hassasiyetinin en az olduğu zamandır Ayrıca adet bitimini takip eden hafta, hormonal nedenlerle memelerin şişliği en alt düzeydedir ve bu sırada daha iyi sonuçlar alınmaktadır Bu sebeplerden dolayı herhangi özel bir durum olmadıkça, mamografi çekiminin, adetin bitimini takip eden haftada yapılması önerilmektedir


Mamografi Çektirmeye Giderken Nelere Dikkat Etmeli?


Mamografi çekilirken belden yukarısı çıplaktır Bu nedenle çekime gelirken iki parça elbise giyilmesi önerilir Bu sayede çekim sırasında belden üstü kolaylıkla çıkartılabilir Filmi etkileyebileceğinden, koltuk altlarına deodorant, talk pudrası, losyon gibi şeyler sürülmemelidir


Memede Bir Kitle Tespit Edildiğinde Ne Yapılmalı?


Memede bir kitle tespit edilince bunun kanser mi, yoksa başka bir hastalık mı olduğu araştırılmalıdır ?unu önemle vurgulamak gerekir ki, memede saptanan her kitle kanser değildir Bu nedenle, memede şüpheli bir kitle saptanınca, hemen korkup telaşlanmaya ve paniğe kapılmaya gerek yoktur Memede bir kitle saptandığında, bir hekime başvurarak daha ileri tetkiklerin yapılması gereklidir


Meme Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?


Son yıllarda meme kanseri tedavisinde oldukça önemli gelişmeler olmuştur Bir çok tedavi olanakları ortaya çıkmıştır Bu olanaklar, önemli ölçüde, hastalığın saptandığı safhaya göre değişir Hastalık ne kadar erken safhada saptanırsa tedavi olanağı ve seçeneği o kadar fazla olmaktadır


Meme kanseri tedavisi, günümüzde, uzmanlardan oluşan ekiplerce yapılmaktadır Böyle bir ekip içinde cerrah, onkolog, radyasyon onkoloğu, radyolog, patolog, psikolog, plastik cerrah, fizyoterapist gibi, tıbbın değişik dallarından bir araya gelmiş ve özellikle çalışma alanları meme kanseri üzerinde yoğunlaşmış hekimler bulunur


Meme Ameliyatları Nelerdir?


Günümüzde meme kanserinin tedavisinde, cerrahi girişimin birkaç farklı uygulaması vardır Bu uygulamalar temel olarak, memenin alınmadan korunmasına yönelik olanlar ve memenin tümünün çıkartılmasına yönelik olanlar olarak iki ana gruba ayrılmaktadır Bunlara ek olarak da, alınan memenin yerine, plastik cerrahi teknikler ile yeniden meme rekonstrüksiyonu yapılması ameliyatları vardır


Kemoterapi Nedir?


Kanser hücrelerini öldürücü ilaçlarla yapılan tedavidir Bu ilaçlar ağızdan veya damardan verildikten sonra tüm vücuda yayılır Genellikle, aynı anda birkaç ilaç birlikte verildiğinde daha etkili olduklarından, değişik kombinasyonlar halinde verilirler Kemoterapi, belirli bir süre verilir ve sonra ara verilir Bu aralarda hastanın kendisini toparlaması sağlanır Daha sonra tekrar bir süre ilaç verildikten sonra ara verilir Bazı olgularda lokal olarak yapılan cerrahi tedaviye ek olarak, ilaç tedavisi de eklemek gerekebilir Hastalarda cerrahi tedavi sonrası yapılan tetkiklerde, herhangi bir bölgede kanser kalmamış olsa bile, koruyucu önlem olarak bir süre ilaç tedavisi yapılabilir Bu tedaviye adjuan kemoterapi denir


Hormon Tedavisi Nedir?


Bazı meme kanseri hücreleri, içerdikleri hormon reseptörleri (algılayıcıları) aracılığı ile dişilik hormonu olan östrojene duyarlı olabilir Yani, östrojen hormonu bu kanser hücrelerinin büyümelerine ve artmalarına neden olabilir Hormon tedavisinde amaç, bu şekilde östrojen reseptörü içeren ve bu hormona duyarlı olan kanser tiplerinde, östrojen etkisinin ortadan kaldırarak kanserin gelişmesinin önlenmesidir Bu amaçla günümüzde kullanılan ilaç, tamoxifendir Tamoxifen tedavisi, genellikle en az iki yıl ve en fazla beş yıl sürmektedir


Işın Tedavisi (Radyoterapi) Nedir?


Işın tedavisi, meme bölgesine ve koltuk altına uygulanarak, cerrahi girişimden sonra kalma olasılığı olan kanser hücrelerinin öldürülmesini sağlamak amacı ile yapılır Bu tedavinin de, diğer tedaviler gibi bazı yan etkileri vardır Bu tedaviyi gören kadınların çoğu halsizlikten yakınırlar Memede şişme ve ağırlık hissi ortaya çıkabilir Bu yan etki yaklaşık bir yılda kendiliğinden kaybolur Tedavi edilen bölgedeki deri, güneş yanığı rengini alabilir Bu da yaklaşık bir yıl içinde azalır


Erkeklerde Meme Kanseri Görülür Mü?


Kadınlara kıyasla daha az görülmekle birlikte, erkeklerde de meme kanseri görülebilir Her 100 meme kanserinden birisi erkeklerde görülür 1993-1997 yılları arasında, erkeklerde görülen meme kanseri oranı % 50 artış göstermiştir Bu nedenle erkeklerin de bu konuda duyarlı olmaları gereklidir


Dünyada Meme Kanseri Görülme Sıklığı Nedir?


Meme kanseri bir çok ülkede, kadınların en korkulu sağlık sorunu olma özelliğini taşımaktadır Günümüzde ABD' de, sekiz kadından birisi meme kanserine yakalanmaktadır Bu oran Avrupa ülkelerinde on kadında birdir Meme kanseri ile ilgili sayıları şu şekilde sıralayabiliriz;


1950-1970 yılları arasında ABD' de, 1milyon kadın meme kanseri nedeni ile hayatını kaybetti Bu sayı ABD'nin 2 Dünya savaşı, Kore ve Vietnam savaşlarında kaybettiği insan sayısından fazladır 1998 yılında Avrupa'da 1 milyon kadın, meme kanserin nedeni ile tedavi görmektedir 2000 yılında dünyada 1 milyon kadına, yeni meme kanseri tanısı konacaktır Dünyada her 11 dakikada 1 kadın, meme kanseri nedeni ile hayatını kaybediyor Dünyada her 3 dakikada 1 kadına, yeni meme kanseri tanısı konuyor


Türkiye’de Meme Kanseri Görülme Sıklığı Nedir?


Türkiye' de sağlıklı bir istatistik bulunmuyor Gerek beslenme, gerekse iklim açısından, ülkemiz şartlarına yakın sayabileceğimiz bir Akdeniz ülkesi olan İtalya istatistiklerini ülkemize uyguladığımızda, Türkiye' de her yıl 30 bin kadın meme kanserine yakalanmaktadır


Sayılar soyut kavramlar oldukları için fazla bir anlam taşımayabilir Fakat bir an durup düşünürsek, yakın çevremizde, akraba ve dostlarımız arasında, bu sorun ile karşılaşmış birkaç tanıdığımızı, mutlaka anımsayacağız Sorunun hiç de sandığımız kadar bizden uzak olmadığını, güç de olsa kabul etmeliyiz


Dünyada Meme Kanseri Artış Gösteriyor Mu?


Hastalığın diğer bir özelliği de, görülme sıklığının artıyor olmasıdır Kırk yıl önce 1960 yıllarında, ABD' de yirmi kadından birisinde meme kanseri görülürken, günümüzde sekiz kadından birisinde meme kanseri görülmektedir Hastalığın gösterdiği bu artış, tüm gelişmiş batı ülkelerinde izlenmektedir Meme kanseri görülme oranı artış göstermekle birlikte, teknolojik gelişme ve erken tanı olanaklarının artmasına bağlı olarak, meme kanseri ölüm oranı aynı kalmıştır, artmamıştır


Meme Kanserinden Ölüm Oranı Yükseliyor Mu?


Batı ülkelerinde sivil toplum örgütlerinin çalışmaları ve hükümetlerin sağlık politikaları sonucu, meme kanseri ile ilgili toplum bilinci oldukça yüksek seviyede gelişmiştir Bunun sonucu erken tanı olanakları yaygın olarak kullanıldığı için, meme kanserine bağlı ölüm oranı düşük kalmaktadır


Türkiye' de ise, bu konudaki toplum bilinci yeterince gelişmemiştir Erken tanı olanakları yetersizdir Bu olumsuzlukların sonucu, Türk kadını meme kanseri konusunda çağdaş erken tanı olanaklarından mahrum olduğu için, tanı çok geç konulmaktadır Hastaların büyük bir çoğunda, ilk tanı sırasında çok geç kalındığı için,uygulanacak tedavi seçenekleri fazla olmamaktadır


Meme Kanseri Toplu Taraması Nasıl Yapılır?


Mamografi, memenin röntgen filminin çekilerek, kanserin erken dönemde saptanmasına yardımcı olan bir yöntemdir Bu yöntem ile, toplumda belirli bir yaşın üstündeki tüm kadınların meme filmi çekilerek, meme kanseri erken safhada yakalanmaya çalışılır Bu şekilde toplumda meme kanseri taramasının yapılabildiği mamografiye, tarama mamografisi denir


Tarama mamografisi, dünyada en yaygın kullanılan meme kanseri erken tanı yöntemidir Amerikan Kanser Enstitüsü, 40 yaş üzerindeki her kadının, yılda bir defa mamografi çektirmesini ve uzman bir hekim tarafından muayene edilmesini önermektedir Türkiye'de gelişmiş teknolojik donanımlı mamografi merkezlerinin sayısı sınırlıdır Bu aygıtların kalibrasyonu düzenli olarak yapılmamaktadır Filmi çeken teknisyenlerin eğitim düzeyleri yeterli değildir Bu filmi okuyup değerlendiren bir radyoloji uzmanın deneyimli olabilmesi için, yılda en az 8 bin mamografi filmini değerlendiriyor olması gereklidir Türkiye'de tüm bu özellikleri taşıyan tanı merkezi sayısı oldukça azdır


Meme Kanseri Tedavisini Kim Yapar?


Meme kanserinin tedavisi, günümüzde multidisipliner bir yaklaşım gerektirmektedir Hastanın ilk ameliyatını yapan cerrah, ilaç tedavisini uygulayan onkolog, ışın tedavisini uygulayan radyasyon onkoloğu, teshisin konulmasında kilit rol alan patolog ve plastik cerrah mutlaka bir ekip çalışması içinde birlikte hastayı ele almalı ve hastanın tedavisini birlikte planlamalıdır Bu hekimler meme kanseri konusunda yeterince bilgili ve uzmanlaşmış olmalıdır Alınan memenin yerine, rekonstrüksiyon yapılarak hastaların bedensel kayıplarının en aza indirilmesi, çağdaş meme kanseri tedavisinin ayrılmaz parçasıdır Bu nedenle plastik ve rekonstrüktif cerrahi, bu ekip içinde yerini almalıdır Ameliyat sonrası erken dönemde kol ve omuz hareketlerinin kazanılmasında, geç dönemde kolun şişmesi şeklinde seyreden lenfödem tedavisinin yapılmasında, fizik tedavi ve rehabilitasyonun önemi çok büyüktür Meme kanseri sadece hastayı değil, çevresindeki insanları da psikolojik olarak önemli ölçüde etkileyen bir sosyal bir sorundur Böyle bir ekip içinde psikolojik desteği sağlayan psikoloğun bulunması, mutlaka gereklidir Hastaların hemen tümü büyük bir bilgi açlığı içindedir Özellikle beslenme konusunda kendileri yeterince bilgilendirilmemektedir Ekip içinde bulunan bir diyet ve beslenme uzmanı, bu açığı kapatacaktır Bu ekiplerin birlikte çalıştığı meme poliklinikleri, gelişmiş ülkelerin çoğunda vardır Yapılan bilimsel araştırmalar, meme kanseri hastalarının, bu konuda uzmanlaşmış kliniklerde tedavi görmeleri ile, çok daha başarılı sonuçların alındığını göstermiştir


Meme Protezi Nedir?


Meme ameliyatı olmuş ve plastik rekonstrüksiyon yapılmamış kadınlar, beden görümlerini korumak amacı ile protez meme kullanmaktadır Batı ülkelerinde bu konuda eğitimli protez hemşireleri, hastanın ölçülerini almakta ve uygun protezin seçimine yardımcı olmaktadır Bu hizmet, eğitim ve deneyim gerektirmektedir Ülkemizde bu protezlerin satışı, sıradan satış elemanlarınca yapılmakta ve ülke alım gücünün çok üzerinde ücret istenmektedir Uygun bir organizasyonla, bu sorun çözülebilir ve ücret üçte bire düşürülebilir Bu sayede hizmet toplumun tüm kesimlerine yayılabilir