Çin Edebiyatı

Çin Edebiyatı


Çin edebiyatının en eski örnekleri İÖ 6 yüzyıla kadar uzanır Bunlar "Konfüçyüs klasikleri" diye bilinen yapıtların ilk örnekle­ridir Çinli büyük düşünür ve eğitimci Konfüçyüs'e göre sağlıklı bir öğrenim, bu yapıtlar­dan biri olan "Şarkılar Kitabı"yla (yaklaşık İÖ 1000-600) başlar Konfüçyüsçü geleneğin temel kutsal kitabı sayılan Lun yu ("Söy­leşiler") ise Konfüçyüs'ün söyleşileri sırasında öğrencilerinin tuttuğu notlar ile günlüklerinin toplamıdır Bu derleme Konfüçyüs'ün kişiliği ve eğitim yöntemi konusunda aydınlatıcı bir belgedir Konfüçyüs'ün izleyicilerinden biri olan eğitimci Mengzi'nin seçilmiş sözleriyle yaşamını içeren derleme ise yetkin bir düzyazı örneğidir
Klasik dönemde dinsel önem taşıyan yapıt­lar vermiş, ama Konfüçyüs'ün öğretisine karşı çıkmış üç yazar daha vardır Laozi'nin yazdığı ve doğal yaşamla ilgili kısa denemelerden oluşan Yüce Aklın Erdemi, daha sonra Laozi' nin öğretisine dayanan Taoculuk'un temel kitabı olarak kullanılmıştır Zhuangzi ise an­cak yetkin bir insanın özgür olabileceğine inandığı için yapıtlarında böyle bir insan arayışı içinde olmuştur Genellikle Çin'in en büyük dinsel yazarı sayılan Mozu savaşa karşı yazılarıyla tanınır
İS 4 yüzyılda Avrupa'da ortaçağ başlar­ken, doğuda Çin edebiyatı altın çağına girdi Bu dönemdeki büyük yazarların çoğu şairdi Değişik sanat anlayışları olan ve farklı anla­tım biçimlerini benimseyen bu şairlerin işle­dikleri konular doğadan şaraba, kuzeyin sa­vaş türkülerinden güneyin aşk türkülerine uzanan bir çeşitlilik gösteriyordu Tao Qian halktan biri gibi davranmaya ve yazmaya önem veren bir şairdi Doğayla ilgili duyarlı şiirler yazdı Wang Wei hem şair, hem de ressam ve müzisyendi Şiirlerinde her zaman resim öğeleri bulunan bu sanatçının resimle­rinde de şiirsel öğeler bulunduğu söylenir İnsanlardan uzak yaşamayı yeğleyen Li Bo en güzel şiirlerini şarap ve özgür bir yaşam tutkusuyla yazdı
Du Fu şiirlerinde savaşın, haksızlığın ve açlığın acılarını dile getirdi Bu yüzden kendi­si toplumsal duyarlılığı olan ilk şair olarak anılır Yalın halk diliyle yazmayı deneyen ilk önemli Çin şairi ise Bo Juyi'dir Çin şiirinin aşırı bir biçimselliğe kapıldığı dönemde ona yeni bir canlılık kazandıran şair ise Su Dongpo oldu
Çinliler öykü türünde de yapıtlar verdiler İS 8 yüzyıla kadar uzanan halk öykülerinin varlığına karşın, öykü ve roman ancak Ming hanedanı (1368-1644) zamanında olgunluğa erişti Çin edebiyatının belki de ilk gerçek romanı bir eyaleti haraca kesen azılı bir haydutun öyküsüdür Bu romanı 14 yüzyıl ortalarında pek çok romanın yazarı olan Lo Guanzhong'un yazdığı sanılıyorsa da, o dö­nemde Çin'de çoğu kitaplar adsız olarak yayımlandığı için yazarının kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir
16 yüzyılın başlarında Wu Chengen'in Maymun olarak da adlandırılan Batıya Yolcu­luk romanı yayımlandı Bu yapıtta becerikli ve kurnaz bir maymunun başından geçen olağanüstü serüvenler anlatılıyordu 17 yüz­yılda Feng Menglong'un derlediği halk masal­ları büyük ilgi gördü ve geniş yankı uyandırdı 1792'de ilk eksiksiz basımı yapılan, Cao Zhan' ın Kırmızı Odanın Düşü adlı romanı bugün de en büyük Çin romanı sayılır Konuşma diline yakın bir dilde yazılmış olan ve büyük bir ailenin çöküşünü anlatan bu roman bir özyaşamöyküsü niteliğindeydi
19 yüzyılda hem düzyazıda, hem de şiirde önemli bir gerileme görülür Bu dönemde yazılanlar eski biçimlerin kötü kopyalarından öteye geçemedi 19 yüzyılda batı edebiyatın­dan ilk çeviriler yapılmaya başlandı
20 yüzyılın başlarında konuşma dili ile yazı dili arasındaki ayrımı ortadan kaldırıcı giri­şimler oldu 1921'de hükümet okullarda ulu­sal dil olarak konuşma dilinin kullanılmasına karar verdi 1937'deki Japon işgali Çinli yazarların ulusal direniş konularına ağırlık vermelerine yol açtı 1949'da Çin Komünist Partisi iktidara geldikten sonra da, yazarların görevinin halkın bilinç düzeyini yükseltmek olduğu öne sürülerek toplumsal içerikli yapıt­lar yayımlandı 1970'lerden sonra yeniden batı dillerinden çeviriler yapıldı ve eski yapıt­lar yeniden yayımlandı