Çöplerin Toplanması, Öğütme, Yakma İşlemleri

Çevre kirlenmesinin denetimi:
Yaşamın daha yalın olduğu zamanlarda, çöpleri yakarak kül haline getirme işlemi, hem bireyler, hem de yerel yönetimler tarafından büyük rağbet görmekte, kurum ve toz gibi etkiler önemsenmemekteydi Ancak, birçok zararlı ve oldukça tehlikeli kimyasal maddenin ortaya çıkması, çöpleri yakarak kül haline getiren aygıtların atmosfere yolladığı gaz ve dumanın içeriği konusunda oldukça titiz denetimler yapılması sonucunu doğurdu Ocak bacalarından çıkan gazlardaki pislik ve kül miktarını belli bir düzeyde tutabilmek için, çeşitli gaz temizleyiciler kullanılmaktadır ve bu amaçla bazı çok ilginç aygıtlar geliştirilmiştir Belki de en yalın yöntem, kesiti, bacadan daha büyük bir ocağın kullanılmasıdır Gazların genleşmesi hızda bir azalmaya neden olacak, böylece, daha ağırca olan tanecikler bir su teknesine düşecektir Eylemsizlik ilkesiyle çalışan başka bir ayıraç da, siklon'dur Burada çöpleri yakarak kül haline getiren aygıttan çıkan pis gaz, silindir biçimli ocağa bir girdap oluşturacak biçimde, teğetsel olarak girer Ortaya çıkan merkezkaç kuvvet, toz taneciklerinin ocak duvarına doğru itilmesini sağlar Gaz akımı i yukardan aşağı doğru yönlendirilmiştir Böylece birikinti, sonunda toplanacağı ocak dibine doğru sarmal bir yol izleyerek iner Merkezkaç kuvvetten pek fazla etkilenmeyen gazi ise, yönünü değiştirir ve tepeden boşalır
Çöp yakma aygıtlarından çıkan artık gazların temizlenmesinde, gaz süzücüler de kullanılır Burada pis gazlar toz taneciklerinin gazdan ayrıldığı bir su duşunun altından geçirilir Daha etkin bir yöntem ise, kumaş süzgeçlerin kullanılmasıdır Bu -yöntemde pis gazlar, çeşitli türde kumaşlardan geçer Ancak, kumaş süzgeçlerden oluşan sistemler, gözenekler kısa sürede tıkandığı ve süzgeçlerin sık sık değiştirilmesi gerektiği için, pahalıdır
Belediye çöplerinin yakılması sürecinde üretilen gazların arındırılması için en çok kullanılan yöntem, elektriksel çökeltmedir Toz taneciklerinin çökelmesi, bir elektrik alanındaki yüklü taneciklerin karşıt kutuplu elektrota doğru ilerlemesi ilkesine dayanır Çökeltici almaşık, yüksek voltaj deşarj dizileri, iyonlaştırıcı teller ve topraklanmış «toplayıcı levhalardan
Gübre haline getirme:
Artıkların kullanılabilir öğelerini toprağa geri verme görüşünden yola çıkan gübre haline getirme işlemi, en eski çöp yok'etme yöntemidir Romalılar, organik artıklarından bu yöntemden yararlanarak kurtuluyorlardı Eski yöntemler, sistemli tabakalama ve biyolojik süreçlere yardımcı olma amacıyla, artıkların havalandırılmasını da içeriyordu
Gübre haline getirme işleminin kimyası çok karmaşıktır ve bu alandaki mekanik yöntemler büyük gelişme göstermiştir Gübre haline getirilmeye uygun olabilmesi için artıkların, yeterli düzeyde şeker, protein, yağ, yarı selüloz (50-150 şeker birimi içeren poli-sakaritler), selüloz (1000 - 10 000 şeker birimi içeren polisakaritler) ve odun özü (sert hücre;çeperi maddesi) içermesi gerekir Belediye çöplerinin gübre haline getirilmesi işlemi Batı'da yaygın değildir; çünkü önemli miktarlarda metal ve başka öğeler içeren belediye çöplerinden, yararlı ürün elde edilememektedir
Gübre haline getirme işleminde öncelik, bozunma hızının artırılması için en uygun koşulları yapay yoldan yaratacak yöntemlere verilmektedir Besin yığınları üstünde, mikroorganizmalar, tanecik hacmi, homojenlik, nem içeriği, sıcaklık, karıştırma ve havalandırmayla ilgili dikkatli denetim deneyleri yapılır Yatay olarak dönen silindirler ve yeni gübre maddesinin değişik düzeylerde işlendiği çok katlı düzenekler denenmiştir Ancak, en gelişmiş teknikler, çok katlı silo öğütücülerinde kullanılmaktadır Bunlar, kapalı olduğu için, daha yüksek düzeyde denetim altında tutulmakta ve gelecekteki ticari gübre üretimi için en büyük umudu vermektedirler

Çöplerin Toplanması, Öğütme, Yakma İşlemleri

En az 5 000 yıldan bu yana lağım suları için çeşitli kanalizasyon sistemlerinin varolmasına karşın (İÖ 3 000 yıllarında Ninova'da lağım vardı), artıkların ya da katı çöplerin yok edilmesiyle ilgili örgütlü işlemler, oldukça yeni bir buluştur İlkel topluluklar, ürettikleri çöp yığınları dayanılmayacak ölçüye ulaştığında, sorunu başka bir yere göç etmek gibi yalın bir yöntemle çözebiliyorlardı Ancak, hem kentlerin giderek genişlemesi, gündelik yaşamda üretilen çöpün yok edilmesine ilişkin tatsız sorunları şiddetlendirdi, hem de organik olmayan şişe, vbkaplar ile paketleme malzemesinin çoğalması yeni zorluklar yarattı 1970 yılında, İngiltere'de ortalama bir ailenin haftada ürettiği çöp, 16 kg'ı bulmuştu; sanayileşmiş Batı ülkelerinde ise bu ağırlık 24 kg'dır 1971 yılında katı çöplerin yok edilmesi, ABD halkına 4 500 000 000 dolara mal-oldu Önceleri, bir metreküp artığın yok edilmesi için, yaklaşık bir metrekarelik alana gereksinme vardı; ancak günümüzde çöplerin çoğu çürüyebilir (doğal olarak çözünebilir) nitelikte değildir ve bu etmen, dünyada kullanılabilir toprağın azalmasıyla birlikte ele alındığında, dev boyutlarda sorunlar yaratmaktadır

Çöpün toplanması:
Çöp günümüzde ortaya üç sorun çıkartır: Toplanma; depolanma; yok edilme Birçok kişi için çöpçü, çöp sorununun son noktasını simgeler Toplama ve taşıma için harcanan emek, çöp için yapılan harcamaların büyük bir bölümünü oluşturmaktadır; örneğin ABD'nde, bu oran yaklaşık %80'i bulmaktadır Kentlerde yaşayanlar için çöpçülük hizmetlerindeki en önemli aşama, standart kapalı kapların ya da ağzı bağlı plastik torbaların kullanılması yolundaki istek olmuştur
Özel olarak yapılmış ilk çöp toplama aracı, 1922 yılında ortaya çıktı Çöp toplama araçları, günümüzde, iki yandan yüklenebilmekte ,ve sıkıştırma, üst üste bindirme türünden başka hidrolik özellikler de taşımaktadır
Bazı topluluklarda çöpçüye gerek kalmamıştır Sözgelimi, İsveç'te 140 birimden oluşan bir yerleşme bölgesinde sorun, çöp kanalları ve yeraltında iki buçuk km kadar uzanan bir ana boru yardımıyla çözülmüştür Ana borudaki hava, türboemiciler yardımıyla emilmekte, bunun sonucunda oluşan vakum, evlerden gelen çöp kanallarındaki kapakların açılmasına ve bu kanalların üst tarafında bulunan çöp dolu böl-melerdeki havanın emilmesine neden olmaktadır Böylece çöpler, yeraltındaki ana boruya doğru çekilmekte ve saatte 80 km'lik hızla bir siloya taşınmaktadır Çöp yığını, silonun tepesine boşaltılırken, ana borudan çekilen hava da atmosfere çıkmadan önce süzülür Bu yöndeki bir başka yenilik de,ABD'nde pazarla-nan elektrikli çöp kutularıdır Bu aygıtlar, içlerine atılan kağıt yığınlarını bozundurur, parçalar ve sıkıştırır Ayrıca, büyük sıkıştırıcıların küçük örnekleri de evlerde kullanmak için satın alınabilmektedir Bunlardan bazıları çöp yığınının hacmini %90 oranında azaltmakta, hattâ, böylece ortaya çıkan küçük yığını SELOFAN bir torba içinde paketlemektedir Mutfak lavabosunun altına monte edilebilen bir başka tür özel çöp yok edicileri de, çöpçüler tarafından toplanması gereken pis organik artık miktarını en düşük düzeye indirir Bir elektrik motorundan güç alan bu aygıt, pissu borusuna bağlanır Aygıt, organik katı maddeleri, standart kanalizasyon sistemlerine uygun bir asıltı haline getirecek hızda çalışan öğütücülerden oluşur
Çevre korumacıların çöp konusuna ağırlık vermesi, halkın da evlerden alınan çöp yığınlarının yok ediliş biçimiyle ilgilenmesine yolaçmıştır Butlun yanı sıra, yere' yönetimler ve küçük topluluklar, çöplerin atılabileceği arazi bulmakta zorluk çekmeye başlamışlardır İngiltere'de çöplerin büyük bölümü, çöp tepelerine atılır; ABD'nde ise sıhhi çukurlarda biriktirme yöntemi uygulanmaktadır Eskiden uygulanan açık çöplük sistemi yetersiz olduğu, kötü bir görünüm verdiği, ekonomik olmadığı ve tehlike yarattığı için bırakılmıştır 1916 yılında İngiltere'de, denetimli çöp tepelerinin oluşturulması yöntemi deneniyordu Bu yöntemde çöpler sığ tabakalar halinde yayılır ve üstleri, alttaki tabakayı sıkıştıracak biçimde toprakla kaplanır Toprak tabakalarının derinliği, havalanmaya ve doğal çözünmeye olanak -vermesi için, çoğunlukla 2 metreden az olur ve zamanla büyük nesnelerin göçmesi sonucu bozuk yüzeylerin ortaya çıkmasını önlemek amacıyla, çöp artıklarının önceden parçalanmış ve sıkıştırılmış olmasına dikkat edilir Bu sistemle arazi, kullanıma elverişli hale getirilebilir Birçok çöp tepesi, daha sonra park haline getirilmiş, hattâ ABD'nde yapay kayak alanları haline dönüştürülmüştür İngiltere'de, artıkların yaklaşık % 90'ı bu yöntemle ortadan kaldırılmaktadır; ancak yer darlığı, artıkların önceden işlem görmesini ve hacimce küçültülmesini gerektirmektedir
"Ham" çöplere uygulanabilecek iki temel teknik vardır:
Öğüterek toz haline getirme;
yakarak kül haline getirme

öğütme:
Bu, çöplerin öğütülmesi, elenmesi, kıyılması ve böylece hacimce küçülmesi için mekanik yollardan yararlanılan bir işlemdir Çöplerin öğütülerek toz haline getirilmesinin başlıca iki yöntemi vardır: Sulu; kuru Sulu yöntemde, su gücünden yararlanılarak, daha pahalı enerji kaynaklarına duyulabilecek gereksinme azaltılıp Ancak, ağırlık hesapları ve artıkların taşınmasında ortaya çıkan sorunlar nedeniyle, kullanımı çöp tepelerinin bulunduğu yerle sınırlıdır Tipik bir sulu çöp öğütme aygıtı, yatay bir eksen çevresinde dönen silindirlerden oluşur Çöpler silindirin içine girerken içeri su fışkırtılır ve saptırıcı kanatların, bıçakların ve dönüşün vurucu etkisiyle öğütülerek toz haline gelme olayı gerçekleşir Bu aygıtlarda çoğunlukla, bir perdeyle ayrılan iç ve dış silindirler bulunur Böylelikle merkezdeki silindirde ezilerek toz haline gelen çöpler, ayırıcı perdeden dış silindire geçer
Çapı 2,5 m, boyu 9 m olan sulu bir çöp öğütme aygıtı, 8 saatlik bir işgünü içinde 70-80 ton çöpü öğüterek toz /haline getirebilir Dano Egsetor çöp öğütme aygıtı, dakikada, yaklaşık 12 devirlik hızla döner, dıştan çemberlenmiş bir dişliye bağlı 60 beygir gücünde bir motordan güç alır ve çelik saç levhayla kaplanmıştır İçteki bölme, ızgara biçiminde yerleştirilmiş manganez çeliğinden çubuklardan oluşur; dıştaki bölme ise manganez çeliğinden levhalardan yapılmıştır Çöpler, önce içteki silindire verilir Orada, karton ve kağıtlar ıslatılarak yumuşatılır ve çelik ızgaradan geçebilecek ölçüde çözünene kadar altüst edilir Artıkların tanelenmesi işlemi dış silindirde de sürer
Kuru çöp öğütme aygıtlarında ise, çöpün hacmini azaltmak için tokmaklardan, parçalayıcılardan ve rotorlardan yararlanılır Bu tür aygıtların bir modelinde, çöp yukardan girer, birbirine ters yönde dönen motorlarla aşağı çekilir ve öğütücünün dibinde dişlerle parçalanır Bu aygıtların çoğu, tokmaklı öğütücü tipindedir Bu tipler kapalı mahfazalar içinde bulunur; tokmaklar ya disklere tutturulmuştur ya da doğrudan doğruya rotor miline bağlıdır Bunlarda parçalayıcı dişler ya da ızgaralar vardır Gondard çöp öğütücüsünde, bunlara ek olarak, bir de ayırıcı düzenek bulunur Bu düzenek, çöp yok etme birimlerinin bakımına ilişkin bazı sorunları ortadan kaldırır Artılar aygıta, rotorun ters yönü doğrultusunda verilir Yukarı doğru yükselen tokmaklar, parçalanmayan maddeleri hızla, dibi açılabilen bir kovaya savurur Kuru çöp öğütme aygıtları, sulu modellerin yapamadığını yaparak, camı ince toz haline getirebilirler Bu makinalardan bazıları dakikada 2 000 devir hızına erişip bir saatte 70 ton artığı toz haline getirebilir

Yakma:
Bir süre sonra bulunamayabilecek olan maddeleri yakmanın doğru olup olmadığı konusunda tartışmaların sürmesine karşın, çöp artıklarının hacmini azaltmada en etkili yol, yakarak kül haline getirmektir Öte yandan, organik ve anorganik maddelerin yok edilmesinde kullanılan sistemlerin enerji tüketimi de ilgi konusudur Bu yüzden harcamaların karşılanabilmesi için, çöplerin yakılarak kül haline getirilmesi sırasında üretilen enerjiden yararlanarak harcamaların karşılanması yönünde deneyler yapılmaktadır ABD'nde Connecticut eyaletinde hazırlanan ve üç ayrı siteyi kapsayan bir tasarımda, enerjinin aktarımı konusunda bir tür süreklilik öngörülmüştür Binalardan birinde bir çöp yakma aygıtı, ötekilerin her birinde de birer sıkıştırıcı ve sulu çöp öğüt-me-parçalama aygıtı bulunmaktadır Her dairede lavaboların altına birer çöp öğütme aygıtı yerleştirilmiştir Çöp yakma aygıtından elde edilen gücün, elektrik enerjisine dönüştürülebilmesi için deneyler yapılmaktadır Bu enerjinin de, çöp öğütme makinasından çöp yakma aygıtına bağlanan vakum borusundaki emme gücünü sağlamada kullanılması söz konusudur
Çöplerin yakılarak kül haline getirilmesi üç aşamada gerçekleşir: Kurutma; yakma; yanmış artıkların değerlendirilmesi Kurutma ısıl ışınım, taşınım, önceden ısıtılmış hava ve yanmış gazlarla olduğu kadar, yanmakta olan çöp artıkları ve yakıtlaüa gerçekleşebilir Çöplerin tepeden konduğu otomatik kalburlar, çoğunlukla eğimlidir Bu nedenle, asıl yanma bölgesindeki sıcak gazlar, yeni malzemenin üstünden akar Yanma, genellikle kolay yanan yakıtlarla yürütülür Bu aşamada sıcaklığın 750°C'ın üstünde olması gerekir; ama 1 00û°C'ı aşan sıcaklıklarda küller eriyebilir Organik maddelere oranla daha yavaş yanan maddelerin yanmasından bir cüruf oluşur Bu nedenle, yanma aşamasına gelebilen maddelerde yanma olasılığı yüksektir Sıradan durumlarda cürufun %0,3'den daha çok çürüyebilir madde içermemesi ve karbonun, çöplerin %5"inden çoğunu oluşturmaması beklenir
Çöpleri yakarak kül haline getirme teknolojisinin geliştirilmesi, otomasyon, kalburun geliştirilmesi ve yakarak kül haline getirme hızının denetimi konularında yoğunlaşmıştır Torrax sistemi, farklı bir süreçtir Burada çöpler, tepesindeki delikten bir gazlaştı-rıcıya katılır ve dipteki yüksek sıcaklık bölgesine doğru bastırılır Sıcak havalı bir ısıtıcıdan çıkan çok sıcak gazlar, çöp yığını boyunca yükselir ve bazı maddelerin dibe erişmeden yanmasına neden olur Bu arada cam ya da metal gibi yanmayan maddeler erir ve su dolu bir hazneye doğru akar Pirolizle (hava içermeyen bir ortamda ısı uygulanarak gerçekleştirilen bir gazlaştırma -yöntemi), karbon monoksit, metan, hidrojen, kömür, sıvı yağlar, katran ve metaller gibi değerli yan ürünlerin yeniden kullanılacak duruma getirilmesi olanaklıdır Artıklar bir hazneye doldurulur ve 600°C'tan|az'sıcaklıklarda ısıtılır Bu yolla hacimde on kat küçülme sağlanır