Aztekler

Aztekler

And Dağları’nın yüksek kesimlerindeki vadilerde yaşamış ve 12-16 yüzyıllarda büyük bir imparatorluk kurmuş olan Güney Amerika yerli halkıdır16 yüzyıldaki İspanyol istilasından önce,ortalama 5-10 milyon nüfuslu çok iyi örgütlü bu imparatorluk,14 ve 15 yüzyıllarda güçlenerek topraklarını bu günkü Bolivya,Peru,Ekvador ile Arjantin ve Şili’nin bazı bölimlerini içine alacak kadar genişletti

İnkalar’dan önce Güney Amerika’da başka uygarlıklar vardıBunlar Bolivya’nın yüksek dağlık bölgelerinde ,Titicaca Gölü yakınında yaşayan Tiahuanacolar,And Dağları’nın Ekvador’dan Bolivya’ya kadar uzanan yüksek yaylarında yaşayan Keçuvalar,Peru’nun kuzeyindeki dağlarda yaşayan Çavinler,Peru’nun güney kıyısındaki Nazkalar ve kuzeyde kıyıda yaşayan çimulardırBu eski uygarlıkların doğuşu yaklaşık İÖ 200 tarihlerine kadar uzanırBu insanların nereden geldikleri bilinmemektedir,ama ağır kayaları biçimlendirmedeki başarıları ve yapı tekniklerindeki ustalıkları düşünülürse, ne kadar yetenekli oldukları anlaşılırTiahuanaco’da birbirine kenetlenecek biçimde dikkatle oyulmuş dev bloklardan yapılma büyük taş yapılar vardırÇimu ve Nazka halkının ise yapı ve piramitlerinde kayadan çok kerpiçi yeğledikleri görünmektedir

Varlığı Roma İmparatorluğu ile aynı döneme rastlayan bu eski uygarlıklar Roma İmparatorluğu gibi İS 200-400 yılları arasında çökmeye başladı ve İS 800’de çoğunun yerinde yalnızca yıkıntılar kaldıBundan ortalama 300 yıl sonra İnka Peru’nun ortalarındaki Cuzco vadisinden indi ve kendilerinden önce başka halkların yaşamış olduğu bu bölgeye yerleştiİnkalar dağlardan kıyılara doğru yayıldılar15yüzyılda çevrelerindeki güçlü kabilelere boyun eğdirdilerEle geçirdikleri topraklardaki insanların bir bölümünü başka bölgelere sürerek başkaldırmalarının önüne geçerken,bir bölümünü de tarım ve bayındırlık işlerinde zorla çalıştırdılar

Cuzco vadisinde yer alan ve İnka İmparatorluğu’nun başkenti olan Cuzco ‘’Güneşin Kutsal Kenti’’olarak bilinirdiİmparatora Tanrı gözüyle bakılır ve Güneş’in soyundan geldiğine inanılırdıİmparatorun,yaşam ve ölüm konusunda tartışılmaz bir otoritesi vardı

İnka’larda 10 ailelik gruplar kendilerine bir önder seçer,önderler bir şefin sorumluluğunda olurduHer şefin buyruğunda 5 önder vardı ve bu düzen hepsinin önderi ve yöneticisi olan İmparatora kadar uzanırdı

Halk belirli bir yaşama ve çalışma düzenine uymak zorundaydıHer şey devletindiÇocuklar ve yaşlılar dışında herkesten çalışması beklenirdiTembellik ve insan onuruna aykırı davranışlar ağır biçimde cezalandırılırdıHalk yoksul değildi;ama malı mülkü de yoktu,özgürlükleriyse sınırlıydıÜrettiklerinin belirli bir kısmını İmparatora ve rahiplere vermek zorundaydı

İnkalar,çatıları tahta kirişler üzerine saman örtülü,altın süslemeli büyük taş kaleler ve tapınaklar yaptılarCuzcu Kalesi’nin duvarları tonlarca ağırlıkta taşlardan yapılmıştı ve yüksekliği 6 metreyi buluyorduİspanyollar Cuzco’daki büyük güneş tapınağını bastıklarında olağan üstü güzellikte altın ve değerli taşlarla süslü eşyaların yanı sıra üzerinde Güneş tanrısının resminin bulunduğu kocaman bir altın tabak buldularAy tapınağında ise her şey som gümüştendiBaşkentte yapılan büyük şenliklerde yağmur tanrısına lamalar ve insanlar kurban edilirdi

İnkaların evleri kendilerinden önceki uygarlıklar oranla daha küçüktüKöylülerin evleri kerpiçten ve saman damlıydıEski Mısırlılar gibi İnkalarda ölülerini mumyalar yada başka yöntemlerle korurlardı

İnka İmparatorluğu’nun kıyı halkı bakırı döverek kaplar yapar yada eritilmiş metali,kalıplara dökerek biçimlendirirdiKıyının kuzey kesiminde yaşayan halk,değişik anlatımlı insan başı biçiminde çanak çömlek yapıyorduİnkalar basit tezgahlarda çok güzel duvar halıları ve yaygılarda dokurlardıPamuklu dokumaları o kadar inceydi ki,İspanyollar bunları ipek sanmıştıKemik ve bambudan flüt,toprak ve deniz kabuklarından borazan ve tunçtan çanlar yaptılar



İnkalar düzgün ve geniş yollarını taşlarla döşedilerKayaları oyarak kısa tüneller,tahtadan köprüler yaptılarGelişkin bir haberleşme sistemleri vardıBelli aralıklarda kurulu posta istasyonlarına ulaklar haber taşırdıYollarda ayrıca dinlenme evleri de yapılmıştıTekerlek bilinmediğinden yükleri lama sürüleri taşırdı

Taş yontuculuğundaki üstün becerilerine karşın İnkalar’ın Mayalar gibi gelişkin araç gereçleri yoktuNe bir yazı sistemleri ne de paraları vardıİplere düğüm atarak hesap yaparlardı

Dünyada ilk patates üreticileri İnka çiftçileridirÖbür ürünleri mısır,tatlı patates ve manyoktu Domuz,ördek,köpek ve lama yetiştirirler,lama tüyünden dokumalar yaparlardı

16yüzyılda iki kardeş arasında çıkan taht kavgası imparatorluğu zayıflattıTahtın varisi Huascar’ı üvey kardeşi Atahualpa hapse attırdıFrancisci Pizarro yönetimindeki İspanyollar altın aramak için Peru’ya ayak bastıklarında tahtta Atahualpa vardı

İspanyol komutan Francisci Pizarro,Atahualpa’yı tuzağa düşürerek tutsak aldıAtahualpa hapisteyken Huascar’ın öldürülmesi için emir verdiEmir yerine getirildi;ne var ki,bunu gerekçe gösteren Pizarro,Atahualpa’yı idam ettirdiBaşsız kalan ülkeye İspanyollar egemen oldular ve İnka İmpratorluğu’nun topraklarının tümünü ele geçirdiler

Günümüzde yaşayan İnka nüfusu 3 miyondan daha azdır Bugün And Dağları’nın Keçuva dili konuşan köylüleri İnkalar’ın soyundan gelirBunlar Peru’nun yüzde 45’ini oluştururlar