Nasturiler

NASTURİLER

Nasturiler, Doğu Hıristiyanlığı denilen ilk Hıristiyanlardır Nasturilik dinsel bir ayrımdır Nasturiler kendilerini Asuri kabul ediyorlar Yani etnik olarak Güneydoğu bölgesi’nde tarihte kurulmuş olan Asur devletlerinin mirasçısı olarak görüyorlar Önceleri olmasa bile son yıllarda kendilerine etnik bir kimlik aramanın ifadesi olarak biz asurluların devamıyız Ya da Asurlular bizim dedelerimiz diyorlar

Nasturiler yaşadıkları coğrafi bölge nedeni ile uzun yıllardır esas olarak Kürtler’le birlikte yaşamaktadırlar İlişkileri olumlu ya da olumsuz anlamda daha çok Kürtlerle olmuştur Hatta bugün bile Türkler, Nasturiler’i, Yezidiler’i, Keldaniler’i gördüğünde Kürt sanıyor Nasturiler’in bugününü anlamak için Osmanlı döneminde Kürt-Nasturi ilişkileri konusunda bilgilenmek için bir iki saptamayı sizlerle paylaşmak istiyorum “Bedirhan Bey ayağa kalktı, Malik’i ona doğru getirmelerini ima eden bir işaret yaparak Zap’a doğru yürüdü Onun emri ile Hıristiyan Şefi nehrin üzerine doğu getirdiler, bir kılıç darbesi ile kopan başı düştüğü suları Kızıla boyayarak döne döne gitti Arkasından gövdeyi de suya attılar”(1)

Zap’taki hayalete dönmüş Çonba köyünde bir Nasturi şefi’nin Kürt Bey’i Bedirhan tarafından katledilmesi belgelerde böyle yazıyor Bir başka katliamda şöyle tarihe yazılmış “Üç gün sonra susuzluk onları teslim almaya zorladı Bedirhan Bey’in yaptığı teklife ve Kuran üzerine edilen yemine göre köylüler silahlarını ve tüm mallarını teslim edeceklerdi Antlaşmadan sonra Kürtlerin platforma girmesine izin verildi Esirlerden silahlarını alır almaz ayırt etmeksizin kılıçtan geçirmeye başladılar Kılıçlarını kullanmaktan yorulunca da sağ kalanların hepsini aşağıya (yani uçuruma) atmaya başladılar Burada toplandığı söylenen bin kişiden sadece bir kişi kurtuldu” (Aynı eser s 55)

Kürt ağası Bedirhan’ın Nasturi’ye karşı adaleti bu Üstelik antlaşma yapıldığı halde, üstelik Kuran üstüne yemin edildiği halde… Herhalde Kuran üstüne Hıristiyan Nasturiler yemin etmediler Kürt Ağası Bedirhan etmiştir

Bir başka sahne ise aynı kitapta şöyle anlatılıyor:

“Kadınlar şefin önüne getirildi ve büyük bir soğuk kanlılıkla öldürüldüler Kaçmaya çalışanların kafaları uçuruldu En güzel köyler, bahçeleri ile birlikte yıkılıp yakıldı, kiliseleri yerle bir edildi Hemen hemen nüfusun yarısı bu çılgın Kürt beyinin öfkesinin kurbanı oldu”

Hacer Yıldırım Foggo’nun “Kırmızı Püskül” kitabında 1843-1846 yılları arasında yapılanNasturi Katliamı ile ilgili insanı ürperten belgeler var Bir tanesini daha sizlerle okuyup bu çığlığı duymanızı isterim “Evlerimizi bahçelerimizi yaktılar, ürünlerimizi yok ettiler, ibadet yerlerimizi yıktılar ve kocalarımız ile oğullarımızı öldürdüler Zap’ın suyuna suçsuz kurbanların kanı aktı Ülkemizdeki tepeler ile ovalar, köylerimizi yok eden ateşin kızgınlığından ışıldıyordu Feci mi? Ah, Chodih, feci kelimesi çok az gelir Sana öyle şeyler anlatabilirim ki kalbin parçalanır” (aynı eser S57)

İşte, bölgede yaşayan Nasturilere uygulanan Kürt Ağalarının adaleti bu Bu bölgede bu ilişkiler çerçevesindeNasturi, Keldani, Yezidi ve SuryanilerKürtler’e ne kadar uzun ömürlü komşu olabilir di?

KISA TARİH

Nasturi adı, İstanbul ya da Kastantinopolis patriği Nastorios’tan gelmektedirNasturiler bir anlamda Hıristiyanlık yorumu açısından patrik Nastorios’u benimseyenlere verilen addır İstanbul PatriğiNastorios’un Hıristiyanlık ile ilgili yorumları önce 431’de Efes Konsilince daha sonra ise 451 yılında Kadıköy Konsilince mahkum edilince O’da bu Hıristiyanlık yorumlarını Anadolu veSuriye’de yaymaya çalışır İS 451’den sonra oluşan bu Hıristiyanlık yorumuna ya da mezhebine Nasturilik adı verilir Bu görüş; Hz İsa’nın tanrısal ve insansal özelliklerinin birbirinden bağımsız olduğunu savunan görüştür BuHıristiyan yorumuna; diofizit Hıristiyanlıkta deniyor

Nasturiler’in yani Asurluların tarihi bölgede 3000 yıl kadar eskiye dayanıyor Asur, MÖ 2000 yıllarından 621 yılına dek devam etti Önce küçük bir kent devletidir MÖ 1000’in ilk yarısında Mezopotamya, Elam, Suriye veMısır’ı içine alan bir İmparatorluk kurdu Asurları Hıristiyanlık hem kaynaştırdı Hemde ayrıştırdı Bölge daha sonra Müslümanlar’ın eline geçti Asurların büyük çoğunluğu Araplar tarafından asimile edildi Araplaştırıldı Asur dili Asurca yerini Arapça’ya bıraktı 1200 yıllarında tüm Mezopotamya Nasturi idi Ama bunun yerini kısa zamanda Araplar aldılar Araplar Asurluları asimile etti Araplar büyüdü Asurlular nüfus olarak küçüldü

Selçuklular bölgeye gelince Asurluları korudu geliştirdiler Bu uzun sürmedi Moğollar’ın kıyımı ve yağması yaşandı Osmanlı hakimiyeti geçici bir denge ortamı sağladı Nüfus olarak Asurlular’ın yok olmasını engelledi

1 DünyaSavaşı’nda ilk kez, Asurlular dinsel değil etnik ortak kimlik ile biraraya geldiler Ardından Batılı büyük devletlerin bölgedeki siyasi satranç oyunu sonucu büyük katliamlara uğradılar Tüm Ortodoğu’ya dağıldılar Süryaniler, Nasturiler ve Keldaniler dağıldılar Güneye indiler

Osmanlı 1882’de Asurlular’a yani Süryani, Keldani ve Nasturilere özerk millet statüsü tanımıştı Onları “milleti sadık” diye tanımlıyordu 1928 affı Asurlulara uygulanmadı Asurlular topraklarına dönemediler Tur Abdin bölgesinde kalan son Asurlular’da bir bir 2 bin yıllık anavatanlarını bin tutam hüzün bırakarak gidiyorlar

NASTURİLER’DE DİL

Nasturiler’in kendi alfabeleri var Konuştukları ile Aramice deniyor Ya da kullandıkları alfabe Arami alfabesi Arapça alfabeye benziyor Ama Arap alfabesi değilTürkiye’deki konuşulan dile, Turoya deniyor Bu semitik dillerin yeni Aramik kolunun Doğu Aramice bölümünün Güneydoğu Anadolu’da özellikle Urfa’da gelişmiş bir koludur Bununda bazı lehçeleri vardır 1970’li yıllarda bölgede 20 bin kişinin Turoya konuştuğu saptanmış

Süryaniler’de olduğu gibi Nasturiler’de de Kürtçe veTürkçe konuşuluyor Klasik Keldaniler’in konuştuğu dil Suritçe’dir Nasturileride BatıSüryaniler gibi ibadette Süryanice konuşuyorlar

Asurlular, yani bu kavram içinde Süryaniler, Nasturiler ve Keldaniler, resmi otoriteler ile ilişkilerindeTÜRKÇE konuşuyorlar Ama bir önemli orjinal özellikleri ise; Mardin’dekiler Arapça, Diyarbakır’dakiler Kürtçe, Antakya’dakiler Rumca, İstanbul’dakiler Türkçe, Avrupa’dakiler, bulundukları ülkeye göre; Almanca, Fransızca, İsveçce vs konuşuyorlar

Demek ki bir etnik toplumsal grup değişik dilleri konuşabiliyor Konuştuğu dile göre etnik kimlik değiştirmiyor Nasturi; Arapça konuşuyor diye ona Arap, Kürtçe konuşuyor diye ona Kürt, Rumca konuşuyor diye ona Rum, Türkçe konuşuyor diye onaTürk, Almanca ya da Fransızca konuşuyor diye ona Alman ya da Fransız denmiyor Böyle bir durumda her dil bir etnik kimlik adresi olmuyor Sosyolojide bir kuralda olduğu gibi; “Her milliyet farkı dil farkını gerektirsede, her dil farkı milliyet farkını gerektirmiyor” oluyor Yani her dil farkı milliyet, etnik kimlik farkı olmuyor Bir etnik grup ya da milliyet tarihsel toplumsal şartlara göre, farklı dilleri konuşabiliyor Asurilerde de olan budur

NASTURİLER’DE DİN

Nasturiler, Doğu Apostolik Katolik Kilisesi’ne bağlıdırlar Bu kilise bir diofizit kilisedir 16 yüzyılda üç kuşak süresinceRoma ile birleşmişlerdir Irak, İran, ABD ve Kanada’dakileri temsil eden kilise patriklik San Francisco’dadır Türkiye’dekilerin bazıları Suriye’deki kiliseye bağlıdır Nasturiler, Keldanileri ve Batı Suriye’lileri “heretik” olarak nitelerler Onlarda Nasturileri “heretik” olarak nitelerler

Doğu Apostolik Katolik Kilisesi’ne DoğuSuriye Kilisesi’de denir Bazı kaynaklara göre bu kiliseye bağlı günümüzde 200 bin civarında Asuri olduğu yazılıdır Genel Nüfus sayımlarına (1970) göre; sadece Hakkaride nüfus sayımında nüfus memuruna Keldani olduğunu söyleyen 2 bin kişi olmuştur Bu sayı 1980 sayımlarında; 9 bindir Nasturiler; Mardin’de İdil, Silopi, Hakkari’de Uludere, Beytüşşebap,Siirt’te Pervari, Şırnak ile Midyat, Diyarbakır ve Van’da yaşıyorlar Türkiye dışında ise İran, Irak veSuriye’de yaşıyorlar Son yıllarda göçler kanalı ile, İsveç, Norveç, Almanya, ABD ve Kanada ile İstanbul’da bulunuyorlar

Nasturiler’in kendilerine has bir takvimide var Örneğin 2004 Asuri takvime göre; yıl 6754’tür Nevruz Nasturiler’de de kutlanır Yılbaşı 1Nisan’da törenlerle karşılanır Nasturilerde kuzenler arasında evlilik olmaz 5 kuşak geçmeden akrabalar arasında evlilik olmuyor Dul kalan kadın kaynı ile, dul kalan erkek baldızı ile evlenemez

Nasturiler içe kapalı bir toplumdur Ortak yapışkanları din, dil ve diğer ortak değerlerdir El sanatları, atölye, tezgah, altın, gümüş bakır işlemeciliği, mermer, demir, deri, ipek işlemeciliği çok gelişmiştir Şarapçılık, pekmezcilik, sera ve bağcılık çok kaliteli yapılır

Çeşitli tarihsel nedenlerle; yaklaşık 200 bin kişinin göç nedeni ile ülkelerini terkettiği tahmin ediliyor 1980’li yıllarda Asurilerin toplam 25 bin kişilik bir nüfus olduğunu bunun yarıya yakınını Nasturiler’in oluşturduğunu ama bugün Türkiye’de 5-6 bin civarındaNasturi nüfusun olduğuNasturilerce tahmin edilmektedir