Roman

Bir düzyazı türü olan roman, insan ilişkilerini anlatımıdır diyebiliriz İnsanın yaşadığı Serüvenler, iç dünyasının gerçekliği; insan-insan, insan-mekan, insan-doğa ilişkileri yaşadığı ortamın özellikleri toplumsal olay ya da olgular ekseninde belli insanlık durumları öne çıkarılarak işlenir


Romanın burjuva toplumunun bir ürünü olduğu, 18 ve 19 yüzyılda gerçek kimliğine kavuştuğu söylense de; burjuva öncesi dönemde, özellikle Ortaçağ ve Rönesans edebiyatında kimi roman örneklerine rastlamaktayız Romanın ortaya çıkışında söylenceler, destanlar, kahramanlık öyküleri ve masalları ilk kaynak olarak alabiliriz Roman sanatının günlük yaşama dönük soyutlayıcı bakışı öncesinde ise söylenceler, mitolojik öyküler, şövalye ve kahramanlık öyküleri, anılardır Romana ilk elden kaynaklık eden Pikaresk roman anlayışıyla "yeni bir insan tipi" ortaya çıkarılır Romandaki ana figür olan "tip" dünyaya ve toplumsal yaşama "aşağıdan yukarıya doğru yönelmiş" bir bakışla bakar, bu eksende gezgin bir ruhla yaşar Sürekli bir dönüşüm içindedir İlk başarılı roman örneğini 17 Yüzyılda Miguel de Cervantes (1547-1616) Don Quijote (1605-1615) adlı yapıtıyla verir 18 yüzyılda, Cervantes'in açtığı gerçekçi yolda, roman sanatının gelişmesinin ilk öncüleri İngiliz romancılar Samuel Richardson (1689-1761) ve Henry Fielding'in (1707-1754) ürünlerine rastlarız Gerçeğe, tarihe bağlılıkları romanı olaylar dizisi anlatan, kahramana bu bakımdan anlamlar yükleyen bir tür olarak, diğer türlerden ayrıcalıklı bir yere getirir 18 yüzyıla gelindiğinde romanın etkinlik alanı genişlerken; yaşanmışlık duygusunun ağır bastığı olayların "hikaye" edilmesiyle de yeni bir dönem başlar

Daniel Defoe'nün (1660-1731) Robinson Crusoe'de (1719) "ıssız ada"ya sığınan insanın serüvenini anlatmasını roman sanatının gelişimine katkı olarak alabiliriz Roman sanatının "anılar"ın ötesinde bir edebiyat türü olduğunun, belki de altını en iyi çizen, bir romandır Ayrıca bu tür bir romanın ortaya çıkış koşullarını da ayrıca değerlendirmek gerekecektir Çünkü bu yüzyıl bilimde, teknoloji ve toplumsal gelişmelerde birçok şeyin önünü açacak olan bir dönemin başlangıcıdır Goethe'nin (1749-1832) Faust'unun (1831) bu süreçte çıkmış olması da önemlidir Aydınlanma düşüncesi, kuşkusuz, romanın gelişimini de etkilemiştir Bu anlamda Faust yeniçağın simgesi durumundadır Romantizmin etkin olduğu bu süreçte aydınlanma romanının ilk nüveleri verilmektedir Diderot (1713-1784) Rameau'nun Yeğeni'ni (1762-63), J J Rousseau (1712-1778) Yalnız Gezerin Hayalleri'ni yazar Puşkin (1799-1837) Yüzbaşının Kızı, Lermontov (1814-1841) Zamanımızın Bir Kahramanı romanlarıyla; Victor Hugo (1802-1885) roman külliyatıyla yeni dönemin hazırlayıcı yazarlarındandırlar

Romanda bakış açısının kurulması, anlatım biçiminin belirlenmesi, romanın yapısını oluştururken kahraman, çevre, olay ekseninde gelişen bireysel ve toplumsal durumların romanın bu yapısı içinde yer alış biçimi gibi roman sanatına dair sorunlar 19 Yüzyıl romanıyla gündeme gelir, ele alınır Roman kuramının asıl oluşma süreci de bu dönemde başlar Stendhal (1783-1842), Balzac (1799-1850) Flaubert (1821-1880), Turgenyev (1818-1883), Dostoyevski (1821-1881), Tolstoy (1828-1910), Zola (1840-1902), Henry James (1843-1916), Proust (1843-1916) yüzyılın önemli romancıları olarak öne çıkmaktadırlar

20 yüzyıla gelindiğinde roman sanatı bireyin zaferi olarak algılanır İnsanlığın tarihinin dönüm noktalarında varolan bir sanat olarak yerini almıştır Feodalizmin yıkılıp burjuvazinin ortalya çıkışı bir bakıma romanın da tarihini yazıyordur Romanın gelişme çizgisi bu eksende yerini bulur 19 yy romanı bunun kanıtıdır Yeni yüzyıl ise roman sanatı adına arayışlar, buluşlar, yenilikler getirir Yeni anlatım yolları, teknikler denenir Roman, edebiyat ortamlarında kabul gören bir tür olur Yenilikçi bir roman anlayışının öncülerine yüzyılın başlarında rastlamaktayız : V Woolf (1882-1941), J Joyce (1882-1941), Kafka (1883-1924), W Faulkner (1897-1962), D H Lawrence (1885-1930)

Bir yanıyla yazınsallığı ön plana alan, gerçekçiliğe yeni bir boyut getirerek, romana yeni anlatım olanakları sağlayan Yeni Roman akımının ortaya çıkması, özellikle A Robbe-Grillet, N Sarraute, M Butor, C Simon gibi yazarların bu akım ekseninde ürün vermeleri; öte yanıyla da G G Marquez öncülüğünde Latin Amerika Romanı yüzyılın gündemine şu yazarlarla girer : Miguel Asturias, Carlos Fuentes, Mario Vargas Llosa, Julio Cortazar, Jorge Amado, Isabel Allende, Cabrera Infante, Manuel Scorza, Vascancelos, Manuel Puig