Dünyanın Katmanları

DÜNYANIN KATMANLARI


Üzerinde yaşadığımız yerküre etrafını saran bir hava katmanı yeryüzünün 3/4'ünü kaplayan bir su tabakası ile yer kabuğu, mağma ve çekirdekten meydana gelmiştir

1) Hava Küre (Atmosfer)

Dünyamızın etrafını saran ve dünya ile birlikte dönen gaz katmanın hava küre (atmosfer) adı verilir Bu gaz katmanı yerin yüzeyinden itibaren sıcaklık farklılıklarına göre değişik özellikler gösteren bölgelerden oluşmuştur Bu bölgeler aşağıdan yukarıya doğru troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer’dir

a Troposfer

Ortalama yüksekliği 11 km kabul edilen bu katmanın kalınlığı kutuplarda 8 km’ye düşer Ekvatorda ise 16 km dir Yeryüzünden itibaren yükselirken sıcaklık her km’de 6,5 0C azalır Troposferin son bulduğu bölgede hava sıcaklığı -57 0C ye kadar düşer Bulut, yağmur, rüzgar gibi hava olayları bu katmanda oluşur Bu yüzden troposfer yer kabuğunu değişiminde önemli rol oynar

b Stratosfer

Yaklaşık 48 km kalınlığındaki bu atmanda troposferin bitiminden itibaren sıcaklık yükselmeye başlar ve 0 0C’ye çıkar Bu katmanda bunan ozon tabakası Güneşten gelen mor ötesi ışınları soğurarak dünyadaki canlıları zararlı etkenlerden korur

c Mezosfer

Bu katman yaklaşık 35-45 km kalınlığındadır Stratosferin bitimi mezosferin başlangıcı olan bölgede sıcaklık tekrar azalmaya başlar Mezosferin bitiminde sıcaklık -100 0C’ye düşer

d Termosfer

Yeryüzünden başlayarak yaklaşık 80 km’den daha üstte bulunan bölgeye termosfer adı verilir Mezosferin bitişi ile sıcaklık yeniden yükselmeye başlar Güneşin etkinliğine göre 400 0C – 1800 0C arasında değişir Termosfer yaklaşık olarak 800 – 900 km kalınlığındadır Bu katmanın bitiminde sıcaklık Güneşin etkinliğine göre 0 0Cye düşebilir Yani bu bölgede sıcaklık bakımından bir düzensizlik vardır Termosferin üst katmanlarına doğru (yaklaşık 600 km) iyonlaşmış gazlar görülür Bu yüzden iyonların bulunduğu bölgeye iyonosfer denir

Hava kürede bulunan gazlar

Ortalama 1000 km kalınlığında kabul edilen Hava kürenin (Atmosferin) yerden itibaren ilk 100 km sinde %78 azot, %21 oksijen, %1 karbondioksit, su buharı, ozon, argon, klipton, ksenon, helyum, hidrojen gibi gazlar ayrıca is ve toz tanecikleri bulunur

2) Su Küre (Hidrosfer)

Yerkürede bulunan denizler, göller, akarsular ve yer altı suları; su küreyi (hidrosferi) oluşturur Yerküre yüzeyinin 3/4'ü sularla kaplıdır

3) Yer Kabuğu (Litosfer)

Canlıların üzerinde yaşadığı çeşitli taşlar ve topraktan oluşan katmana taşküre (Litosfer) denir Litosferin ortalama kalınlığı 60 km kadardır Ancak bu kalınlık her yerde aynı değildir Yer kabuğu okyanusların dibinde daha ince karalarda ise daha kalındır

a Yer Kabuğunun Bileşimi

Litosferin yüzeyinde en fazla silisyum ve alüminyum bileşikleri bulunur Bu yüzden yer kabuğuna (Si-Al) adı verilir Ancak bu bileşim yüzeydedir Sial’den sonra silisyum ve magnezyum bakımından zengin (Si-Ma) tabakası yer alır Derinlere inildikçe demir, nikel gibi elementlerin oranı artar Yer kabuğunun bileşiminde bütün elementler az yada çok vardır Yer kabuğundaki maddeler element yada bileşik halinde bulunur

b Kayaçlar

Yer kabuğunu oluşturan;

1 Püskürük Kayaçlar

2 Tortul Kayaçlar

3 Başkalaşım Kayaçları olmak üzere üç gruptur