Zonguldak

Zonguldak, Zonguldak ilinin merkezi olan şehirdir Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır Şehrin nüfusu 2008 yılına göre 106729'dur1927'de 12000 olan nüfusu 1990'da 117975'e çıkmış, 2000'de 104276'ya düşmüş, 2009'de 112369'e çıkmıştır




Zonguldak'ın konumu


Zonguldak Karadeniz Bölgesi'nin Batı İsmini Karadeniz'den alan bölge, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanır Büyüklük bakımından bölgelerimiz arasında 3 sırada yer alır Doğu-batı genişliği en fazla olan bölgemizdir Bu sebeple doğusu ile batısı arasında yerel saat farkı en fazla olan bölgemizdir

Karadeniz bölümünde yer alan il Güneyden Karadeniz, Türkiye'nin kuzeyinde bulunan denizdir Karadeniz'i çevreleyen ülkeler Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Rusya, Ukrayna ve Gürcistan'dır

Karadeniz, İstanbul Boğazı ile Marmara Denizi'ne, oradan da Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne bağlanır

Bolu, Bolu orman, göl, kaplıca, dağ ve denizlerin kucaklaştığı, tabii güzellikleri ile ünlü, Türkiye'nin Batı Karadeniz bölgesinde yer alan bir il Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Ankara ve Çankırı illeri ile çevrili olup 45°15' ve 41°05' kuzey enlemleri ile 39°29' ve 32°37' doğu boylamları arasında yer alır Trafik kod numarası 14'tür


Çankırı, doğudan Çankırı Orta Anadolu�nun kuzeyinde Kızılırmak ve Batı Karadeniz havzaları içinde yer alan bir ilimiz Çankırı toprakları 40°30' ve 41° kuzey enlemleri ile 32°30' ve 34° doğu boylamları arasında kalır Çorum, Ankara, Bolu, Kırıkkale, Zonguldak ve Kastamonu illeri arasında kalır Trafik kod numarası 18'dir


Bartın ve Bartın Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz bölgesinde yer alan il Kuzeyinde Karadeniz, batı ve güneyinde Zonguldak, doğusunda Kastamonu yer alır Trafik kod numarası 74’tür İsminin kökeni

Romalılar devrinde Bartın Çayına Parthenius deniliyordu Çayın kıyısında kurulan şehre ise Parthenia adı verildi


Kastamonu illeri, batıdan ise Kastamonu Karadeniz Bölgesi'inde yer alan il Batı Karadeniz bölümünde Karadeniz, Sinop, Çorum, Çankırı ve Zonguldak illeri ile çevrilidir 35°45’ ve 42°00’ kuzey enlemleri ile 32°43’ ve 34°37’ doğu boylamları arasında yer alır Trafik numarası 37’dir Kastamonu akarsu, dağ, orman ve deniz ilidir Kuzey Anadolu’nun orta kısmındadır


Karadeniz ile çevrilidir Karadeniz, Türkiye'nin kuzeyinde bulunan denizdir Karadeniz'i çevreleyen ülkeler Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Rusya, Ukrayna ve Gürcistan'dır

Karadeniz, İstanbul Boğazı ile Marmara Denizi'ne, oradan da Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne bağlanır

Türkiye’nin kömür yatağıdır Trafik numarası 67’dir

Zonguldak, Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey yarımkürede, Avrupa ve Asya kıtalarının kesişme noktasında bulunan bir ülke Ülke topraklarının büyük bir bölümü Anadolu yarımadasında, kalanı ise Balkan Yarımadası'nın uzantısı olan Trakya'da bulunur Ülkenin üç yanı Akdeniz, Karadeniz ve bu iki denizi birbirine bağlayan Boğazlar ile Marmara Denizi ve Ege Denizi ile çevrilidir Komşuları Yunanistan, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan, İran, Irak ve Suriye'dir


Zonguldak ilinin merkezi ola
şehirdir Şehir veya kent veya kasaba Aslı Arapça'dır Ancak Arapça'da şehrin karşılığı Madina'dır En büyük yerleşim birimi anlamına gelmektedir Türkiye'nin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, ve Adana'dır

Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Karadeniz, Türkiye'nin kuzeyinde bulunan denizdir Karadeniz'i çevreleyen ülkeler Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Rusya, Ukrayna ve Gürcistan'dır

Karadeniz, İstanbul Boğazı ile Marmara Denizi'ne, oradan da Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne bağlanır

Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır Şehrin nüfusu 2008 yılına göre 106729'dur1927'de 12000 olan nüfusu 1990'da 117975'e çıkmış, 2000'de 104276'ya düşmüş, 2009'de 112369'e çıkmıştır

İsminin kökeni


Zonguldak


İlin Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey yarımkürede, Avrupa ve Asya kıtalarının kesişme noktasında bulunan bir ülke Ülke topraklarının büyük bir bölümü Anadolu yarımadasında, kalanı ise Balkan Yarımadası'nın uzantısı olan Trakya'da bulunur Ülkenin üç yanı Akdeniz, Karadeniz ve bu iki denizi birbirine bağlayan Boğazlar ile Marmara Denizi ve Ege Denizi ile çevrilidir Komşuları Yunanistan, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan, İran, Irak ve Suriye'dir

antik Çağda kullanılan tarihi adı Antik tarih insanlık tarihinin başlangıcından erken dönem Orta Çağ'a kadarki zaman dilimindeki belirgin kültürel ve siyasi olayları konu alır Her ne kadar bu bitiş tarihi (erken Orta Çağ) büyük oranda göreceli olsa da, çoğu Batılı akademisyenler Batı Roma İmparatorluğu'nın 476'daki çöküşünü antik Avrupa tarihinin (geleneksel olarak kabul edilmiş) sonu olarak tanımlarlar

Sandrake'dir Bölgenin Türkleşmesinin ardından kullanılan Zonguldak adının ise"bataklık" veya "sazlık" anlamına gelen zongalık kelimesiyle ilgili olduğu ileri sürülmektedir

Ayrıca farklı bir rivayete göre Belçikalı ve Fransızların burda ki kömür ocaklarını işletmesiyle maden ocakların çokluğu ve kömür zenginliginden dolayı Zone Guel Dock adından geldiği de sanılmaktadır

Zonguldak, toprağının altındaki kömürün henüz varlığının bilinmediği sıralarda bir köydü Sazlık ve bataklık bir arâzide bulunduğu için (Sazlık) mânâsına gelen “Zongalık” adıyla anılırdı Yirminci asır başında küçük bir kasabayken Cumhûriyet devrinde hızla gelişmiştir Bu mütevâzi köy bilâhare modern kasaba ve büyük bir şehir hâline gelmiş ve (Zongalık) kelimesi de halk lisanında “Zonguldak” olarak yerleşmiştir

Zonguldak tarihçesi


Zonguldak merkezi


Arkeolojik kanıtlara göre MÖ 2500'lere uzanan bir geçmişi bulunan bölgenin bilinen o ki ilk yerleşenler Hattiler, daha sonra ise

Hititler olmuştur Yörenin ilk sakinleri Anadolu’nun tarihsel çağları, Çorum'un Sungurlu ilçesine 5 km uzaklıkta bulunan ve yapılan kazılarda Hitit İmparatorluğu’nun başkenti Hattuşa olduğu anlaşılan Boğazköy'de, Yozgat’ın güneydoğusuna düşen Alişarhöyük'te ve kayserinin kuzeyindeki Kültepede bulunan, çivi yazısı ile yazılmış tablet denilen kil levhacıklar ile başlar Sayıca, Alişar ve Boğazköy de az Kültepede ise on binleri aş


Frig boylarından oluşan Bithin, Mariandyn ve Migdon adlı göç topluluklarıdır MÖ 7 yüzyılda başlayan Batı
Anadolu’dan Anadolu kelimesi Yunanca güneşin doğduğu yer anlamına gelen “Anatoli”dan doğmuştur Romalılar, kendi topraklarına göre doğuda kaldığından buraya doğu toprağı anlamında Thema Anadolia demişlerdir Anadolu isminin bir bölge adı olması ise Selçukluların Anadoluya gelmesiyle başladı


Karadeniz'e Karadeniz, Türkiye'nin kuzeyinde bulunan denizdir Karadeniz'i çevreleyen ülkeler Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Rusya, Ukrayna ve Gürcistan'dır

Karadeniz, İstanbul Boğazı ile Marmara Denizi'ne, oradan da Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne bağlanır

Yunan kolonizasyonu sürecinde yörede de ticaret amaçlı limanlar kurulmuştur MÖ334’e kadar

Perslerin egemenliğinde kalan bölge, Persler İran’a hakim olan eski bir kavim Ari ırkına mensup, Hint-Avrupa kavmidir MÖ 2000 yılında, kuzeyden gelip, Orta İran’a yerleştiler Eski Ortadoğu’ya hakim Elamlılar ve Medlerin hakimiyetinde yaşadılar MÖ 6 yüzyıl ortalarında, Pers Prensi Keyhüsrev, Medlerle mücâdele etti Keyhüsrev, MÖ 533’te Medlerin İran’daki hâkimiyetine son vererek, Pers İmparatorluğunu kurdu Büyük Keyhüsrev denilen ilk Pers imparatoru, İran ve Anadolu’ya hâkim olup, hudutlarını Balkanlardan Orta Asy

Büyük İskender'in Anadolu seferinin ardından kısa bir süre için İskender veya III Aleksander (Yunanca: Μέγας Ἀλέξανδρος Megas Aleksandros) 20 Temmuz MÖ 356, Pella, Makedonya - 10 Haziran MÖ 323, Babil), MÖ 336 - MÖ 323 yılları arasında Makedonya kralı ve tarihteki en büyük imparatoru Makedonya kralı II Filip'in oğlu Ayrıca Büyük İskender, İskender Rumi, İskender Yunani ve Makedonyalı İskender olarak da bilinir

Makedonya subaylarca yönetilmiştir Pers şatrapı Makedonya Cumhuriyeti Balkan Yarımadasında yer alan bir devlet Güneyinde Yunanistan, doğusunda Bulgaristan, batısında Arnavutluk, kuzeyinde ise Sırbistan-Karadağ'ın yer alır Başkenti Üsküp olan ülkenin Yüzölçümü 25713 km2, nüfusu 4760000, resmi dili Makedonca ve para birimi Makedonya Dinarı'dır

Mithridates'in yöre halkının desteğiyle
Batı Karadeniz bölgesinde kuurduğu Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır Bölüm genel olarak dağlıktır En gelişmiş şehri Kastamonu'dur Orman ürünleri ve ormancılık önemli gelir kaynağıdır Bolu ve Düzce çevresinde çok sayıda kereste fabrikası bulunmaktadır Zonguldak çevresi maden çıkarımı, Ereğli-Karabük çevresi maden işletmeleri ile Türkiye ekonomisine önemli katkıda bulunur Batı Karadeniz'in en önemli katkısı ise maden çıkarma ve işleme alanındadır Bölgenin önemli şehi

Pontus devletinin parçası olan Zonguldak,

Roma İmparatorluğu'nun bu devleti MS 1 yüzyılda yıkmasına dek sürmüş, Roma'nın ikiye bölünmesinin ardından sonra da Bugünkü İtalya’nın Latium bölgesinde, Tiber Irmağı’na bakan tepelerde kurulmuş birkaç köyden oluşan eski Roma, sonradan dünyanın en büyük imparatorluklarından birinin merkezi oldu Romalılar tarihte pek çok ülkenin dilini, edebiyatını, yasalarını, yönetim biçimini ve mimarlığını etkiledi

Doğu Roma toprağı olmuştur Zonguldak Ereğli bölgesi Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri olma özelliği kazanmış, bu dönemde bkz Bizans İmparatorluğu

İsa'nın havarilerinden Adreas bugün de görülebilen Resim:Christ pantocrator daphne1090-1100jpg|thumb|200px|Atina`daki Defne Kilisesi`nin kubbesindeki İsa mozaiği (1090-1100)

Kutsal İbadet Mağaraları'nda ilk ayinleri düzenlemiştir

Yöreye Anadolu Selçuklu ordusu

1084 yılında gelmiş ve yöreyi fethetmiş Daha sonra ise yöreyi 1084 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

Cenevizliler ele geçirmiştir, beylikler döneminde ise Osmanlılarca, Cenovalılara verilen ad Cenovalılar, Ortaçağın sonlarına doğru, İtalya'daki öbür şehirler gibi cumhuriyet meydana getirmişlerdir Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber XI yüzyılın sonlarına doğru olduğu bilinmektedir Gemicilikte kısa zamanda ileri gitmişler,

Candaroğulları bölgede hakimiyet kurmuştur Candaroğulları 13 yüzyılda Kastamonu, Sinop ve çevresinde kurulan bir beylik Aslen Türkmen bir âiledendirler Beyliğin kurucusu ise Şemseddin Yaman Candar’dır

1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı almasıyla birlikte Zonguldak ve çevresi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir

II Mahmut döneminde, 1829 yılında bölgede ilk kömür bulunmuştur 1848'de ise ilk kömür oacakları açılmıştırBu ocakları Belçikalı ve Fransız

Zonguldak limanı I Dünya Savaşı'nda Sarıkamış'a gidecek malzemelere ev sahipliği yapmış, Kurtuluş Savaşı'nda ise SSCB ile ilişkilerde önemli bir rol oynamıştır

I Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak, Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler, 21 Haziran 1920'de de bölgeyi terketmişlerdir

şirketler işletmiştir Sanayi

Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu

1830 - 1848 tarihleri arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 tarihli resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra’da üretilen “vapur kömürünün” İstanbul’ da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir 1848’ de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli Amasra arasında “taşkömürü bulunan yerler” saptanarak “havza sınırları” ilk kez tanımlanmıştır

yer almaktadır İşletmecilik Başlangıcı (1843 - 1848) tarihlerine dayanmaktadır Filyos Vadisi Projesi

İlk olarak Osmanlı padişahı II Abdülhamid döneminde dile getirilen Filyos vadisi'nde demirçelik fabrikaları ve liman projelerini içeren ve Batı Karadeniz bölgesi'nin kurtuluşu olarak lanse edilen Filyos Vadisi Projesi için müracaat eden 21 firmaya yer tahsisleri 2008 Mart ayının ilk haftasında yapılmış ve projenin hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır

Zonguldak ili


Zonguldak ilçeleri


Zonguldak ilinin merkezi olan şehirdir Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırırFakat son dönemlerde gelirini tek yön olan taş kömüründen kazanması sebebiyle şehir hergeçen gün gerilemektedir 1995 yılında Karabük' ün il olması sebebiyle sanayi yönünden geri düşmesi şehirden dışarı göçü hızlandırmıştır Şuanda halen daha aşırı oranda göç vermektedir

Zonguldak ilçeleri

Ereğli, Alaplı, Devrek, Gökçebey, Çaycuma

Köyleri

• Akşeyh • Alancık • Aşağıçayır • Ayvatlar • Balçıklı • Bozca • Çağlı • Çırgan • Çukurören • Dağköy • Dereköy • Ebegümeci • Eceler • Enseköy • Esenköy • Futa • Göbü • Hacıali • Himmetoğlu • Kabalaklı • Kaleoğlu • Karadere • Karapınar • Kardeşler • Kargalar • Keller • Kızılcakese • Korucak • Kozluköy • Köroğlu • Köserecik • Kumtarla • Kurtköy • Olukyanı • Osmanlı • Sakaköy • Sapca • Saraycık • Sarımsak • Seyfetler • Sofular • Şirinköy • Tasmacı • Taşçılar • Türkali • Uzungüney • Üçköy • Yahma

Sanayi

Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu

yer almaktadır İşletmecilik Başlangıcı (1843 - 1848) tarihlerine dayanmaktadır


Zonguldak komşu illeri


1830 - 1848 tarihleri arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 tarihli resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra’da üretilen “vapur kömürünün” İstanbul’ da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir 1848’ de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli Amasra arasında “taşkömürü bulunan yerler” saptanarak “havza sınırları” ilk kez tanımlanmıştır Günümüzde İlk Alışveriş Merkezi projesi yatırımını Demir Madencilik yapmaktadır Dedeman Otelcilik Alışveriş Merkezi içinde yapacağı yatırımla bölgenin ilk önemli otel yatırımını yapacaktır Zonguldak Alışveriş Merkezi projesinin Danışmanlığını Target Store Ekibi ve Başkanı Sn Semih ÜNAL yapacaktır

Bölgedeki taşkömürünü işleten kurumlar:

Hazine- İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1848 - 1854)
İngiliz (Galatalı Sarraflar) Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1849 - 1854)
Kırım Savaşı (Geçici İngiliz) Yönetimi (1854 - 1856)
Hazine- İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1856 - 1861) Emanet İdare İşletmeciliği (1856 - 1859)
Zafiropulos İşletmeciliği (1859- 1860)
İngiliz Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1860- 1861)
Hazine-İ Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1861 – 1865)
Bahriye Nezareti Yönetimi (1865 – 1908)
Tersane İdaresi İşletmeciliği (1865 – 1882)
Yerli- Yabancı Sermaye Şirketleri İşletmeciliği (1882 - 1940)
Nafia Nezareti Yönetimi (1908- 1909)
Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezareti Yönetimi (1909- 1920)
Dünya Ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi (1914- 1922)
İktisat Vekaleti Yönetimi (1920-1940)
İş Bankası İşletmeciliği (1926- 1940)
Etibank ve EKİ işletmeciliği (1937-1940)
Etibank Ve EKİ Yönetimi (1940- 1957)
TKİ Yönetimi (1957- 1984)
TTK Yönetimi (1984-)

Bölgenin diğer başlıca sanayi alanları tarım ve hayvancılık, enerji, taş ve toprağa dayalı ürünler olarak sıralanabilir

Eğitim


Karayolu harita


İl genelinde 10 anaokulu, 324 ilköğretim okulu, 59 genel - mesleki lise olmak üzere toplam 389 okulda eğitim ve öğretim yapılmaktadır

Zonguldak Karaelmas Üniversitesi; Tıp Fakültesi, Devrek Fen Edebiyat Fakültesi, Bartın Orman Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ereğli Eğitim Fakültesi ve Fethi Toker Güzel Sanatlar Tasarım Fakültesi olmak üzere 8 fakülte, 3 enstitü, 2 yüksekokul, 8 meslek yüksekokuldan oluşmaktadır

Üniversite bünyesinde 32 profesör, 32 doçent, 259 yardımcı doçent, 106 öğretim görevlisi, 43 okutman, 256 araştırma görevlisi, 8 uzman olmak üzere toplam 736 akademik personel görev yapmaktadır

Zonguldak Mutfağı

Yöre mutfağında ağırlık unlu (buğday ve mısır unu) mamullerden yapılan yemek türlerindedir Zonguldak ormanlarında belki dünyanın en lezzetli kestanesi 'kuzu kestanesi' yetişmekte olup, mevsiminde toplanan kestane suda haşlanarak 'tuzlama' bütün olarak fırında kavrulmasıyla 'kavşak', 'çizilerek ateşte pişirilmesiyle kebap (kömme) biçiminde değerlendirildiği gibi kurutularak da saklanır Ülkemizde sadece KdzEreğli'de yetişen Osmanlı Çileği, orman altı bitki örtüsü içinde yer alan dağ çiçeği, kızılcık (kiren), kuşburnu, böğürtlen, fesleğen, nane, defne, karayemiş, ahlat yöre mutfağında değişik kullanma biçimlerinde değerlendirilmektedir

Turizm





Arkeolojik buluntulara göre MÖ 2500'lere uzanan bir geçmişi bulunan ilk yerleşimcilerinin Hattiler olduğu sanılan bölge toprakları tarih boyunca pek çok uygarlığın yaşam alanı olmuş, bu uygarlıklara ait izlerin bir kısmı günümüze intikal etmiştir Zonguldak ilinin önemli turistik ögeleri şunlardır:
Tarihi yerler

KdzEreğli (Heraklela Pontike), Filyos (Tieion),

Mağaralar

Gökgöl, Cumayanı, Kızılelma, Sofular, Ilıksu, Erçek, Cehennemağzı Mağaraları

Tarihi Camiler

Hidâyetullah Câmii, Lütfiye Camii, Köprülü Camii, İzzet Mehmed Paşa Câmii, Gâzi Süleymân Paşa Câmii, Orhan gazi camii(1200 yıllık)yapım tarihi bilinmeyen kapançatı köyü camisi

Yaylalar

Bölüklü yayla

Belediyeler

Zonguldak
Ereğli
Devrek
Çaycuma
Alaplı
Gökçebey
Bakacakkadı
Kozlu
Kilimli
Beycuma
Çatalağzı
Çaydeğirmeni
Elvanpazarcık
Gelik
Karaman
Muslu
Sivriler
Karapınar
Saltukova
Filyos
Perşembe
Hacımusa
Eğerci
Çaylıoğlu
Ormanlı
Gümeli
Nebioğlu
Özbağı
Gülüç
Gökçeler
Kandilli
Öğberler

Zonguldak ilinin adı geçince akla hemen kömür gefir Ülkemizdeki tek taşkömürü üretim alanı Zonguldak ilinin sınırları içindedir Bulunuşundan günümüze kadar, özellikle sanayide kullanılan değerli bir enerji kaynağı olması nedeniyle önemini koruyan taşkömürü, karaelmas olarak da adlarıdırılır Bu nedenle bazı kaynaklarda Zonguldak'tan "karaelmas diyarı" adıyla söz edilir

Zonguldak yöresinde varlığı saptanan ve bir bölümünde üretim yapılan taşkömürü yataklarının yer aldığı bölge Ereğli-Zonguldak Kömür Havzası olarak adlarıdırılır Bu havza batıda Ereğli mendireğinden doğuda Kastamonu ili sınırları içindeki İnebolu'ya kadar uzanır Güneyde sınırı Devrek, Yenice, Karabük ve Araç yörelerine kadar genişleyen havzadaki taşkömürü yatakları kuzeyde Karadeniz dibinin altlarına doğru sokulur

ZONGULDAK İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: Yaklaşık 6489 km2 (1991)

NÜFUSU: 1073560 (1990), 867726 (1991)

İL MERKEZİ: Zonguldak

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (249610), Alaplı (41267), Çaycuma (105586), Devrek (74138), Eflani (17266), Ereğli (152710), Gökçebey (30428), Karabük (123361), Safranbolu (42815), Yenice (30545)

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI: Zonguldak (116725), Karabük (105373), Ereğli (63987)

BAŞLICA YÜKSELTİLER: Arkut Dağı (1999 m), Bacaklı-yayla Tepesi (1637 m)

SICAKLIK: Zonguldak kentinde en soğuk -8°C (421950), 40,5°C (2261942), ortalama 13,4°C

YAĞiŞ MİKTARI: Zonguldak kentinde yıllık ortalama 1237,6 mm

İL TRAFİK NO: 67

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Alaplı, llıksu, Kapuz, İnkumu ve Amasra plajları; Milli Egemenlik Ormanı, Göl Dağı, Yayla, Kocaman, Bostanözü, Çamlık, Baklabostan ve Gürleyik orman içi dinlenme yerleri; Cumayanı, Kızıl-elma ve Mencilis mağaraları; Amasra Kalesi; Amas-ra'daki Kilise, Fatih ve İskele camileri, Eyiceler ve Hacı Nuri mescitleri; Bartın'daki Orta Cami ve Yuka-rıcami (Halil Bey Camisi); Safranbolu'daki Gazi Süleyman Medresesi; Eskicami (Gazi Süleyman Paşa Camisi), Taş Minare, Köprülü, Hidayettullah, Dağde-len, Kazdağlı, İzzet Mehmed Paşa ve Kaçak (Lütfiye) camileri; Kalealtı ve Ali Baba tekkeleri; Cinci Hanı; Eski ve Yeni hamamlar; Taşköprü, Tokatlıköprü ve İnceköprü; Safranbolu evleri

Bu sınırlar içinde havzanın yüzölçümü 13350 km2'yi bulur Bu alanın yaklaşık 2200 km'si Karadeniz'in altındadır Oldukça geniş bir alanı kaplayan havzanın bir bölümü Kastamonu ili sınırları içindedir

Resmi kaynaklara göre taşkömürü ilk kez Uzun Mehmed adlı bir köylü tarafından Ereğli'nin doğusundaki Köseağzı yöresinde 8 Kasım 1829'da bulunmuştur Bazı kaynaklar ise Hacı İsmail adlı bir gemicinin aynı yörede bulduğu taşkömürü parçalarım 1822'de İstanbul'a götürdüğünü ve Padişah II Mahmud tarafından ödüllendirildiğini yazar Öte yandan havzada daha eski tarihlerden beri küçük çapta taşkömürü üretimi yapıldığım, Uzun Mehmed'in kömürü buluş öyküsünün gerçek olmadığım ileri sürenler de vardır

Doğal Yapı

Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz bölümünde yer alan Zonguldak ili toprakları hiçbir kesimde 2000 metreyi aşmaz İl topraklarının yaklaşık yarısı dağlardan, üçte biri dalgalı düzlüklerden, geri kalanı da tarım alanı olarak değerlendirilen alçaktaki ovalardan oluşur
İl topraklarını Kuzey Anadolu Dağlan'na (bak Kuzey Anadolu Dağlari) bağlı dağlar engebelendirir İlin kuzey ve kuzeydoğusunda yer alan dağlar, bu dağ sırasının kıyı dağlarından olan Küre Dağları'nın batı uzantılarıdır Kuzeybatı kesimi ise Göl Dağı (771 metre) ve Orhan Dağı (905 metre) engebelendirir

Bu yükseltilerden Göl Dağı Zonguldak Dağlan'na Orhan Dağı ise Kıyı Dağlan'na (Akçakoca Dağları) bağlıdır Zonguldak ilinin güney kesimini ise Kuzey Anadolu Dağları'nın iç sıralarından Bolu Dağları'nın bazı uzantıları engebelendirir Bazı haritalarda Gökçeler Dağı olarak da geçen Arkut Dağı bu kesimdeki başlıca dağlık alanı oluşturur Arkut Dağı'nın kuzey kesiminde 1999 metreye erişen Keltepe, Zonguldak ilinin en yüksek noktasıdır Doğu kesimdeki önemli yükseltiler ise Göktepe (1416 metre) ve Sarıçiçek Tepesi'dir (1726 metre)

Dağların kıyıya ve akarsu vadilerine doğru alçalarak silikleştiği yerlerde görülen yayla düzlükleri yer yer bitkisel üretim de yapılan hayvancılık alanlarıdır Geniş kıyı düzlüklerine rastlanmayan ildeki en önemli ovalar vadi tabanlarının genişlediği kesimlerdedir

Zonguldak ili topraklarından kaynaklanan sular, bazı küçük akarsular ile Bartın ve Filyos çayları aracılığıyla Karadeniz'e ulaşır Bu küçük akarsulardan ikisi üzerinde kurulan Gülüç ve Kozlu barajlannın ardında suların birikmesiyle oluşan yapay göller Zonguldak ilindeki başlıca göllerdir İl sınırları içinde' önemli bir doğal göle rastlanmaz
Fazla girintili çıkıntılı olmayan Karadeniz kıyısının birçok yerinde yazın denize girilen doğal kumsallar vardır Bu kıyıdaki en önemli girinti, kuzey rüzgârlarına kapalı olan ve içinde Ereğli limanı bulunan koydur Başlıca çıkıntılar ise bu koyu oluşturan çıkıntının ucundaki Baba Burnu ile Hisar Burnu, Yıkık-burun ve Çakraz Burnu'dur Bu kıyı açığında yer alan bazı kaya parçalarından oluşan küçük adalardan en önemlisi, Amasra açığındaki Büyükada'dır

Zonguldak ili Karadeniz Bölgesi'nin batı kesiminde görülen ılıman bir iklim tipinin etkisi altında kalır Ama iç kesimlere doğru gidildikçe, özellikle kışın kara ikliminin etkilerine rastlanır Yıllık ortalama sıcaklığın 13,4°C olarak hesaplandığı il merkezinde ölçülen en düşük hava sıcaklığı � 8°C, en yüksek hava sıcaklığı da 40,5°C'dir En çok kışın yağış alan Zonguldak kentinde yıllık ortalama yağış miktarı 1200 milimetreden fazladır Zonguldak ilinin iç kesimlerine daha az yağış düşer

Nemli ve fazla soğuk olmayan bir iklimin etkisi altında kalan Zonguldak doğal bitki örtüsü açısından zengin bir ildir İl alanının yaklaşık yüzde 60'ı ormanla örtülüdür Karadeniz kıyısına bakan dağların yamaçları geniş-yapraklı, iç kesimdeki dağlık alanlar ise daha çok iğneyapraklı ağaçlardan oluşan ormanlarla kaplıdır Ormangülü gibi ormanaltı bitki örtüsü açısından da zengin olan bu ormanlar kıyı dağlarında ıhlamur, kestane, gürgen, meşe ve kayınlardan, iç kesimlerde ise kara çam, köknar ve sarı çamlardan oluşur

Tarih

Karadeniz kıyılarında bulunan tarım ürünlerini ucuza alarak kendi ülkeleri ile öbür ülkelere satan bazı Egeli denizciler İÖ 6 yüzyılda bu kıyıdaki bazı iskelelerde ticaret amacıyla küçük yerleşme yerleri kurdu Emperion olarak adlarıdırılan bu ticaret iskelelerinden baş-lıcaları Herakleia Pontika (ya da Herakleia Pontike) ve daha sonraları adı Amastris olarak değiştirilen Sesamos'tu Bir ticaret kolonisi olması nedeniyle yöreye ve Anadolu' ya egemen olan güçler Herakleia Pontika'ya dokunmadılar ve kent uzun bir süre özerk olarak kaldı Daha sonra bir Ceneviz (Ceno-va) kolonisi haline gelen kent, 1380'de Osmanlılar tarafından Cenevizliler'den satın alındı Osmanlılar tarafından Bender-i Ereğli olarak adlarıdırılan kentin adı giderek Ereğli' ye dönüştü






Sesamos da Megaralı gemiciler tarafından kurulmuş olan bir ticaret iskelesiydi Büyük İskender'in Anadolu'yu Makedonya Krallığı' na bağlamasından sonra, Pers asıllı olduğu sanılan Prenses Amastris, merkezi Sesamos' ta olmak üzere bir yönetim kurdu Bu nedenle Sesamos'un adı da Amastris biçiminde değiştirildi Bartın'ın da iskelesi olan Amastris 13 yüzyılda Bizanslılar tarafından Cenevizliler'e kiralandı 1460'ta Fatih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı topraklarına katılan Amastris'in adı daha sonra Amasra'ya dönüştü Bizanslılar tarafından yapılan ve Ce-nevizliler'in bazı bölümler eklediği Amasra Kalesi gümüzde de büyük ölçüde ayaktadır

19 yüzyılın ortalarında taşkömürü üretim çalışmalarına başlanan bu yöre, o dönemde Kastamonu vilayetinin sınırlan içindeydi Cumhuriyetin ilanından sonra 1924'te il yapılan Zonguldak'ın yakın tarihinde, taşkömürü üretiminde çalışan işçilerin ücret ve sosyal hak istemlerinin yerine gelmesi doğrultusunda ortaya koydukları mücadele ve grevlerin önemli bir yeri vardır Bu grevlerden ilki 1908'de Fransız şirketinde çalışan işçiler tarafından Ereğli'de yapıldı Sonuncusu ise tfint havzadaki üretim bölgelerindeki 40 bini aşkın işçi tarafından 30 Kasım 1990'da başlatılan grevdir Neredeyse tüm il halkının desteğini kazanarak büyük ölçekte çeşitli gösteri ve yürüyüşlerle süren bu sonuncu grev, hükümetin 1991 başlarında, Körfez Savaşı nedeniyle grevleri ertelemesi kararıyla sona erdi ve kısa bir süre sonra da toplusözleşme yapılarak sonuçlandı

Ekonomi

Zonguldak ili ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe, yani taşkömürü üretimine bağlıdır Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) tarafından işletilen Ereğli-Zonguldak Kömür Havzasındaki yüksek nitelikli taşkömürü içeren maden yatakları rezervinin 1 milyar tondan fazla olduğu sanılmaktadır Bu yataklar havzadaki jeolojik yapının neden olduğu güçlükler yüzünden kolay işletilemez İşletme güçlüğünün yanı sıra modern madencilik yöntemlerinin de yeterli ölçüde kullanılmadığı havzada taşkömürü damarlarına ulaşabilmek için birçok kuyu ve galeri açılmıştır Bu kuyulardan bazılarının derinliği 800 metreyi aşar

Havzada 1986'da 6500'den fazla iş kazasında 23 işçi yaşamını yitirmişti 1988'de havzadan elde edilen temiz taşkömürü miktarı yaklaşık 3,3 milyon tondu Can güvenliği tehlikesinin yüksek, verimin ise düşük olduğu havzadaki işletme maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle maden ocaklarının kapatılması tartışması hükümet tarafından son grev sırasında kamuoyunun gündemine getirildi Oysa ildeki taşkömürü üretiminde 40 binden çok kişi, taşkömürü üretimine dayanan öbür sanayi tesislerinde de çok sayıda işçi çalışmaktadır

1936'da yabancı şirketlerden satın alınarak devletleştirilen havzada çalışmak için başta Karadeniz Bölgesi'nin doğu kesimi olmak üzere birçok yöreden Zonguldak'a göç oldu Bu nedenle Zonguldak halkı oldukça değişik etnik kökenden gelen çeşitli insanlardan oluşur Halkının ancak yüzde 38'i il ve ilçe merkezlerinde yaşayan il nüfusu çok düşük bir hızla artar




Ülkemizdeki en eski ağır sanayi kuruluşları Zonguldak Hindedir Kısa adı KDÇİ olan ve yapımına 1937'de başlanan Karabük Demir-Çelik İşletmeleri Türkiye'nin ilk demir-çelik tesisidir 1965'te işletmeye açılan ve kısa adı ERDEMİR olan, Ereğli Demir-Çelik İşletmeleri ise aynı konuda üretim yapan ikinci kuruluştur Demir-çelik tesislerinin Karabük ve Ereğli'de kurulmasının başlıca nedeni taşkömürü üretim alanına olan yakınlıklarıdır Bu yakınlık düşünülerek kurulan bir başka tesis de Türkiye'nin ilk bölgesel elektrik santralı olan ve birinci ünitesi 1948'de tamamlanan Çatalağzı Termik Santralı'dır (ÇATES) Zonguldak ilinde yer alan öbür sanayi kuruluşlarından başlıcaları un ve unlu ürünler, orman ürünleri, kâğıt, tuğla ve kiremit, ateş tuğlası, çimento, çivi ve kriko fabrikalarıdır Küçük sanayi etkinliği açısından oldukça canlı olan ilin Karadeniz kıyısında bazı gemi ve tekne yapım yerleri bulunur

Eskiden tüm ulaşımı büyük ölçüde denizyoluna bağlı olan Zonguldak ili, Irmak hattının açılmasıyla 1937'de ülkenin demiryolu ağına bağlandı Kozlu'ya kadar uzanan bu demiryolundan başka Ereğli ile Armutçuk arasında da bir demiryolu hattı vardır Eskiden yolcu taşımacılığında büyük önem taşıyan il kıyılarındaki limanlardan günümüzde daha çok yük taşımacılığında yararlanılır Zonguldak ili gelişmiş karayolu bağlantılarına sahiptir

Ekime elverişli toprakları yetersiz olan Zonguldak ilinde bitkisel üretim fazla önem taşımaz Daha çok büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılan ilin kırsal kesiminde halkın bir bölümü ormanlardaki taşımacılık ve kesim gibi işlerde çalışarak geçimini sağlar Kıyı kesimindeki ekonomik etkinliklerden biri de balıkçılıktır

Geniş ormanları ve 200 kilometreyi bulan kıyısıyla Zonguldak azımsanmayacak ölçüde turizm potansiyeline sahip olan bir ildir Yenice ormanlarındaki Kavaklı yöresinde bulunan porsuk ağaçları ile Çitdere yöresinde yer alan Istranca meşelerinin yayıldığı alanlar, 1987'de doğayı koruma alanı olarak ayrılmıştır Soylan tükenmekte olan geyikler ile karacalar için Ulus ve Yenice ilçelerinde koruma ve üretme alanları vardır Doğal güzellikleri ile ilgi çeken birçok alanda da orman içi dinlenme yeri kurulmuştur İl kıyılarında doğal kumsalların bulunduğu bölümler yazın büyük ilgi görür İlin gözde plajları Alaplı, İnkumu ve Amasra kıyılarındadır

Toplum ve Kültür




Osmanlı döneminde bu yöredeki köy, kasaba ve kentlerde yaşayan halkın bir bölümü Rumlar ile Ermeniler'den oluşuyordu 19 yüzyıl ortalarında üretime açılan taşkömürü yatakları eskiden yabancı şirketler tarafından işletilirdi İlkel yöntemlerle işletilen bu kömür ocaklarında çalışacak işçi bulma güçlüğü karşısında, 1867'de çıkarılan bir kararnameyle yörede yaşayan 14 yaşından 50 yaşına kadar tüm erkeklerin madenlerde çalışması zorunlu hale getirildi Yeraltında çalışma süresini günde 10 saat olarak belirleyen bu kararnamedeki, bir ay çalışıp bir ay dinlenme uygulaması günümüzde de sürdürülmektedir

Zonguldak ilinde toplumsal yaşamın biçimlenmesi ve kentleşme süreci tümüyle taşkö-
mürü üretimi ile bu üretime bağlı olan Öbür sanayilerin gelişme çizgisini izlemiştir Yöredeki yükseköğretim etkinlikleri bile madencilik ve sanayiye eğitimli işgücü sağlayacak doğrultuda düzenlenmiştir Zonguldak ilindeki başlıca eğitim ve kültür kurumları Hacettepe Üniversitesi'ne bağlı Zonguldak İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Zonguldak Meslek Yüksekokulu ve Ereğli Meslek Yüksekokuludur

İl Merkezi: Zonguldak




Zonguldak kenti ildeki kentsel yerleşmeler arasında en yeni olanıdır İlkçağda Sandra adıyla anılan Üzülmez Deresi'nin ağzındaki bataklığın kıyısında yer alan balıkçı köyüne eskiden Sandraka ya da Sandrake denirdi Günümüzdeki adı, buradaki sazlık ve bataklıklara verilen "zongalık" adından kaynaklanır

19 yüzyılın ikinci yarısında havzada taşkömürü üretimi yapan yabancı şirketlerin yönetim birimleri Kozlu'daydı Zonguldak kıyısı yükleme ve boşaltma tesislerinin yapımına daha uygun olduğundan, daha sonra, önemli bir taşkömürü yükleme tesisi olan limanın burada kurulmasına karar verildi 1899'da kaza merkezi yapılan Zonguldak, yabancı şirketlerin yönetim birimlerinin de buraya taşınmasıyla gelişmeye başladı I Dünya Savaşı sırasında Rus donanması Zonguldak limanını bombardıman etti Savaş sonrasında havzadaki denetimlerini güçlendirmek isteyen Fransızlar, askeri birlik çıkararak 8 Mart 1920'de Zonguldak'ı işgal edip tüm maden ocaklarına el koydular Kısa bir süre sonra 19 Haziran 1920'de Fransızlar'ın çekildiği Zonguldak kenti 1924'te il merkezi yapıldı

1950'lerde yeni limanın yapılmasından sonra daha da gelişen kent, eskiden ocak ağızlarında beliren küçük birer yerleşme olan çevresindeki mahalle ve semtlerle bütünleşti 1950'de 35 bin olan nüfusu, 1960'ta 50 bini, 1980'de de 100 bini aştı Ülkemizin en önemli madencilik, sanayi ve ticaret merkezlerinden biri olan Zonguldak, Samsun ve Trabzon'dan sonra Karadeniz Bölgesi'ndeki üçüncü büyük kenttir Zonguldak kenti kara ve demiryollarıyla ülkemizin öbür önemli merkezlerine bağlanır Zonguldak limanından günümüzde yalnızca yük taşımacılığında yararlanılır
Kentin nüfusu 120300'dür (1990 geçici sonuç)