Nüfus Kuramları

Nüfus Kuramları

Nüfus büyüklüğü tarih boyunca toplumların yaşamında önemli bir rol oynamıştır Örneğin, artan nüfusun beslenme sorunu, dünyanın yoksul ve kalabalık ülkelerini tehdit eden açlık, nüfusun toplumların zenginleşmesine ya da devletlerin gücüne olan katkısı ve ücret düzeylerinin belirlenmesinde nüfusun rolü gibi çeşitli konular tarih boyunca düşünürlerin ilgisini çekmiş ve bu konularda değişik kuramlar geliştirilmiştir Nüfusun bilimsel olarak ele alınışı, toplam nüfus, nüfusun artış hızı ya da ölüm oranları üzerinde yapılan çalışmalar ilk olarak İngiltere'de 17 yüzyılda başlamış ve nüfusbilimin (demografi) doğuşunu hazırlamıştır

Eskiçağlarda insan topluluklarının varlığını sürdürebilmesi nüfus artışının yüksek olmasına bağlıydı Bu nedenle çok sayıda çocuk sahibi olmak özendirilir ve kısırlık aşağılanırdı Bu düşünce dinsel gelenekler ve mitolojik metinlerde işlenirdi
Eski Yunanlı filozof Platon, Cumhuriyet adlı yapıtında kentlerin nüfusunun 5040 yurttaşla sınırlandırılmasını ve bu sınırın doğum kontrolüyle denetlenmesini önermişti Eski Roma'da ise nüfus artışı özendirilmiş, evlilik ve doğurganlık ödüllendirilmişti
14 yüzyılda Asya'dan gelerek Avrupa'yı saran veba salgını 25 milyon kişinin ölümüne neden oldu Kara Ölüm olarak adlandırılan bu salgın Avrupa nüfusunda önemli bir azalmaya yol açınca, bu dönemin ekonomik ve toplumsal yapısına damgasını vuran serflik kurumu ve feodalizm de sarsılmıştır (bak FEODALİZM) Feodal beyler serflerin ölümüyle boş kalan topraklarını ekebilmek için çalışanlara ücret ödemek zorunda kaldılar Böylece, tarımda feodal yapıya tümüyle aykırı düşen ücretli emek ortaya çıktı Bu olgu Avrupa'da feodalizmin yıkılışını ve kapitalizme geçişi hızlandıran önemli etkenlerden biridir (bakKAPİTALİZM)


1618 yüzyıllar arasında Avrupa'nın birçok ülkesinde egemen olan ve devletin gücüyle zenginliğini ticaret yoluyla artırmayı hedefleyen merkantilizm döneminde, nüfus artışına büyük önem verildi Merkantilistler ve döne^ min mutlak kralları nüfusu devletin zenginlik kaynaklarından biri olarak gördüler Nüfus ne kadar fazlaysa ülke de o ölçüde zengindi Kalabalık bir ülke daha fazla işgücü, daha büyük bir pazar ve daha güçlü bir ordu demekti Ayrıca, işgücünün bolluğu ücretlerin yükselmesini önler, bu da yöneticilerin daha da zenginleşmesini sağlardı

18 yüzyılda gelişen kapitalizmle birlikte nüfusa ilişkin görüşler de farklılaşmaya başladı Sanayi Devrimi'nin sonucu olarak işgücünün yerini makinelerin almasıyla çalışan kesimler arasında işsizlik arttı, yoksulluk ve sefalet yaygınlaştı Bu yüzyılda işsizlik ve yoksulluğun nüfus fazlalığından ileri geldiği düşünülmeye başladı François Quesnay gibi düşünürler, nüfus artışının genel bir yoksullaşmaya neden olacak boyutlara ulaşmaması gerektiğini savundular Zenginliğin asıl kaynağını toprak olarak gören bu düşünürler, nüfus artışının zenginleşmeye neden olamayacağını ileri sürdüler
18 yüzyılın sonunda Thomas Robert Malthus ünlü nüfus kuramını geliştirdi Malthus'a göre, nüfus yiyecek maddeleri üretiminden daha hızla artmaktaydı Eğer bu hızlı artış düşürülmezse, dünya bir süre sonra üzerinde yaşayanları besleyemez olacaktı Ama nüfus, kendiliğinden ortaya çıkan ve Malthus'un olumlu olarak nitelediği kıtlık, salgın hastalıklar ve savaşlar gibi bazı gelişmelerle denetleniyordu Ayrıca toplumda evliliklerin azaltılmasını ve geç evlenmeyi öneren Malthus, ahlaksal gerekçeyle doğum kontrolüne karşı çıktı

Kari Marx ise Malthus'u eleştirerek, iyi örgütlenmiş bir toplumda nüfus fazlalığının sorun olmayacağını, işsizlik ve yoksulluğun temel nedeninin kapitalizmin işleyiş biçimi olduğunu söyledi (bak Marx, Karl) Marx, üretimi yapanların yarattıkları değerin bir bölümüne kapitalistlerin el koyduğunu, böylece yoksulluğun bu sistemin bir ürünü olduğunu ileri sürdü Ayrıca Marx'a göre, işsizlik de kapitalist sistemin düzgün işleyebilmesi için gerekliydi Çünkü, "işsizler ordusu"nun varlığı ücretlerin yükselmesine engel oluyor ve kapitalistler düşük ücretli işçi çalıştırarak daha fazla kâr elde edebiliyorlardı Toplumsal sistemin değiştirilerek sosyalizmin kurulmasıyla işsizlik sorunu ortadan kalkacak ve yaratılan değerler gene onu yaratanlara geri dönecek ve fazla nüfus sorun olmaktan çıkacaktı

I Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde, Avrupa'da doğurganlık oranında görülen azalmayı sanayileşmeye, kentleşmeye, eğitim düzeyindeki yükselmeye ve bebek ölümlerindeki düşmeye bağlayan yeni bir kuram ortaya çıktı Bu kuramı savunanlar, azgelişmiş ülkelerde görülen hızlı nüfus artışının bu ülkeler sanayileştikçe düşeceğini ve dengeleneceğini ileri sürdüler

Bu görüşe göre, bir ülkedeki doğurganlık oranı o ülkenin kültürel yapısı ve ekonomik gereksinmeleriyle de doğrudan ilgilidir Tarımsal üretimin ağırlıklı olduğu ülkelerde, çocuk sayısının fazla olması, çocukların ailenin işgücüne yaptığı katkı nedeniyle istenmektedir Öbür yandan, hızlı nüfus artışının bu ülkelerin gelişmesine engel olduğu, kaynakları tüketerek sanayileşmeyi önlediği de ileri sürülmektedir Bu görüşte olanlar azgelişmiş ülkelerde sıkı bir doğum kontrolünü önermektedir Karşı görüştekiler ise, dünyada kaynakların büyük oranda sanayileşmiş ülkelerce tüketildiğini, doğal kaynaklardan da en çok sanayileşmiş ülkelerin yararlandığını ileri sürmektedir Buna göre, dünyada nüfus artışının yarattığı sorunların çözümü için ülkelerin dengeli kalkınmalarının sağlanması gereklidir

1974'te Birleşmiş Milletler'ce düzenlenen nüfus konferansında yayımlanan ortak bildiride bu farklı görüşler dengelenmiş ve ülkelerin kalkınmasında nüfusun önemi vurgulanmıştır Bildiride doğum kontrolünün gerekliliği üzerinde durulmuş, ama bu önlemin yeterli olmadığı, toplumların nüfusla ilgili sorunlarının çözümünde toplumsal refahın yükseltilmesinin de gerektiği belirtilmiştir