Yunan Tanrı Ve Tanrıçaları

Yunan Tanrı ve Tanrıçaları

ARES (Mars)

Zeus ile Hera'nın oğludurBir başka adı Enyalios'tur Kanlı ve acımasız savaşların tanrısıdır Tanrılar tarafından hiç sevilmez, insanlar ise Ares'ten çok korkarlarSavaş tanrısı Ares, Yunanistan'dan çok Mars adıyla İtalya'da saygı görmüştür

Ares, Homeros'un İlyada'sında kaba kuvvetin simgesidir Azgın, çılgın, uğursuz olarak nitelendirilen Ares destanlarda insanların başbelası olumsuz bir varlıktır Hera ve Zeus oğullarına yüz vermez, ondan hoşlanmazlar

Ares tanrıça Aphrodite'nin sevgilisidirBu beraberliklerinden Phobos (bozgun), Deimos (korku) ve Harmonia (uyum) doğmuştur Phobos ve Deimos devamlı babalarına eşlik etmiştir Çoğu kere Enyo ve Eris de Ares'e eşlik etmiştir

Ares'in en büyük çekişmesi kardeşi Athena'yladır Destanlarda Ares, körü körüne kanlı savaşların temsilcisi olarak, aklın yönettiği savaşı simgeleyen Athena'yla çatışır Bu çekişme her zaman Athena'nın lehine sonuçlanır

Ares'in adına pek çok efsanede rastlanırOdysseia'da karısı Aphrodite'nin Ares'le birlikte olduğunu öğrenen Hephaistos ağdan bir tuzak hazırlayarak onları yakalar Ares hiç bir şiddet göstermeden oradan ayrılır ve memleketi olan Trakya'ya döner Ares'in kızları olan Amazonlar'da buradan yayılmışlardır

Atina'da adam öldürenler ve dini suç işleyenler Aeropagos yani Ares Tepesi olarak isimlendirilen bir tepede yargılanırdı

Enyo; Kaynakların büyük bölümünde Ares'in kızı olarak geçen savaş tanrıçasıHomeros Enyo'yu iller yıkan bir tanrıça olarak tanımlarEris;Kavga tanrıçasıdırGece tanrıçası Nyks'in kızıdırÜç güzeller yarışmasında çok önemli bir rol oynarTanrılar arasında hiç sevilmeyen ve sürekli tatsızlık çıkardığı için şölenlere davet edilmeyen Eris yine böyle bir törene, Peleus'la Thetis'in düğününe davet edilmezBunun üzerine, üzerinde en güzele yazılı altın bir elma gönderirBu olay giderek büyür ve Troya savaşına yol açar

__________________

HERMES (Mercurius)

Hermes, Zeus ile Titanlar soyundan gelen Maia'nın oğludurBir başka adı Argiphontes'tir
Doğduğu günün akşamı kundağını çözüp beşiğinden çıkar Mağaranın önündeki kaplumbağayı öldürüp içini boşaltarak yedi tel takar ve bir kithara haline getirir Sonra Apollon'un sürüsünden 50 inek çalarak onları bir mağaraya saklar Gerçeği öğrenen Apollon, Hermes'in mağarasına gelir, orada beşiğinde uyuyan Hermes inekleri çaldığını inkar eder Bunun üzerine Zeus'un yargıçlığına başvurulur

Zeus'un kararı Hermes'in inekleri Apollon'a geri vermesidirAncak mağarada kitharayı gören Apollon sazı alıp karşılığında inekleri vermeyi kabul eder Hermes bundan sonra Pan kavalını içat eder Apollon Syrinks denilen bu kavalı da ister ve karşılığında kerykaion denilen sihirli altın değneğini verir Hermes bu değnekle habercilerin ve hırsızların tanrısı olur Zeus da çocuklarının arasında en akıllısı ve kurnazı olan Hermes'i kendisine haberci olarak seçmiştir

Hermes, Zeus'un buyruklarını ölümlülere ve tanrılara iletirHermes Olymposlu diğer tanrılar arasında da haberleşmeyi sağlarHaberci tanrı Hermes efsanelerde daima kanatlı ayakkabıları ve başlığıyla anılır Hermes Yunan tanrıları içinde en renkli kişiliklerden biridir, tanrı olarak nitelikleri çok fazladır

1Sürülerin tanrısıdır Arkaik dönem Yunan sanatında çoğu kez omuzlarında bir koçla tasvir edilir Odysseus'un karısı Penelope ile Arkadia dağlarında birleşmelerinden çobanların tanrısı Pan doğmuştur

2Hile ve hırsızların tanrısıdır Bu konudaki öykü, Hermes'e ait efsanelerin en ilginçlerinden biridir Hermes doğduğu gün olağanüstü işlere girişmiş ve aklı va yetenekleriyle tanrıların hepsinden daha üstün ve kurnaz olduğunu kanıtlamıştır:

3Güzel ve inandırıcı konuşur Bu özelliğiyle hatiplerin tanrısıdır

4Hermes yolları, yolcuları, tüccarları ve ticareti korur Yollara dikilen Herme denilen heykelleri, İlkçağın kilometre taşlarıdır Bunlar bir tanrı büstü ve fallos simgesini taşıyan yuvarlak veya dörtgen kaidelerdir

5Hermes yeraltı ile yerüstü arasında habercilik yapar, ölenlerin ruhunu yeraltı ülkesine, Hades'e götürür

6Zeus'un gönderdiği uykuyu ve rüyaları insanlara iletmek onun görevidirBunu Apollon'un kendisine verdiği değnekle yapar

Hermes'in pek çok önemli efsanede rolü vardır Homeros'un destanlarında Zeus'un habercisidir Üç güzeller efsanesinde Hera, Athena ve Aphrodite'yi İda Dağı'na götürür, Paris'e altın elmayı o verir Odysseus'u Kalypso'nun elinden kurtarır Hero'nun Io'nun başına diktiği Argos'u Zeus'un emriyle o öldürür Dionyssos'u Hera'nın hışmından kurtarmak için kaçırır ve büyütür
__________________

APHRODITE

(Venüs)Aşk ve güzellik tanrıçası Aphrodite'nin doğuşu iki ayrı kaynakta iki farklı görüşle anlatılmaktadır Bunlardan erken tarihli olan Homeros'ta Aphrodite Okeanos'un kızı olan Dione ile Zeus'un kızıdır İkinci efsane ise Hesiodos'ta geçerAphrodite burada denizin köpüklü dalgalarından doğmuştur Aphros yunanca köpük demektir Gaia, kocası Uranos'un doğan çocuklarını yutması üzerine oğlu Kronos'u kandırarak babasının üreme organını kesmesini sağlamış ve organ kesildikten sonra denize atılmış, ak köpüklerden Aphrodite çıkmıştır Aphrodite ilk olarak Kıbrıs'a ayak basmıştır Avrupalı sanatçılar Aphrodite'nin doğuşuyla ilgili olandan ikincisini kullanmayı tercih etmişlerdir Özellikle Boticelli'nin resimlerinde tanrıça sedef kabuğunun üzerindedir, bir yandan da şafak rüzgarı esmektedir

Çoğalma, hayatın sürmesi ve bereketi simgeleyen ana tanrıça motifi, tanrı ve tanrıçalar arasında en eski olanıdır Kimi ana tanrıçalar yavaş yavaş güzellik ve sevgi tanrıçası niteliğine bürünmüştür Aphrodite bunlardan en önemlisidir Mezopotamya'nın Inanna-Iştar'ı Suriye'de Astarte kılığına bürünmüş Klasik çağa girilirken ana tanrıçalık niteliğini yitirerek güzellik ve aşk tanrıçası yani Aphrodite olarak karşımıza çıkmıştır

Aphrodite, güzellik, sevgi, aşk ve sevişme tanrıçasıdır Aphrodite'nin doğrudan kendisiyle ilgili efsanesi azdır, ancak pek çok efsane adına rastlanır Hemen hemen bütün Olympos tanrıları ve ölümlüler kendisine aşıktır Aphrodite'nin pek çok sevgilisi olmuşturAynı zamanda cinsel aşkı da simgelerKocalarına ve sevgililerine her zaman sadık değlidir En ilginç evliliği Zeus'la Hera'nın çirkin oğlu Hephaistos'la olandırAphrodite, Hephaistos'a sadık kalmamış onu sürekli aldatmıştır Savaş tanrısı Ares'le birleşmesinden Phobos (bozgun), Demikos (korku) ve Harmonia (uyum) doğmuştur Bu üç nitelik Aphrodite'nin kişiliğinin olumsuz yönlerini, çelişkilerini gözönüne serer

Aphrodite'nin diğer önemli ilişkisi tanrı Hermes'ledir Aphrodite ile Hermes bazı efsanelere göre de Halikarnassos kentindeki tapınaklarında sevişmişler ve beraberliklerinden her ikisinin adını taşıyan hem kadın, hem de erkek cinsel organlarına sahip Hermaphrodit doğmuştur Bazı efsanelerde Eros'da Aphrodite'nin oğlu olarak gösterilir Aphrodite'nin diğer sevgilileri, Adonis ve Troya kral soyundan Ankhises'tir

Aphrodite, diğer tanrıçalar gibi zaman zaman çok öfkelenir ve öç alması korkunçtur Şafak tanrıçası Eos'u sevgilisi Ares'le birlikte olduğu için sonsuza kadar aşık olup, ıstırap çekmekle cezalandırmıştır Kendisine tapınmayan Lemnoslu kadınlarına öylesine kötü bir koku vermiştir ki eşleri bile yanlarına sokulmamıştır Üç güzeller yarışmasında, en güzel seçilmesi karşılığında Paris'e verdiği söz, Troya Savaşı'nın çıkmasına yol açmıştır
Aphrodite ağaçlardan mersin, çiçeklerden gül, hayvanlardan kumru ve serçenin koruyusudur

Aphrodite, 2500 yıldır sanatçılar için tükemez bir esin kaynağı olmuşturAphrodite heykelleri kadın güzelliğinin ve estetiğin simgesidir

APOLLON (Phoebus)

Zeus'un güzel saçlı Leto'dan olan oğlu ve Artemis'in ikiz kardeşidir Yunan mitolojsindeki en önemli tanrılardan biridirKıta Yunanistan'a özgü bir tanrı olarak kabul edilirken, yapılan araştırmalar Apollon'un artık Anadolu kökenli bir tanrı olduğunu ortaya koymuşturApollon kelimesi de Yunanca değildir Azra Erhat, Apollon'un asıl doğum yerinin Anadolu kıyıları yani Lykia ve özellikle doğduğu kentin Patara olduğunu belirtmektedir İlyada'nın bazı bölümlerinde Apollon, Lykegenos sıfatıyla da anılmaktadır Likyalı anlamına gelen bu sıfat onun Likya bölgesiyle bağlantısını gösterir


Efsanelerinde okçu, gümüş yaylı ya da hedefi vuran anlamında değişik sıfatlarla da anılmaktadırBazı efsanelerde onun için parlak, ışık saçan anlamına gelen Phoibos sıfatı kullanılır Ancak Apollon güneş ya da ışık tanrısı değildir Asıl güneş tanrısı Helios'tur Apollon'un sıfatlarından biri de sarışındır Bu sıfat Apollon'un yaydığı ışığa işaret edebileceği gibi doğrudan doğruya onun saç rengi ile de bağlantılı olabilir


Apollon çok iyi bir okçudur, hedefini hiç bir zaman şaşırmazKardeşi Artemis ile paylaştığı bu okçuluk yeteneği Apollon'a büyük bir üstünlük sağlarApollon ve Artemis'in oklarıyla ölmek tatlı, acısız, uykuya dalar gibi huzurlu bir ölüm demektir


Aletlerden ok, yay ve lir; hayvanlardan kurt, yunus balığı, kuğu, karga; bitkilerden defne, palmiye ve zeytin ağacı tanrının simgeleridir
Bir tanrı olarak Apollon'un nitelikleri çok fazladır
1) Ekin-tarım tanrısıdır
2) Çobanların tanrısıdır
3) Sağlık ve ceza tanrısıdırİnsanları iyileştirir, onları suçlarından arındırır (bu niteliği oğlu Asklepios'a geçmiştir)Ama aynı zamanda oklarıyla etrafa veba ve ölüm de saçar (İlyada'da Troya savaşı sırasında Akha ordularına oklarıyla veba salmıştır)
4) Geleceği haber verir Apollon bilicilik tanrısıdır Apollon tarafından esinlenen insanlar bilici, kahin veya falcı olurlarBilicilik İlkçağ'da son derece önem verilen adeta bir sanattırYunan efsanelerinde Delphoi önemli bilicilik merkezi olarak geçer

Efsaneye göre;
Gaia, Python adında bir ejder doğurmuş, Python, Delphoi'da bulunan bilicilik merkezine bekçi olmuşturBaşlangıçta buranın adı Python imişApollon doğduktan 4 gün sonra Hephaistos'un oklarıyla silahlanarak Delphoi'a gitmiş, Python'u öldürerek aynı yere kendi bilicilik merkezini kurmuştur


Ancak ne var ki İlk Çağın ilk ve en önemli bilicilik merkezleri Anadolu'dadır Anadolu'daki en önemli ve en eski merkez Didim'dir (Apollon'un doğum yeri olan Patara'da önemli bir merkezdir)Didim'deki bilicilerin çoğu kadındır Ellerindeki kutsal bir değnekle kuyunun başında oturur, sularda gördükleri ışıltıları yorumlar, rahiplere bildirirlerBilici kadınlar arasında en ünlüsü Troya kralı Priamos'un kızı Kassandra'dır(*)
5) Kent kapılarındaki bekçiliğinden dolayı yeni kurulan şehirlerin koruyucusu, günlük yaşamın düzenleyicisidirYol ve kapılar tanrısıdır

6) Güzel sanatların bilim ve müziğin koruyucusudur Musalar korosunun yöneticisi olarak ün yapmış, bu konuda pek çok efsane oluşmuştur Kimi yetenekleri konusunda Apollon son derece kıskançtır Bu, özellikle Phrigya'lı Marsyas'a karşı öfkesini konu eden bir mitosta çok belirgindir Marsyas iki delikli kavalın bulucusu sayılırAncak bu kavalı asıl bulan tanrıça Athena'dır


Athena bir gün kavalını çalarken derede yansımasını görürKavalını, yanaklarını şişirip çirkinleştirdiği için dereye atarMarsyas kavalı bulur ve çalmaya başlarGiderek ustalaşır ve musalar korosunun yöneticisi olur Kendine olan güveni onu, Tanrı Apollon'nun liriyle yarışmaya cüret ettirir Apollon yarışmayı tek bir koşulla kabul ederYenen yenilene istediği cezayı verebilecektirHakem, Musalar ve Phrigya kralı Midas'tırMusalar Apollon'u, Kral Midas Marsyas'ı birinci seçerÇok sinirlenen Apollon, Midas'ın kulaklarını eşek kulaklarına çevirirMarsyas'ı da bir çam ağacına bağlayıp diri diri derisini yüzerAncak daha sonra buna çok pişman olur, lirini kırarak bir daha hiç çalmaz Marsyas'ı bir ırmak (Çine Çayı) haline getirir


Apollon çeşitli özelliklere sahip olsa da tasvirlerde genellikle tek bir biçimde gösterilir Güçlü ve ideal fiziğiyle genç erkek güzelliğini temsil eder ve genellikle çıplaktır


Efsanelerde Apollon'un aşkları da önemli yer tutmaktadır Bunların en ünlüsü Daphne'dirAncak Daphne ona yüz vermezApollon'dan korkup kaçar ancak ondan hızlı olan Apollon koşarak kızı yakalar Athena gibi bakire kalmaya yemin eden Daphne bunun üzerine kendisini saklması için toprağa yalvarır, bu isteği kabul edilirVücudu bir defne ağacına, saçları güzel kokulu yapraklara dönüşmüştür Bu duruma çok üzülen Apollon defneyi kutsal ağacı yapmış, ünlü ozan ve savaşçıları defne yapraklarından yapılmış taçlarla onurlandırmıştır

____________

(*)Kassandra'nın bu özelliği ile ilgili çeşitli efsaneler vardırApollon'la ilgili olan şu şekildedir; Apollon, Kassandra'ya aşık olur ve Priamos'tan kızını kendisine verirse ona bilicilik bağışlayacağını söylerKassandra bunu kabul eder ve yeteneği alır ancak Apollon'a verdiği sözü tutmazApollon buna çok sinirlenerek kızın ağzının içine tükürür ve armağanını etkisiz kılarKassandra geleceği görecek, gördüklerini söyleyecek fakat kimseyi

inandıramayacaktırKassandra , Troya tarihinin bütün olaylarını önceden görmüş ve söylemiştirOlaylar sonunda Agamemnon'un tutsağı olmuş ve Yunanistan'a getirilmiştirKassandra, Aiskhylos'un ünlü tragedyası Agamemnon'un esin kaynağıdırBu oyunda kendi ölümünü de görür, bunu söyler ama kimse aldırmazTragedya'nın sonunda ölmeden önce Apollon'un bağışladığı bilicilik hünerine lanet eder

HEKATE

Artemis'e benzeyen ama kendine özgü efsaneleri bulunmayan bir tanrıçaTitanlar kuşağından gelmedirBu sebeple Olymposlu tanrılardan değildir Hekate iyiliği bütün insanlar üzerine yayar Gerek savaşta gerekse spor oyunlarında başarı ihsan eder Balıkçılara bol balık verir, istediği kişinin davar ve sığırlarını çoğaltır Özellikle gençliğin feyizlendirici tanrıçası olarak Apollon ve Artemis kadar kendisine başvurulan bir tanrıçadır

Zamanla Hekate'nin özellikleri değişmiş, sihir ve büyüye hükmeden bir tanrıça olarak görülmeye başlamıştır Karanlıklar alemiyle ilişkilendirilmiştir İki elinde birer meşale taşırken ya da kurt, köpek veya kısrak şeklinde görülür Sihirbazlığın icadı ona atfedildi

Kolkhisli Aietes ve Medeia gibi en ünlü büyücüler sınıfına soktu Nitekim; daha geç tarihli bazı hikayeler Kirke(*)'yi onun kızı yaparlar Oysa Kirke Medeia'nın annesi veya halasıdır
Hekate, büyücü olarak enbirinci büyü yerleri olan yol kavşaklarına hükmeder Buralara Hekateyi üç gövdeli veya üç başlı olarak gösteren heykelleri dikilmiştir


(*)Kirke, Odysseia'da ve Argonatlar efsanesinde adı geçen büyücü kadınGüneş (Helios) ile Okeanos'un kızı Perseis'in çoçuklarıdırBazı yazarlar annesinin Hekate olduğunu da yazarlar Mitos yazarları tarafından farklı yerlerde gösterilen Aia adasında otururdu Odysseus'un denizci arkadaşlarını kendi karakterlerindeki gizli eğilimlere göre farklı farklı hayvarlara (domuz, aslan, köpek, tilki vs dönüştürmüştür

Odysseus, ormanda arkadaşlarını bu durumdan nasıl kurtaracağını düşünürken Hermes'le karşılaştıHermes, Kirke'nin büyüsünden etkilenmemesi için yediği ya da içtiği yiyeceklere moly denen bitkiden katmasını söylediBöylece büyüden etkilenmeyen Odysseus, Kirke'yi öldürmekle tehdit ettiKirke ona arkadaşlarını eski haline getireceğine Styks üzerine yemin etti Bundan sonra ikisi arasında bir aşk başladı Yazarlara göre farklı sayılarda çocukları oldu

ASKLEPIOS (Aesculapios)

Asklepios, sağlık tanrısı özelliği de olan Apollon'un oğludur Sağlık ve hekimlik tanrısıdır Yunan mitolojisinde olduğu kadar Roma tarafından da çok benimsenmiştir


Asklepios'un oldukça ilginç bir öyküsü vardır Apollon Teselya kralı Phlegyas'ın kızı Koronis'e aşık olur, kız Apollon'dan hamile kalır Ancak bir süre sonra Arkadya'dan gelen bir adamla daha sevişir Bu olayı izleyen bir kuzgun yada karga durumu Apollon'a bildirir Çok kızan Apollon onu diri diri yanmakla cezalandırır Koronis tam ömek üzereyken Apollon onun karnındaki çocuğu kurtarır ve büyütmesi için Kentavrıs Kherion'a verir Kherion, doğanın içinde büyüyüp onun sırlarına ermiş bir yaratıktır Asklepios onun yanında usta bir hekim olarak yetişir, cerrahlığın bütün sırlarını öğrenir, hatta ölüleri diriltebilicek kadar ustalaşır Ancak Zeus doğal düzeni bozan ve kendi gücünü aşan Asklepios'dan çekinmeye başlar ve onu yıldırımlarıyla öldürür Apollon'da bu olayı cezasız bırakmaz ve Zeus'a yıldırımı bağışlayan Kykloplar'ı öldürür Asklepios'un cansız bedenini de gökyüzüne yıldızların arasına yerleştirir


Asklepios'un tapınaklarına Asklepion denir Burlar aynı zamanda İlkçağın hastaneleridir En büyüğü ve en ünlüsü Bergama'da olanıdır Helenistik dönemde kurulmuş olan bu büyük sağlık kompleksi Asklepios'tan başka onun kızı sağlık tanrıçası Hygieia ve onlardan çok önce Anadolu'da bulunan Telesphorus'u bir araya getirmektedir şifalı su, kaplıca, fizik tedavi, temiz hava gibi tedavilerin yanısıra telkin eğlence ve müzik yoluyla hekimliğin ne kadar ileri gittiğini göstermektedir Bu Selçuklu ve Osmanlı anlayışında da karşımıza çıkar

Asklepios efsanesine Anadolu'da yapılan bir katkı da şudur (aynı hikaye Lokman Hekim içinde anlatılır); Zeus Asklepios'u yıldırımıyla öldürünce bu sırada hekimin yazmakta olduğu reçete oradaki bir otun üzerine düşmüş, yağan yağmurla kağıttaki yazı toprağa karışarak her derde deva sarımsak meydana gelmiştir
Asklepios, Yunan tanrıları içinde ününü en uzun süre sürdürenlerden biridir Ortaçağ'a kadar karşımıza çıkarHekimler Asklepiades adında bir lonca etrafında biraraya gelirler Kos (İstanköy) adasında yaşayan Hippokrat'da bu geleneğe bağlıdır
Asklepios'un yılanlarla sarılmış asası bugün de hekimliğin simgesidir

DIONYSOS (Bakkhos)

Dionysos, Olympos'a giren tanrıların en sonuncusudur Dionysos, Yunan mitolojisine dışarıdan gelen bir tanrıdır Yunanistan'da başlangıçta bu tanrıya karşı büyük bir tepki olduğu bu konudaki efsanelerden açıkca anlaşılmaktadır Ancak daha sonra kabul görerek en önemli tanrılardan biri olmuştur Roma'da eski İtalik tanrı Liber Pater'le özdeşleştirilmiş olan, aslında klasik dönemin bağ, şarap ve mistik vecd tanrısıdır Homeros onu tanrı olarak kabul etmemiştir Buna karşın Hesiodos'ta bir tanrı olarak karşımıza çıkarDionysos'la ilgili asıl bilgiler, MÖ 5yy'da yaşayan ünlü yazar Euripides'in "Bakkha'lar" adlı tragedyasından edinilmektedir
Dionysos, Yunan tanrıları içinde en fazla sayıda ada sahip olanıdır Bakkhos, Bromios, Euhios, Dithyrambos, İakkhos ve İobakkhos gibi çeşitli isimlerle çağrılır Dionysos'un bütün isimleri anlamlıdır Ancak bir bölümünün etimolojileri konusunda ortak bir sonuca ulaşılamamıştır, bir kısmı ise birden fazla anlama sahiptir
Mitolojiye göre Dionysos, Semele (Kadmos ile Harmonia'nın kızı) ile Zeus'un oğludur Semele, Zeus'un aşık olduğu kadınların en talihsizidir Tanrı Zeus, Semele'ye öylesine tutulur ki onun her isteğini yerine getireceğine kutsal ırmak Styks üstüne yemin eder Bu ilişkiyi haber alan Hera, Semele'nin dadısı kılığına girerek onu, Zeus'u gök tanrısı sıfatıyla görmesi konusunda ikna eder Ettiği yemin üzerine Zeus, yıldırım ve şimşekleriyle görünür ve Semele yakıcı ışık ve ısıya dayanamayarak ölür Semele'nin karnındaki yedi aylık bebeği alan Zeus onu baldırında büyütmüş, zamanını tamamlayıp doğunca Hermes'e vermiştirHermes küçük Dionysos'u büyütmeleri için Orkhomenos Kralı Anthamas ile Semele'nin kız kardeşi olan ikinci karısı Ino'ya vermiştir Hermes bebek Dionysos'un, Hera'nın hışmına uğramaması için kız giysileri giydirilmesini söylemiştir Ne var ki Hera bu oyuna gelmemiş ve Ino ve Anthamas'ı delirtmiştir Daha sonra Hermes, Dionysos'u Nysa vadisindeki nymphelere bakmaları için götürmüştür Hera'nın zarar vermesini engellemek için Zeus, Dionysos'u bir oğlağa dönüştürmüştür Bu olay Dionysos'un ritüel sıfatı olan "oğlak" sıfatını açıklamakta ve Nysa adıyla da, Dionysos adının yaklaşık bir etimolojisini vermektedir

Dionysos'un doğuş efsanesinin geçtiği yer bazı hikayelerde Thebai'dır(**) Dionysos ismi bu sebepen dolayı iki kere doğan anlamına gelmektedir Ancak Euripides'in efsanesinde Dionysos'un asıl kaynağı ayrıntılı olarak işlenmiştir Dionysos bir Lidya-Frigya tanrısıdır Bakkhalar korosunun ilk sözü olan "Ben Lidya'nın altın ovalarından geliyorum, vatanım Lidya'dır" deyimi tanrının kendini tanıtmasına da uygundur
Dionysos, kılığı, kıyafeti ve karekteri ile de bölgenin özelliklerini taşır Bu nedenle Pentheus(**), kadınca gördüğü Dionysos'un tutumunu yadırgayarak şöyle der; "Yabancı bir sihirbazdan bahsediyorlar, Lidya'dan gelmiş Kokulu saçları, sarı perçemleri, mor yanakları varmış, siyah gözlerinde Aprodite'nin sihri parlıyormuş" Yine aynı tragedyada davul, dümbelek, tef ve flütün Manisa-Sardes yöresindeki Dionysos törenleri sırasında kullanılan Anadolu kaynaklı sazlar olduğu anlaşılmaktadır Dionysos dininin özünde bulunan vecd, kendinden geçme, coşku, taşkınlık Kybele törenlerinde de karışımıza çıkmaktadır Bu Dionysos'un Anadolu kaynaklı bir tanrı olduğunun en önemli kanıtıdır
Yunan mitolojisinde Dionysos, nympheler tarafından büyütüldükten sonra Hindistan ve Arabistan yarımadası olmak üzere pek çok uzak ülkeye gitmişve buralarda bulduğu asma dalını gittiği heryere taşı***** insanlara şarap yapmasını, kendisine tapınılmasını öğretmiştir Halikarnas Balıkçısına göre Dionysos'un asma için bu kadar uzaklara gitmesine gerek yoktur Yabani üzüm asmaları, yalnızca Güney Anadolu ve Kuzey Suriye'de yetişmektedir Asma buradan Anadolu göçmenleri tarafından Yunanistan, İtalya, Güney Fransa ve İspanya'ya taşınmıştır Balıkçı'ya göre Bakkhos (Dionysos) yalnızca şarap tanrısı değildirİvriz'deki Hitit kabartmasında Bakkhos bir elinde üzüm salkımı, diğer elinde arpa yada buğday başağı tutmaktadır Çünkü insanoğlu şaraptan önce bira yapımının sırrını bulmuştur(***)
Bakkhalar; Tanrı Dionysos-Bakkhos'un dinsel törenlerini kutlayan kadınlar alayı

Çıplak bedenlerini nebris denilen benekli ceylan postlarıyla örter, başlarını sarmaşık çelenkleriyle süslerlerdi Ellerinde, ucunda bir ç** kozalağı bulunan (thyrsos) sarmaşık ve asma yaprakları sarılı değnekler ve Promethus'un Olympos'dan ateşi çalarken kullandığı dalları taşırlar Geceleri ormanların karanlık köşelerinde, dağlarda koşarak kendilerinden geçerler, bu sırada doğayla birleşip üstün bir güç haline gelerek önlerine çıkan vahşi hayvanları parçalarlar Bu kadınlara vecd (olgun ermişlik) anlarında Thyas, çılgınca kendilerinden geçtikleri anlarda Mainas denir Tapınakları yoktur, yumuşak serin çimenlerde yatar, açık havada gökyüzüne doğru tapınırlardı Sonra Dionysos'un verdiği otları, böğürtlenleri yer, yaban keçisinin sütünü içer, kanlı avlara çıkarlardı Bakkhaların bu çılgınca tavırları Kybele törenlerinde kendini hadım eden Pessinus rehiplerinin tutumunu çağrıştırır

Yunan mitolojisinde Dionysos efsanesi şöyle devam eder; uzak ülkelerden dönen Dionysos sonunda kendi kültünü yerleştirmek için Thebai'a gelirYanında ellerinde sarmaşıklarla, şarkı söyleyen kadınlar vardır Pentheus gelenleri görür ama yanlarındakinin Dionysos olduğunu bilmez şehrin orta yerinde bağırıp, çağırıp şarkı söyleyen bu kalabalığı sevmez, nöbetçileri çağırarak hepsini

yakalatmak ister Ama askerlerden biri onun Semele'nin oğlu Dionysos olduğunu ve Demeter'le birlikte yeryüzünde insanları koruduğunu söyler Ancak Pentheus onu dinlemez ve Dionysos'u yakalatarak şehre getirir Ancak Bakkhalar dağlara kaçmışlardır Dionysos, Pentheus'a kendisini yakalayıp zindana kapatamayacağını; zira bir tanrı olduğunu söylemesine rağmen Pentheus onu iki kez bir hücreye atmaya çalışmıştır İkisinde de Dionysos oradan çıktı Pentheus'a çok kızarak Bakkhalar'ın peşine düşmüştür Onları bulduğu zaman, kendi annesi ve kız kardeşileri olmak üzere pek çok Thebai kadınının Bakkhalar'ın yanında

olduğunu görür İşte o zaman Dionysos kutsal gücünü kullanarak bütün kadınları çıldırttır Çıldıran kadınlar Pentheus'u yabani bir dağ aslanı zannederek üzerine atlayıp parçaladılarOnu öldürenler arasında kendi annesi de vardır Thebai kralı Pentheus, Dionysos'un tanrı olduğunu ancak ölürken anlamıştır Dionysos bir süre sonra kadınların akıllarını başlarına getirmiştir Pentheus'un annesi ve Thebai'lı kadınlar yaptıklarını anlayıp çok üzülmüşlerdir


Şarap tanrısı Dionysos, iyi yürekli ve yumuşak başlıydı fakat bazen çok kötü de olabiliyorduDionysos tapınımı, birbirine karşı bu iki davranışın ortasında gelişmiştir Kendisine tapanlara sevinç ve özgürlük verebildiği gibi yabanıl yıkımı da getirebiliyordu Çünkü şarap iyi olduğu kadar kötüdür de İnsanların içini ısıtır, onları neşelendirir ama çok içilirse sarhoş eder

Yunanlılar şarabın bu iki özelliğini bildikleri için Dionysos'a yalnız iyilikler değil, kötülükler de yaptırmışlardır Ama yine de şarabı her zaman sevmişlerdir
Dionysos'un bütün hastalıkları iyileştiren bir kadehi (kantharos) vardı O kadehten içki içen korkuyu unutur, cesaretlenirdi İnsanlar bundan dolayı şarap tanrısını diğer tanrılardan daha çok sevmişlerdir Ama ona tapanlar arasında hiç şarap içmeyenler de vardı Çünkü Dionysos yalnız içki yoluyla değil esin yoluyla da özgürleşmeyi kabul ederdi

Dionysos törenleri, insanlara yalnız mutluluk içinde yaşamayı değil iyi bir umutla ölmeyi de öğretmiştir Yunanistan'da hiçbir bayram ve törenle karşılaştırılmayacak olan bu şölenler asmalar yeşermeye yüztutunca başlar ve beş gün sürerdi Bir barış ve kardeşlik havası eser, tutsaklar salıverilirdi Halk açık havada, bir tiyatroda toplanır, oynanan oyunları izlerdi şairler, oyuncular ve şarkıcılara tanrının uşağı gözünde bakılırdı Dionysos'un rahibi de tanrı adına bu şenliklere katılırdı


Dionysos tiyatrosunda komediler de oynanırdı ama trajediler daha fazlaydı Mitolojideki her olay gibi bu da bir nedene dayanmaktadır Dionysos da Demeter gibi aslında acı çeken bir ölümsüzdü, ancak acısı doğrudan kendinden kaynaklanmaktaydı Asma, meyva veren diğer ağaçlardan çok farklıdır; hepsinden daha çok budanır, kışın yapraksız, çıplak ve eğri büğrüdür

Kışın gelişiyle Dionysos Persephone gibi ölürdü Ama onunki çok daha korkunç bir ölümdüBazı öykülere göre Hera'nın, bazı öykülere göre de Titanların buyruğuyla paramparça edilirdi Aylar geçer yeniden canlanır ve yeniden ölürdü Tiyatrosunda onun yeniden hayata dönüşünü kutlarken öleceğini de unutmazlar, o yüzden tragedyalar oynarlardı Dionysos trajik yanları olan bir tanrıdır
Dionysos bu yanıyla bir taraftan da ölümün son olmadığını gösterirdi Ona inananlar ölümün ötesinde bir hayatın olduğunu bilirlerdi şarap tanrısı dirilen bir ölü değil, ölen bir diriydi
Dionysos her bakımdan doğaya yöneliktir Ancak simgelediği asıl güç doğanın kendisi değil, insanla doğa arasındaki bir ilişki, insanı doğanın sırlarına erdiren büyülü bir güçtür Doğa sırlarına ve gücüne ermek, yani tanrılaşmak insanoğlunun ulaşmayı istediği bir aşamadır Dionysos bu aşamaya ulaşmanın yolunu herkese açar Bu yol, şarap ve sarhoşluktur İnsan yaratacılığının kökeninde bulunan gücü, şarabı elde ettikten sonra kazanmıştır


Dionysos bu nitelikleriyle Yunan yazınının en önemli kolu olan tragedyayı doğurmuştur Özellikle Vyy sonlarında Yunanistan'da son derece yaygınlaşmıştır Hıristiyanlığın bu bölgelerde hızla yayılmasında bu dinin önemli katkısı olmuştur Dionysos'un mistik akımlar ve tarikatler üzerindeki etkisi Anadolu'da da açık bir şekilde hissedilir Bektaşiliğin ve günümüze dek önemini yitirmeyen başka tarikatlerin kaynağında Dionysos dininin bulunduğu artık herkesce kabul görmektedir

Dionysos tasvirlerinde çoğu kez genç bir adam olarak gösterilir Kabarık, dalgalı saçları arasında üzüm ve asma yapraklarından oluşan bir çelenk, elinde kantharos vardır Diğer elinde ise ucu ç** kozalağı ile sonuçlanan, üzerine sarmaşıklar sarılı thyrsos tutmaktadır
________________________________


(*) Azra Erhat'a göre Hellenler'in baştanrısı Zeus olduğu için, dışarıdan gelen Dionysos'u onun buyruğu ve soyuna sokmak için Semele efsanesi uydurulmuştur

(**) Pentheus, Dionysos'un teyze oğlu Ancak Bakkhos dininin Yunanistan'a ve özellikle Thebai'a girmesine yobazca direnmiştir Daha sonra kendi annesi tarafından öldürülmüştür

(***)Bira MÖ6000'de Mezopotamya'da, Mısır'da, MÖ4000'de Girit'te sevilerek içilmiştir
__________________

HERAKLES (Hercules)

Herakles, Zeus ile Miken kralının kızı Alkmene'nin oğludur Kadına aşık olan Zeus ona kocası kılığında yaklaşmıştırHerakles'in Zeus'un çocuğu olduğunu anlayan Hera onunla sürekli uğraşmış ve ölümüne neden olmuşturHerakles doğduğu günden itibaren tanrısal bir kuvvete sahiptirHera'nın gönderdiği iki büyük yılanı öldürdüğünde henüz birkaç günlük bebektir

Herakles üstün bir eğitim görmüştürEn iyi yaptığı işler ok atmak, araba kullanmak ve güreşmektir18 yaşına geldiği zaman Kitharion ormanlarında yaşayan ünlü canavarı, öldürmüştürKendisine ödül olarak Thebai kralının kızı Megara verilmiştir

Bu kızdan üç oğlu olmuşturHera işe karışarak Herakles'i çıldırtmış, Herakles'te karısını ve çocuklarını öldürmüştür Suçlarından arınması için Miken kralının hizmetine girip, onun her istediğini yapması gerekmiştir Kralın Herakles'e yaptırdığı 12 işe mitolojide Herakles'in görevleri denir Bu işler şunlardır;


1) Hiçbir silahın işlemediği Nemea aslanını boğarak, öldürmek
2) Lerna bataklığındaki 9 başlı ejderi yoketmek
3) Artemis'in kutsal hayvanlarından Kyreneia geyiğini yakalamak
4) Erymanthos dağında yaşayan büyük yaman domuzunu ağla tutmak
5) Augias'ın ahırlarını bir günde temizlemek (iki büyük ırmağın yataklarını değiştirip ahırlardan geçirerek)
6)Stymphalos'da yaşayan ve o bölgedeki insanların rahatını kaçıran kuşları Athena'nın yardımıyla kovmak
7) Girit'e gidip Poseidon'un Minos'a verdiği azgın boğayı getirmek
8)Troya kralı Diomedes'in insan eti yiyen kısraklarını yakalamak,bunun için önce Diomedes'i öldürmüştür
9) Amazonlar kraliçesi Hippolyte'den kemerini almak Kemeri almak için kraliçe ile anlaşmış, ancak Hera'nın kışkırtmasıyla Amazonlar, Herakles'e saldırmış, Herakles'te kraliçeyi öldürmek zorunda kalmıştır
10)Okeanos'un bir adasında bulunan 3 gövdeli dev Geryoneus'un sığırlarını çalmak,
11)Hesperidler'in altın elmalarını getirmek,
12) Hermes'in ölüler ülkesini koruyan Kerberos adlı köpeği yeryüzüne çıkarmak (Kerberos'u daha sonra geri götürdü)


Ancak Herakles'in çilesi bunlarla bitmedi Bu 12 işten sonra sayısız maceralara giriştiLydia kraliçesi Omphale'nin hizmetinde bir yıl kadın kılığında çalıştı, yün eğirdiPrometheus'u kurtardı, Troya'yı tahrip etti Argonatların seferine katıldı Deianeira ile evlendi, Kentavros Nassos karısına yaklaşmak isteyince onu oklarıyla yaraladı At adamın kanıyla kaplanmış olan gömleği Herakles'in vücuduna yapışarak onu tutuşturmaya başladıBu dayanımaz acıya son vermek için Herakles bir odun yığını hazırlatarak kendisini alevlerin içine attı

Herakles'in ölümüne başta Zeus olmak üzere bütün tanrılar çok üzülmüş ve onu Olympos'a götürerek ölümsüzlük bağışlayıp tanrıça Hebe ile evlendirmişlerdir

Fizik ve moral gücün simgesi olan Herakles Yunanistan'da hem tanrı hem de kahraman olarak saygı ve tapınım görmüştür Heraklesoğulları denilen çocukları Yunan yarımadasının atası sayılmıştır

DEMETER (Ceres) ve PERSEPHONE (Prosperina-Kore)

Homeros destanlarındaki güzel saçlı, güzel örgülü kraliçe Toprak ve bereket tanrıçası Hesiodos'a göre Kronos ile Rheia'nın kızı, yani ikinci kuşak tanrılar soyundandır Ekinleri ve özellikle buğdayı simgeler Zeus ile birleşmesinden Persephone doğmuştur

Demeter'in yatağına girdi Zeus
Canlıları doyuran, tarlalar tanrıçasının
Ak kollu Persephone'yi doğurdu Demeter,
yer altı tanrısı Aidoneus
kaçırdı onu anasının koynundan
ve bilge Zeus bıraktı kızını ona(Hesiodos, Theogonie, 911 vd)


Demeter ekinleri ve özellikle buğdayı simgeler En çok tapınım gördüğü yerler İtalya, Girit ve Trakya'dır Onun tek efsanesi mevsimlerle ilgilidir Bu efsane Yunan dünyasının daha çok buğday üreten bölgelerinde gelişmiş ve tutulmuştur Hem efsanede, hem de tapınımında kızı Persephone ile birlikte anılır, bunlara "iki tanrıça" denir Efsaneye göre Persephone bir gün oyun arkadaşlarıyla birlikte çayırda çiçek toplarken toprak yarılmış ve Hades arabasıyla çıkarak kızı yeraltı ülkesine kaçırmış ve orada ona nar yedirmiştirİnanışa göre ölüler ülkesinde bir şey yiyen Hades'ten geri çıkamaz

Çok üzülen Demeter kızını aramak için yollara düşmüş ancak hiç bir yerde bulamamıştır Bunun üzerine yaşama küserek ıssız bir köşeye çekilmiştir Demeter'in küsmesiyle toprağın bereketi uçup gitmiş, kıtlık başgöstermiştir Tanrı Zeus duruma müdahale ederek sorunu çözümlemiştirBundan sonra Persephone kışı kocası Hades'in, bahar ve yazı Demeter'in yanında geçirmeye başlamış ve toprağa yeniden bereket gelmiştir


Demeter'in çeşitli sevgilileri ve bu ilişkilerinden pek çok çocuğu olmuşturBunların içinde en ünlüsü, ölümlü bir erkek İasion'dan olan oğlu Plutos (Servet ve zenginlik tanrısı)'tur
Zeus'la Demeter'in kızı olan Persephone, Kore yani genç kız olarak ta anılmaktadır Önceleri bereket ve toprağı simgelerken Hades tarafından kaçırılmasından sonra ölüler ülkesinin tanrıçası olmuştur
__________________

HEPHAISTOS (Vulcanus)

Hephaistos, zanaatkarlar tarafından Athena ile birlikte mesleklerin piri ve koruyucusu olarak kabul edilen bir ateş tanrısıdır Tarımı, uygarlığı ve şehir hayatını korur Anadolu kökenli tanrılardan biri olan Hephaistos, özellikle sönmüş bir yanardağ olarak saygı görmüş, sonraları yanardağların içinde çalıştığına inanılmaya başlamıştır


Zeus'la Hera'nın oğlu olarak bilinmesine rağmen, Zeus'un Athena'yı başından doğurmasına karşılık Hera'nın da Hephaistos'u tek başına doğurduğu da söylenmektedir

Hephaistos, tanrılar arasında en çirkinidir İki ayağı da topaldır Homeros'un İlyadası'nda bunun sebebi iki şekilde açıklanır Birinciye göre babası Zeus, Hera ile kavga ederken Hephaistos annesinin tarafını tutmuş, buna kızan Zeus oğlunu Lemnos adasına fırlatmış ve Hephaistos bu yüzden sakat kalmıştır

İkinci efsaneye göre Hephaistos sakat doğmuş, bu durumdan utanan annesi onu Olympos'tan aşağı fırlatmış ve Hephaistos'u nereidler büyütmüştür Hephaistos'la Hera hiç bir zaman birbirlerini sevmemişlerdir


Tanrıların arasında en çirkin olan olmasına rağmen, hem onlar hem de insanlar arasında en sevilen tanrıdır Olympos'taki görkemli saraylar onun elinden çıkmıştırTanrılar ve kahramanlar için en güzel silahları yapmıştır

Zeus'un emriyle insanları cezalandırmak için gönderilen ilk kadın Pandora onun eseridirHephaistos, İlyada'da Kharis (Zerafet, neşe ve sevinci temsil eden tanrıçalardan biri) ile evlidir, Odysseia'da ise Aphrodite ile evlidir