Birinci Dünya Savaşı

Birinci Dünya Savaşı I Dünya Savaşı veya Birinci Cihan Harbi, 28 Temmuz 1914 tarihinde Avrupa'da başlamış, ancak dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin katılması ve diğer kıtalardaki sömürgelere de yayılması nedeniyle "Dünya Savaşı" olarak adlandırılmıştır 1914'te başlayan savaş 1918 yılında sona ermiştir Birinci Dünya Savaşı, Avrupa'da dört merkezi devlete karşı, Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirmi beş devletin giriştiği, o tarihe kadar görülmemiş ilk dünya savaşıdır I Dünya Savaşı Avrupa'da ittifak veya merkezi devletler diye adlandırılan Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti ile itilaf devletleri diye adlandırılan İngiltere, Fransa, Rusya ve ABD önderliğindeki diğer başka devletler arasında gerçekleşmiştir Savaşa sonradan Japonya, Yunanistan, Sırbistan ve Romanya da katıldı 19 yüzyıl ile 20 yüzyılın başlarında meydana gelen olay ve gelişmelerin bir sonucudur


Saat yönünde: Batı cephesinde siperler; Siperleri geçen İngiliz Mark IV tankı; Çanakkale Deniz Harekâtlarında İngiliz Kraliyet Donanma gemisi HMS Irresistible mayına çarpmış batarken; gaz maskeleriyle bir Vickers makineli tüfek ekibi ve Alman Albatros D III uçakları

I Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin askerî haraketleri Osmanlı Cephesi (Birinci Dünya Savaşı) maddesinde açıklanmaktadır 30 Ekim 1918'de Osmanlı Devleti Mondros Mütarekesi'ni imzalayarak savaştan çekilmiştir

Nedenler
Milliyetçilik düşüncesi özellikle 20 yüzyılın başlarında etkisini göstermeye başlamıştır 1815 yılında Avrupa'ya yeni bir statü getirilmiş ve buna göre de güçler dengesi kurulmuştur Özellikle 1870 Sedan Savaşı ile Alman ve İtalyan birliklerinin kurulması ve bu devletlerin girişimlerde bulunmaları Viyana Kongresi statüsünü ve güçler dengesini büyük ölçüde değiştirmiştir

19 yüzyıl içinde önem kazanmış diğer bir gelişme de sanayileşmedir Sanayileşme sonucu sömürgecilik ortaya çıkmış ve büyük devletlerin çıkar çatışmaları Afrika ve Uzak Doğu'ya kadar yayılmıştır Ham madde ve pazar arayışı hızlanmış, bütün devletler sömürgeleştirme yarışına girmiştir Bazı devletlerin siyasi birliklerini geç kurmaları blokların ortaya çıkmasına neden olmuştur Bloklar hızla silahlanarak yeni bir savaşın ortamını hazırlamıştır

• Avusturya-Macaristan imparatorluğunun veliahdı Gavrilo isimli bir Sırp tarafından öldürülmesi
• Milliyetçilik düşüncesi
• Sömürgecilik (ham madde ve pazar arayıcılığı)
• Avrupa devletleri arasındaki ekonomik ve siyasi rekabet(özellikle de Almanya ve İngiltere arasında)
• Aşırı silahlanma hareketi
• Şark Meselesi

I Dünya Savaşı'nın başlamasındaki genel nedenler olarak sıralanabilir

Özel nedenler
Devletlerin izledikleri politikalar ve çeşitli çıkarlar özellikle bu devletleri karşı karşıya getirmiştir Rekabet ittifak ve itilaf devletleri arasında meydana gelmiştir Savaş öncesi devletlerin durumdaki sebepler şöyle sıralanılır

Almanya: Siyasal birliklerini kurduktan sonra (1871) ekonomisinde büyük bir canlanma meydana gelmiştir Birliğini geç kurduğundan dolayı sömürgeciliğe geç başlamıştır Yeni sömürgeler elde etme ve denizlere hakim olma konularında İngiltere ile rekabete girişmiştir

İngiltere: Almanya'nın siyasal ve ekonomik açıdan güçlenmesinden rahatsız olmuştur Kendisine rakip olabilecek güçlerden kurtulmak ve Alman birliği ile bozulan Avrupa'daki güç dengesini tekrar kurmak istemektedir Almanya'nın denizlerde güçlenmesinden de fazlaca rahatsız olmuştur

Fransa: 1870 Sedan Savaşı ile Almanya'ya kaptırdığı kömür yataklarıyla ünlü Alsace-Loren bölgesini geri almak istemektedir Bundan dolayı Almanya'ya karşı bir düşmanlık içindedir

Rusya: Panslavizm ilkesi ile Balkanlara yayılmak istemektedir Ayrıca Rusya, boğazları ele geçirerek Akdeniz'e inmek amacındaydı

İtalya: Sömürgecilikte geri kalmıştır Amacı yeni sömürgeler ele geçirmenin yanında, eski Roma İmparatorluğu gibi Akdeniz'e hakim olmaktır

Avusturya-Macaristan: En büyük düşmanı Rusya ve onun destekçisi olduğu Sırbistan'dır Panslavizme ve Balkanlar'daki Rus etkisine karşı mücadele etmiştir

Osmanlı Devleti: Osmanlı Devleti, Avrupa'da genel bir savaşın kaçınılmaz olduğunu görmekteydi Böyle bir savaşta tarafsız kalınamayacağı da bilinmekteydi Ayrıca 17 yüzyıl'daki sınırlarına tekrar ulaşma isteği vardı
Başlarda Osmanlı Hükümeti, İngilizlerle bir ittifak arayışı için girişimlerde bulunduysa da İngiliz Hükümeti böyle bir ittifaka olumlu bakmıyordu Enver Paşa'ya göre ise savaşı Almanya kazanacaktı Almanya'nın yanında savaşa girilirse daha önce kaybedilmiş olan yerler geri alınabilir, Ege'de üstünlük kurularak Yunanistan'ın genişleme politikası önlenebilirdi Dahası Asya'ya doğru Türkçe konuşan uluslarla siyasi bir bütünleşmenin yolları açılabilirdi Savaş, bozulan Osmanlı ekonomisinin düzelmesi için tek çare olarak görülüyordu Savaşın başında Avusturya'nın aracılığıyla, Osmanlı Devleti ile Almanya arasında gizli bir ittifak anlaşması imzalandı

Bulgaristan: Çanakkale Savaşı'nın İttifak Devletleri lehine sonuçlanmasının ardından Doğu Avrupa'da daha etkin olmak amacıyla Almanya'nın yanında savaşa girmiştir Bulgaristan'ın savaşa girmesiyle bütün İttifak devletlerinin birbirleriyle kara sınırı oluşmuş,ortak cephelere iletilecek silah ve mühimmatın nakliyesi daha ekonomik bir hale dönüşmüştür

Japonya: Asıl amacı Asya ve Büyük Okyanusta daha fazla toprak ele geçirerek hızla genişleyen sanayisi için hammadde sağlamaktır Kendi anakarasına en yakın ve en verimli topraklar Alman sömürgesi durumunda olduğu için savaşın İtilaf devletlerine döndüğü anda Almanya'ya savaş ilan etmiştir

ABD: Savaş öncesinde, Avrupa'daki savaşa katılma eğilimi içinde olmamıştır Ancak 1917 yılında yaşanan bazı gelişmeler ABD'nin de savaşa katılma kararında etkili olmuştur 1917 yılından itibaren İngiliz ve Fransız deniz ablukasına karşı Almanya'nın giriştiği denizaltı savaşı, Kuzey Atlantik'de Amerikan ticari ve yolcu gemilerini de hedef almaya başlamış, Amerika'nın Avrupa ticaretine katlanılmayacak ölçüde zarar vermeye başlamıştırdiğer taraftan Almanya'nın Meksika hükümetini ABD'ye savaş açmaya teşvik etmesi de ABD'nin Avrupa'daki savaşa katılmasında etken olmuştur Dünya siyasetinde etkin güç olmak isteyen ABD,Almanya'nın kışkırtıcı politikalarının ardından İtilaf devletleri bloğunda savaşa girmiştirABD savaşa girmeden önce Wilson İlkeleri'ni sunup, kabul edilince savaşa girmiştir

Sırbistan: Rusya'nın panislavist politikaları sonucunda Rus güdümü altında kalan Sırbistan,Büyük Sırbistan ülküsüyle haraket etmiştir Sırbistan, Avusturya-Macaristan ve Almanya'nın savaş ilanından sonra Rusya'dan yardım istemiş Sırbistan'ın yardım istediği geri çevirmeyen Çarlık Rusya'sı Almanya ve Avusturya-Macaristan'a savaş ilan ederek Birinci Dünya Savaşı'nın başlatmıştır Avusturya Büyük Sırbistan'ı kurmak isteyenlere gücünü göstermek üzere 1914 yılı Haziran ayında Bosna da bir manevra yapmaya karar vermiştir Buna katılmak üzere veliaht Ferdinand da Saraybosna'ya gelmiştir Ancak veliaht 28 Haziran 1914 günü Galviro Princip adlı Sırp bir öğrenci tarafından öldürülür Bu da I Dünya Savaşı'nın fitilini ateşleyen olay olur Avusturya bu olaya Sırbistan'a savaş açarak karşılık verir Bunun üzerine Almanya; Avusturya-Macaristan'ın, Rusya ise Sırbistan'ın yanında yer alır Böylece savaş kısa bir zaman içinde bütün Avrupa'yı etkisi altına almıştır

Osmanlı Devleti
Osmanlı devleti'ni yöneten İttihat ve Terakki hükümeti 2 Ağustos 1914 günü Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalayarak savaşa İttifak güçler yanında girmeyi taahhüt etmiş ve silahlı kuvvetlerinin genel sevk ve idaresi için bir Alman askeri heyetini yetkili kılmayı uygun görmüştür

Anlaşmadan haberdar olan İngiltere'nin, Osmanlı Devleti'nin sipariş ettiği iki zırhlıyı Osmanlı Devleti'ne teslim etmekten vazgeçmesi üzerine 11 Ağustos'ta Göben ve Breslau adlı iki Alman zırhlısı Çanakkale Boğazı'ndan geçerek İstanbul'a gelmiştir İngiltere'nin bu durumu yansızlığın ihlali olarak değerlendiren bir nota vermesi üzerine Alman zırhlıları Osmanlı donanmasınca "satın alınmış" ve gemi mürettebatı fes giydirilerek Osmanlı hizmetine devredilmiştir Göben (Yavuz Muharebe Kruvazörü), Breslau ise (Midilli Kruvazörü) ismini aldı

27 Ekim günü Alman zırhlıları Karadeniz'e açılmış ve 29 Ekim'de Rus limanlarını topa tutarak Osmanlı Devletini fiilen savaşa sokmuşlardır Savaş ilanı İttihat ve Terakki yöneticileri Enver, Talat ve Cemal'in bilgisi dahilinde gerçekleşmiş, buna karşılık Sultan Reşat (V Mehmet Reşat) ve Sadrazam (Basbakan) Sait Halim Paşa olaydan ancak ertesi gün haberdar olmuşlardır

30 Ekim günü Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açmış, bundan birkaç saat sonra Enver Paşa, Osmanlı Devleti'nin Rusya'ya savaş ilan ederek savaşa İttifak Bloku yanında girdiğini duyurmuştur Bu duyurudan sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmiştir


Alman topçu bataryası