Ekolojik Dengeler Ve Çevre

Ekosistem ve Madde Dolaşımı Bu sayfamızda, içinde bulunduğumuz ekosistem, bu sistemi inceleyen ekoloji bilim dalını ve çevre konusunu ele aldıkÖncelikle tüm canlıların içerisinde yaşadığı yeryüzü ekosistemini ele alarak konuları tek tek inceleyelim
Ekosistem, canlı organizmaların yaşam alanlarını sınırlayan çizgiler arasındaki organik ve inorganik varlıkları içerisinde bulunduran biyolojik ortamdır
Yaşam alanı sınırları, atmosferde, doğa olaylarının meydana geldiği en alt tabakasıyla, bazı mikroorganizma-
ların yaşadığı tahmin edilen okyanusların en derin bölgelerine kadar olan alanı kapsamaktadır Biyolojik olayların devam etiği bu sınırlar arasındaki denizler, göller, okyanuslar, nehirler, dağlar, kayalıklar, bitki örtüleri ve doğa olayları ekosistemin birer parçasıdırlar
Ekosistem değişik canlı türleri için lokalize edilebilirÖrneğin dağ keçileri için, dağlar ve bu dağlar üzerindeki bitki örtüleri bir ekosistemi temsil ederYada deniz kenarındaki kayalıklar üzerinde yaşayan yosunlar için deniz, dalgalar ve üzerinde yaşadığı kayalıklar yosun için bir ekosistem teşkil eder
Ekoloji ise, canlı - cansız doğadaki tüm varlıklar arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdırBilindiği gibi doğadaki tüm varlıklar bir hareket içerisindedirlerdurağanmış gibi bir izlenim veren dağlar, toprak parçaları kayalıklar ve durgun sular aslında oldukça karmaşık ve hızlı bir şekilde cereyan eden kimyasal etkileşimlere eşlik etmektedirlerDoğadaki bu hareketliliğin başında ise madde dolaşımı ve bu dolaşımda baş rolü oynayan mikroorganizmalar gelir
Madde dolaşımlarını incelerken temelde 4 elementi referans alacağızBu elementler Azot (N), Karbon (C), Fosfor (P) ve Kükürt (S) olup ilerleyen bölümlerde bu elementlerin doğadaki dönüşümlerini şemalarla ele alacağızMaddesel döngünün temelini ise " Kemosentez " oluşturur
Tanımlayacak olursak ;
Kemosentez, kimyasal enerji kullanarak (örneğin ATP) inorganik maddelerden organik madde sentezlenmesi olayıdırBu sentezleme işlemlerinde en büyük rolü mikroorganizmalar üstlenmiştirSitemizin mikroorganizmalar bölümünde bakteri ve diğer tek hücreli canlıların ekolojik dengelerin korunması açısından vazgeçilmez birer unsur olduklarını belirtmiştikBu bölümde mikroorganizmaların, doğanın dengesini koruması açısından ne kadar mühim bir yer tuttuklarını ayrıntılı bir şekilde ele alacağız
Maddesel döngüleri ele almadan önce ilk olarak kemosentezin kimyasını ve çeşitlerini kaba olarak ele alalım
1-) Azot oksidasyonu :
Periyodik tablodaki sembolü N olan azot, doğadaki tüm canlıların gereksinim duyduğu ana elementlerden birisidirFakat azot elementi doğada saf olarak bulunmazGenelikle NH3 (amonyak), HNO3 (nitrat) yada HNO2 (nitrit) bileşikleri şeklinde bulunur
Toprakta ise azot NH3 (amonyak) şeklinde bulunurFakat NH3 bitkiler ve diğer canlılar için emilime ve kullanıma müsait değildirYani azotun ya nitrit yada nitrat bileşikleri halinde toprakta bulunması gerekirTam bu noktada bitkilerin imdadına " Nitrosomonas " adı verilen bir tür bakteri yetişirBu bakteri topraktaki NH3 ' ü HNO2 yani nitrit şekline dönüştürürAzotun kemosentez reaksiyonu aşağıdaki gibidir

2NH3 + 3O2 -------------> 2HNO2 + 2H2O + 158 kcal " Nitrobacter " adı verilen diğer bir tür bakteri ise, NH2 (nitrit) ' i, NO3 (nitrat) ' a çevirirBitkiler her iki tip bileşiğide köklerinden emebilirlerNitrata dönüşüm ise aşağıdaki gibidir

2HNO2 + O2 -------------> 2HNO3 + 43 kcal İşte bitkileri ayakta tutan ve yaşamımızın devamını sağlayan bakteriler bu azot bakterileridirBu bakterilerin gerçektende ekolojik dengeler açısından ne kadar önemli olduğunu, mükemmel bir şekilde gerçekleştirdikleri kimyasal reaksiyonlarla görmekteyizBitkiler topraktan absorbe ettikleri bu bileşiklerle hem yaşamlarının devamını sağlarlar (aynı zamanda oksijen üreterek) hemde canlılar için mutlaka gerekli olan eşsiz vitaminleri üretirler
2-) Kükürt oksidasyonu :
&nbspDoğadaki bazı bakterilerin oksijenli ortamlarda yaşayabileceği gibi bazılarınında oksijensiz ortamda yaşayabildiklerini belirtmiştikFakat kükürt bakterileri, kükürtlü bileşiklerce zengin olan ortamlarda yaşamaktadırlarSembolü S olan kükürt, azot gibi doğada saf olarak bulunmazKükürtün en fazla bulunan bileşiklerinden biriside H2S dirH2S yine bitki ve diğer canlılar tarafından direk olarak kullanılmazlarAncak kükürt bakterileri tarafından parçalanması ve okside edilmesi gerekir
&nbspKükürtlü bileşiklerin oksidasyonunu gerçekleştiren bakterilerin başında ise " Beggiatoa " ve " Thiospirillum " isimleri verilen iki tür bakteri gelirKükürdün oksidasyonu ise aşağıdaki gibi gerçekleşir

H2S + 02 --------------> H20 + 2S + 122 kcal
2S + 302 -------------> 2H2SO4 + 286 kcal &nbspGörüldüğü gibi H2S öncelikle hidrojeninden ayrılmış, daha sonra su ile reaksiyona sokularak seyreltik H2SO4 (sülfirik asit) ' e okside edilmiştir
3-) Demir oksidasyonu :
&nbspLeptothrix, Crenothrix ve Spirophyllum adı verilen üç tür bakteri demiri okside edecek kemosentez reaksiyonlarını gerçekleştirirler

4FeCO3 + 6H2O -------------> 4Fe(OH)3 + 4CO2 + 58 kcal &nbspDenklem gerçekleşirken +2 değerlikli olan Fe, reaksiyondan sonra bir elektron daha vererek +3 değerlik kazanırDemirin indirgenmesi sırasında atmosfere serbest CO2 bırakılır
4-) Hidrojen oksidasyonu :
&nbspOksijensiz ortamlarda yaşayan ve " Bacillus oligocarbophillus " adı verilen bir tür bakteri, ortamda bulunan CO2 ' yi hidrojenle birlikte tepkimeye sokarak CH4 (metan) oluştururlarMetan gazı bilindiği gibi yanıcı bir gazdırBu bakteriler metan gazı üretiminde kullanıldığı için metan bakterileri adını da alırlar
&nbspDört temel kemosentez tipini en sade şekilde açıklamaya çalıştıkŞimdi bu kemosentez işlemlerinin rol aldığı madde döngülerini şemalarla inceleyelim


Doğadaki Madde Dolaşımı &nbspDoğada her an her saniye toprağa düşen bir biyolojik artık, kemosentez reaksiyonları ile parçalanarak doğaya geri kazandırılırBu artıklar odun, yaprak, kaya parçaları ve hayvan leşleri olabilirFakat doğada hiçbir zaman madde kaybı söz konusu değildir
Parçalanan biyolojik artıkların doğaya ne şekilde geri kazandırıldıklarını şemalar eşliğinde teker teker ele alalım
Azot devri :
Tek hücreli olsun çok hücreli olsun doğadaki tüm canlılar, yapılarına aldıkları besin maddeleri ile amino asit ve bu amino asitlerdende protein sentez ederlerProtein sentezi için gereken ana elementler ise karbondan sonra azotturAzot gerek proteinlerin gerekse DNA ' nın moleküler yapısı için gerekli olan çok önemli bir elementtir
&nbspProteinlerin bitki ve hayvan hücreleri için mutlaka gerekli olan molekküler olduğunu belirtmiştikYere düşen bir yaprak veya toprak üzerinde duran bir hayvan leşi, zaman geçtikçe bakterilerin etkisiyle ayrışmaya başlar

&nbspHücrelere kadar nüfus eden çürüme bakterileri, hücrelerin yapıtaşı olan proteinleri ayrıştırtmaya başlarProteinlerin ayrışmasıyla, yapılarındaki NH3 (amino) grubu serbest kalır (BkzBiyokimya-1 sayfası) Azotun oksidasyonu bölümünde adından bahsettiğimiz azot bakterileri, NH3 moleküllerini okside edip nitrite dönüştürür

Nitrit ise yine azot oksidasyonu bölümünde deyindiğimiz bakteriler tarafında nitrat ' a dönüştürülürNitrat, ya bitkilerin kökleri tarafından absorbe edilerek kullanılır, yada nitrat parçalayan bakteriler tarafından ayrıştırılarak yapısındaki azot serbest bırakılır


&nbspAtmosfere serbest bırakılan azot, diğer mikroorganizmalar yada mantar, yosun vs gibi canlılar tarafından absorbe edilerek protein sentezinde kullanılırlarBitkilerin kendileride azotu kullanıp protein sentezlediği gibi, hayvanlar tarafından tüketilerek sindirildikten sonra yapılarındaki azotla yine protein sentezi gerçekleştirilir

Kükürt devri :
&nbspKükürt de, azot,karbon ve diğer elementler gibi yaşam için gerekli olan elementler arasındadırBitkiler kükürtü SO4 (-2) şeklinde topraktan absorbe ederek H2S ' e dönüştürürlerDaha sonra kükürtüde proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerin sentezinde kullanırlar

&nbspKükürtlü bileşikler amino asitlerin yapısına katılmasıyla, dolaylı yoldan proteinlerin yapısınada girmiş olurEğer bir bikti veya hayvan ölürse, yapılarındaki proteinin parçalanmasıyla kükürt, H2S şeklinde açığa çıkarfakat H2S kükürt bakterileri tarafından öncelikle S2O3 (-2) ' ye daha sonrada SO4 (-2) iyonuna dönüştürülürGörüldüğü gibi kükürtlü bileşikler yine ilk formuna dönmüş olurlar
SO4 (-2) iyonları, bazen doğada serbest olarak reaksiyona girerek sülfatlı bileşikleride verebilirlerOrganizmalar tarafından alındığı takdirde kükürt içerene iki amino asit olan Sistein ve Metionin ' nin yapılarına katılırlar (BkzBiyokimya-1 sayfası, amino asit tablosu)
Karbon devri :
&nbspYeşil bitkilerin, güneşten gelen ışık ve doğadan absorbe ettikleri karbondioksit ve su molekülleri ile organik maddeleri sentezlediğini biliyoruzBitki ve hayvanların sentezlediği organik maddeler arasında ise karbonhidratlar önemli yer tutarKarbonhidratlar ve türevleri, saprofit bakteriler tarafından absorbe edilerek solunumda kullanılır ve solunum son ürünü olarak atmosfere serbest karbondioksiti bırakırlar

Karbonhidrat içeren bitkiler aynı zamanda hayvanlar tarafından besin olarak tüketilirler
Gerek hayvanların gerekse mikroorganizmaların ölümleri sonucunda, toprakta ayrışmaya başlayan vücut yapıları, metan bakterileri tarafından ayrıştırılarak CO2 ' ye dönüştürülür ve atmosfere serbest olarak bırakılırŞemada görüldüğü gibi CO2, ışık ve su varlığında tekrar bitkiler tarafından fotosentez reaksiyonlarında kullanılır
Bunun dışında bitki ve hayvan ölüleri, toprağın çok derinlerinde, yüksek basıç ve sıcaklık etkisi altında petrol ve kömür gibi yapılara dönüşebilirlerPetrol ve kömür, insanlar tarafından enerji ihtiyaçları için kullanılırken yine açığa karbondioksit (CO2) ve karbonmonoksit (CO) gazları çıkar
Karbon elementi, doğadaki döngüsünü bu şekilde tamamlamış olur


Fosfor devri :
Canlı organizmalarda fosfor elementi, azot elementine nazaran daha az bulunmakla birlikte canlılığın devamı için oldukça önemli bir rolü vardır

&nbspFosfor, diğer elementelr gibi doğada bileşikler halinde bulunurFakat bu bileşikler suda kolay kolay çözünmezlerFosfor bileşikleri özellikle kemik, diş, kabuk gibi hayvansal atıklarda ve doğal kayaçlarda bulunurlarBu bileşikler suda çözünmediği için diğer bazı bileşiklerle reaksiyona girerlerBu bileşiklerin başında ise azot oksidasyonunda oluşumunu gördüğümüz HNO3 (nitrat) ve kükürt oksidasyonunda oluşumunu gördüğümüz H2SO4 (sülfirik asit) yer alırFosfor bileşiklerinin bu maddelerle reaksiyonları aşağıdaki gibi gerçekleşir

Ca(PO4)2 + 2HNO3 ------------> 2CaHPO4 + Ca(NO3)2
Ca(PO4)2 + H2SO4 -----------> 2CaHPO4 + CaSO4 &nbspSuda kolay kolay çözünmeyen fosfatlı bileşikler bu vesileyle çözülürler ve oluşan bu fosfat tuzları bitkiler tarafından absorbe edilebilirlerBitkilerin hayvanlar tarafından besin olarak tüketilmesiyle fosfor dolaylı yoldan hayvan organizmalarına geçmiş olurFosfat, organizma artıkları ile ya toprağa geçer yada çözülmeyen bileşikler şeklinde diş, kemik ve kabukların yapısına katılırlar
Fosfat, kuş ve balıkların kemiklerindede bulunduğu için, bu hayvanların ölmesi halinde fosilleri kayaçlara gömülebilirFosfat bileşiklerini ihtiva eden bu kayaçlar, yeryüzü hareketleriyle parçalanmaya uğrayarak tekrar doğaya karışabilirBunun yanında volkanik faaliyetlerle magma tabaasından yeryüzüne ilave olarak fosfat kazandırılabilirYine bazi tür bakteriler ortamda bulunan fosfatlı bileşikleri kemosentez reaksiyonlarıyla işleyerek çözünebilen fosfat tuzları (CaHPO4 ve CaSO4 gibi) haline getirebilirler
Görüldüğü gibi doğada çok intizamlı ve hassas bir maddesel döngü hakimdirBakteri ve mikroorganizmaların doğanın dengesini koruma bakımından ne kadar önemli olduğunu sanırım yeterince gösterebilmişizdir
Bu bakterilerin tamamının yok olduğunu varsayarsak ne gibi felaketler doğabileceğini yukarıdaki döngülere bakarak az çok tahmin edebilirsinizÖrneğin hayvan ve bitki artıklarındaki protein ve diğer bileşiklerin ayrışması mümkün olmayacaktıArtıklar sonsuza kadar hiç bozunmaya uğramayacak ve doğada sürekli bir madde kaybı meydana gelecekti (aslında madde hiç bir zaman kaybolmaz fakat bileşiklerin şekli değişir)
Başka bir örnek verecek olursak azot bakterilerini ele alabilirizEğer azot bakterileri, NH3 ' ü nitrat ve nitrite dönüştürmeselerdi, şu an bitkilerin ve dolayısıyla oksijenin varlığından söz edemeyecektikÇünki azot ancak bu bileşikler vasıtasıyla bitkilerin bünyesine girebilirDolayısıyla bitkilerin yaşamının devam etmesi, yeryüzündeki tüm canlılığın devam etmesi anlamına gelir



Çevre Kirliliği Buraya kadar anlatmaya çalıştığımız maddesel döngüler, mikroorganizmalardan devasal ağaçlara, bulutlardan okyanus tabanlarına kadar doğanın her noktasında bir dengenin hakim olduğunu göstermektedirFakat bu maddesel döngü halkaları, çevre kiriliği ile tabir ettiğimiz felaketler zincirileri ile ne yazık ki kopma noktasına kadar gelmiştir
Çevre kirliliği, özellikle 1800 ' lü yılların başlarında, petrol ve petrol türevlerinin yaygın olarak kullanılmaya başlanmasıyla büyük bir ivme kazanmıştırPetrol ürünleri gerek enerji için yakıt olarak kullanımı gerekse birçok temel malzeme üretimi için hammadde özelliğinde olması ve bu malzemelerin (plastik, katran, ağır yağlar, kauçuk vs) büyük bir süratle üretilip çevreye saçılması nedeniyle çevre kirliliğine büyük ölçüde çanak tutmuştur
Çevre kirliliği denince ekosistemin akla ilk gelen parçası şüphesiz atmosferdirÖzellikle petrol ile çalışan makinelerin çok süratli bir biçimde üretilip hayata geçirilmesi, hava kirliliğini doruk noktasına ulaştırmıştır
Gerek insanlar üzerinde gerekse bitkiler üzerinde oldukça olumsuz yönde etkileri olan hava kirliliği, özellikle gelişmekte olan sanayii ülkelerinde, toplumda baş gösteren kanser ve kalp krizi gibi rahatsızlıklarda büyük patlamalara neden olmuştur
Hava kirliliğinin artışına neden olan etmenlerin en önemlileri, otomobillerden çıkan egsoz gazları, ozon delici gazlar ve yeşil alanların büyük bir hızla tahrip edilmesidir


Belki sizde hayatınızda bir kez olsun görmüşsünüzdür, bacasından oldukça yüksek yoğunlukta dumanlar çıkaran fabrikaların yakınlarında hiçbir canlıdan iz bulamazsınız
Örneğin fabrikaya yakın bahçelerdeki ağaçların dalları kurumuş ve yaprakarı dökülmüş bir vaziyettedirAynı şekilde fabrika atıklarının depolandığı arazi ve topraklarda yine tek bir canlıdan eser bulunmazBunun nedeni ise yukarıda bahsettiğimiz maddesel döngülerin, lokal ekosistem içerisinde alt üst olmasından dolayıdır
Yandaki resimde 1999 yılı sonlarına doğru dünyanın kutup bölgesi üzerinden uydular aracılığıyla tespit edilmiş atmosfer haritasını görmektesiniz
Mavi olarak görülen bölge atmosferin koruyucu katmanlarından birisi olan ozon tabakasındaki deliğin ne kadar genişlediğini açık bir şekilde göstermektedirOzon tabakasının delinmesine neden olan en önemli faktör, uçakların jet motorlarından çıkan egsoz gazları ve yaygın olarak soğutma cihazlarında ve deodorantlarda kullanılan itici gazlardır
Bu gazlar kısaca Kloro-Floro-Karbon adını alırlar ve içerik bakımından Klor (Cl), Flor (F) ve Karbon (C) elementlerini ihtiva ederlerBu gazların türevleri özellikle soğutma cihazlarında ekseri olarak kullanılır


Kısa ismi CFC olan bu gazlar, normal şartlarda oldukça kararlı bir yapıya sahiptirlerBu kararlı yapıları sayesinde hayvan ve bitkiler tarafından solunsa bile metabolizma içerisinde kolay kolay tepkimeye girmezlerBiyolojik olarak tehlike arz etmeyen bu gazlar, düşük yoğunlukta olmaları nedeniyle çevre kirliliğinden daha büyük bir problem yaratırlarYoğunlukları düşük olduğu için havadan daha hafif gelen bu gazlar, atmosferin en üst katmanlarına kadar çıkabilirler (yaklaşık 11000 metre)
Ozon tabakasına kadar ulaşan CFC gazları, yüksek enerjili güneş ışınları ile karşılaştıklarında kararlı yapılarını kaybederlerÇünki güneşten gelen yüksek enerjili ışınlar CFC gazlarının aralarındaki bağlarını koparmaya başlarBirbirinden ayrılan ve oldukça reaktif olan klor, flor ve karbon gazları, ozon tabakasını oluşturan ve en az bu gazlar kadar reaktif olan oksijen ile bileşik kurarmaya başlarlarBildiğiniz gibi ozonun yapısını O3 gazı meydana getirir3 tane oksijen gazının birbirleriyle bağ yapmasıyla oluşan ozon gazı, yeni oluşan bileşikler kadar reaksiyona yatkın olmadığı için tekrar ozon gazını oluşurması çok uzun zaman alır
Karbonun CFC gazlarından serbest kalıp oksijenle tepkimeye girmesiyle oluşan CO2 gazı, yüksek seviyede ısı tutma özelliğine sahiptirGüneşten gelen ısıyı bünyesine alan CO2 gazı bu özelliği sayesinde, içinde bulunduğu ortamı ısıtmaya başlarBilim adamlarının " Global ısınma " dedikleri olayda budurCO2 gazının ısı tutma özelliği sayesinde, atmosferin ısısı, her yıl biraz daha artmaktadırYapılan tahminlere göre atmosfer bu hızla ısınmaya devam ederse, gelecek 30 yıl içerisinde, yanlızca 4 C lik bir artış nedeniyle buzulların büyük bir bölümünün eriyeceği hesaplanmaktadırVe tahmin edilen büyük miktarlardaki buzulun erimesi halinde, su seviyesinin sahil şeritlerinde yaklaşık olarak 10 metre kadar yükselebileceği tahmin edilmektedir
Fakat tüm bu olumsuzluklara rağmen ozon tabakasının kendini yenileme özelliği vardırFakat bu yenileme işlemi, ancak CFC gazlarının atmosfere serbest bırakılmasının durdurulmasıyla hız kazanabilirEğer şu zamandan sonra CFC gazlarının atmosfere serbest bırakılması durdurulsa bile, ozon deliğinin kendini yenileyip kapanması enaz 10 yılı bulacaktır
Ne yazıkki çevre kirliliği kendini ekosistemin her noktasında hissettirmektedir Bugüne meydana gelen deniz kazaları yüzünden milyonlarca ton ham petrol bir o kadar canlının ölümüne sebep olmuştur
Çevre kirliliğinin neden olduğu en zararlardan en çok etkilenen canlılar ise ekosistemdeki maddesel döngülerin devamını sağlayan mikroorganizmalar ve av - avcı dengesini sağlayan yırtıcı canlılardırDöngülerin alt üst olması aynı zamanda deniz bitkilerinin fotosentez yapmasınıda engeller
Gerek deniz ekosistemi olsun gerekse kara ekosistemi olsun, doğanın her noktasında kendini yenileme özelliği hüküm sürer

Örneğin bir atık denizlere veya nehirlere döküldüğü takdirde, bir kaç yıl veya daha uzun bir süre zarfı içerisinde ekosistem kendini temizleyebilirFakat bu temizleme özelliğide ancak bir noktaya kadar tolerans gösterebilirki, çevreye dökülen atıklar ve çöpler bu toleransın çok üzerindedirBu yüzden çevre kirliliğini bu toleransın altında tutmak için ekologlar araştırma yapmaktadırlarBu araştırmaların sonuçlarına göre her yıl doğaya ne kadar sanayi atığı dökülmesi gerektiğine karar verilir
Mesela fabrika bacalarından atmosfere serbest bırakılan gazların metreküpündeki kükürt miktarı ölçülürEğer metreküpteki kükürt mikarı, atmosfere bırakılması gereken miktarın üstünde ise, sınırın altına çekilmesi için ya bacalara filtre taktırılır yada ağır para cezaları uygulanır
Fabrika ve sanayii kuruluşlarının herhangi bir arazi üzerine konumlanırken ekolojik bir araştırma yapmaması, çevre kirliliğine çanak tutan diğer başka bir etmendir
Ne yazıkki zamanında yapılmayan çevre testleri yüzünden yanlış yerlere konumlandırılan sanayii kuruluşları yüzünden hem bir lokal ekosistem tamamen çökmesiyle civardaki canlı organizmalar yok olmuş, hemde bu felaketler yüzünden insanlarda zarar görmüştür
Buna en iyi örnek olarak nehir veya dere kenarlarına kurulan ve yüksek ısı yayan fabrikaları verebiliriz
Fabrika atık sularını beliri bir sıcaklıkta dere veya nehirlere boşaltır (bu sular genelde ya asit tabiatlıdır yada toksik madde içerir)
Fakat boşaltılan yüksek sıcaklıktaki su, dere veya nehirlerdeki tüm canlıların ölümüne neden olurÇünki tatlı su canlıları sıcak sularda yaşayamazlarVeyahut sıcaklığa belli bir dereceye kadar tolerans gösterebilirler
Bu noktada ise ekloogların araştırmaları büyük önem taşır çünki tatlı sulara bırakılacak suyun sıcaklığı ve kimyasal içeriğinin hangi sınırlar dahilinde olması gerektiğini ancak ekologlar ve çevre araştırması yapan bilim adamları belirleyebilirBu yüzden özellikle Avrupa ülkeleri, ağır sanayii kuruluşlarına çok sıkı bir denetim altına almış ve hatta bazı kuruluşları kapatma kararları almışlardır
Gerçek şu ki, özellikle petrol türevlerine alternatif olarak enerji kaynakları bulunmaz ise çevre kirliliğinin aynı hızla devam etmesi kaçınılmazdırÇevre bilinicinin her bireyde uyandırılası gerekmektedir ki buda ancak eğitimle mümkün olurTeknoloji ilerledikçe çevreyi koruma ve temizleme yöntemleride geliştirilmekte fakat bu gelişmeler çevre kirliliğinin yayılma hızına yetişememektedir
Yani özetleyecek olursak çevre için alınan tedbirler çevre kirliliğini önleyecek mahiyette yeterli olmamaktadırBiz insanlar bireysel olarak çevre korunmasına yardımcı olmak için herhangi bir faaliyette bulunmuyorsak, çevre kirlenmesinde bizimde payımız var demektir
" İçerisinde yaşadığımız doğanın korunmasına bireysel olarak nasıl yardımcı olabilirim ? " diye sorarsanız
En basitinden çöpe attığınız ambalajların hacmini küçültebilirsinizÇöplerin ve diğer atıkların hacimsel olarak ne kadar büyük problem yarattığını ise çöp dağları bizlere göstermektedir
Demek oluyorki birey olarak çevreyi koruma gibi bir sorumluluk duygusu hissedersek ve içerisinde yaşadığımız ekosistemin dengelerini korumak için azda olsa duyarlılık gösterebilirsek ve gelecek kuşaklara çevre koruma eğitimini yeteri kadar empoze edebilirsek, hem biz insanların hemde diğer tüm canlıların tertemiz bir dünya içerisinde yaşamaması için hiçbir neden kalmayacaktır