Göktürkçede Ünlüler

? harfi; ?I? ve ?İ? ünlülerini ?? [a, e] ve ?? harfi, ?a? ve ?e? olmak üzere iki sesi karşılamaktadır Biz bu durumda kalın olan ünlüyü seçeceğimiz için, ortadaki ünlüyü ?a? sesi olarak okuyoruz Farklı bir örneğe bakacak olursak: ?bilig? sözcüğünü, Orhun yazısıyla ?? ünlüsünün, ?ince? biçimi olan ?i? sesini seçmemiz gerekmektedir İlk iki sesli harfi, kalınlık ? inceliğe göre okumak oldukça kolaydır Fakat ?? [o, u] ve ?? harfinin karşıladığı iki ünlü de ?kalın?dır Bu durumda ünsüzlerin durumlarına bakarak ?? harfinin karşıladığı seslerden birini seçmemiz olanaksızdır Örneğin: ?toy? sözcüğü, ?? harfinin karşıladığı ?o? ve ?u? ünlülerinin ikisi de ?kalın? olduğu için, hangisini seçeceğimizi bilemeyiz Bu durumda bu sözcüğü ?tuy? diye de okuyabiliriz; ?toy? diye de? Böylesi sözcüklerin okunması, genellikle sorunlu olmuştur Bazı Türklük bilimcilerin ?Kül-Tigin? biçiminde okudukları adı, bazıları ?Köl-Tigin?; bazılarının ?Tonyukuk? diye okudukları adı, bazıları ?Tunyukuk? diye okumuşlardır Göktürkçedeki ?a? ile ?e? ünlülerini birbirinden ayıran düzenli yapının, ?u? ile ?o? veya ?ü? ile ?ö? ünlülerini birbirinden ayıramayışının nedeni, bu ünlülerin sesletimi (telaffuzu) arasındaki farkın hissedilmeyecek kadar az olmasıyla açıklanabilir Bunun için böyle sözcükleri okurken, anlamlı olduğunu düşündüğünüz en doğru biçimiyle seslendirmemiz gerekmektedir

alıntı