Akıllı Tasarım Teorisi (İntelligent Design)

Akıllı Tasarım Teorisi (Intelligent Design)
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Akıllı tasarım (AT, İng: Intelligent design), evrenin ve içerisindeki canlıların doğal seçilim ve rastlantısal mutasyonlar gibi bilinçsiz doğal süreçlerle oluşamayacağını, bu nedenle zeki ve bilinçli bir varlık tarafından tasarlandığını iddia eden bir görüş Akıllı tasarım iddiası, bilim çevreleri tarafından Yeni yaradılışçılık (İng: New creationism) olarak anılmaktadır
Akıllı Tasarım argümanı, tüm canlı organizmaların "aşağı yukarı günümüzdeki halleri ile" bir "akıllı tasarımcı" tarafından tasarlandığını iddia eder Akıllı tasarımın savunucuları, çoğunlukla bu tasarımın "kimin" tarafından yapıldığını açıklamaktan özenle kaçınır, herhangi bir tek tanrılı dinin tanrısının ismini telaffuz etmezler (Kutsal Üçleme, Yehova, Allah vs) Bunun nedeni kısmen, AT'nin okullarda evrim teorisine bilimsel bir alternatif olarak okutulmasını sağlamaktır Akıllı tasarımın önderliğinin yapıldığı ABD'de din reklamının yapılması ve dinin yaygınlaştırılmaya çalışılması anayasaya aykırıdır
AT savunucuları arasında genel olarak iki kol olduğu söylenebilir Bunlardan ilki yaratılışçılığa yakın olan ve türlerin ortak bir atadan gelmediğini savunan kısımdır Akıllı tasarım savunucularının büyük kısmını bunlar oluşturur Diğer kol ise evrimin var olduğunu ve ortak atayı savunan fakat yaratılıştan sonraki bu süreçlerin ve evrendeki diğer tüm süreçlerin belirlenmiş bir şekilde bir tasarımcı tarafından yönlendirildiğini savunan gruptur Önden yüklemeli evrim bu tür bir görüştür Akıllı tasarım kuramcıları içinde çeşitli görüşler olsa da; genel olarak Akıllı tasarım kuramının neyi savunduğu konusunda yapılan açıklamalarda, türlerin değişmediği iddiası yer almaz Bu yüzden hem türlerin ortak atadan geldiğine inanan hem de inanmayanlar Akıllı tasarımı savunabilmektedir
Evrim teorisine alternatif olarak ortaya atılan Akıllı tasarımın liderliğini merkezi Amerika'da bulunan Discovery Institute yapmaktadır Türkiye'den de araştırmacı, gazeteci ve yazar Mustafa Akyol bu enstitü bünyesinde bir süre çalışmıştır

Tarihçe
Tasarım kuramının temelleri ilk olarak 1802 yılında İngiliz Anglikan din adamı William Paley tarafından ortaya atılmıştır Paley,"Yerde bir cep saati bulursanız, daha önce hiç böyle bir şey görmemiş olsanız bile onun zeki bir varlık tarafından yapıldığını hemen anlardınız"

diyordu Paley aynı şeyin doğa için de geçerli olduğunu düşünüyordu Ona göre doğanın karmaşıklığı tasarımının kanıtıydı
Akıllı tasarım kuramı, 1990'larda Darwinci biyolojik evrim teorisinin bir reddi olarak başlıca ABD'de ortaya çıktı Biyokimyacı Michael Behe'nin Darwin'in Kara Kutusu kitabı bu kuramın ilk büyük çıkışı olmuştur
AT argümanı, 1743-1805 yılları arasında yaşamış Anglikan din adamı William Paley'in temellerini attığı "indirgenemez karmaşıklık" iddiaları ekseninde şekillendi

İndirgenemez Karmaşıklık
Akıllı tasarımın en yaygın kullanılan kavramlarından biri indirgenemez karmaşıklıktır Bu kavram AT'nin önde gelen isimlerinden Michael J Behe tarafından,
"her biri temel işleve katkıda bulunan, birbiriyle etkileşim halinde olan, iyi eşleşmiş çeşitli parçalardan oluşan ve bu parçalardan herhangi birinin çıkarılmasıyla işlevini gerçekleştiremez hale gelecek tek bir sistemi"

ifade etmek için icad edilmiştir Akıllı tasarım doğada bu tür sistemler bulunduğunu ve bu sistemlerin kademe kademe doğal süreçlerle oluşamayacağını çünkü daha basit bir sisteme indirgenemeyeceğini iddia eder Fakat bu güne kadar öne sürülen tüm örneklerin indirgenebilir oldugu bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir Richard Dawkins'in "Kör Saatçi" kitabı tamamen bu konuya odaklanmıştır ve karmaşıklığın nasıl daha basite inergenebileceğini gösteren pek çok örnek içermektedir İndiregenebildiği gözlenenen bazı örnekler şunlardır:

• Uçma işlevini yerine getiremeyen yarı-kanatların, yüksekten atlarken düşüşü yavaşlatma özelliğinin olması Özellikle sadece ağaçların üzerinde yaşayan ve toprak tabanının kendileri için tehlike arz ettiği canlılarda, bu özellik hayati bir öneme sahiptir ve ağaçtan ağaca atlamaya olanak sağlar
• Renkleri veya şekilleri ayırt edemeyen farklı gözlerin varlığı Bu gözler daha ilkeldir ve algı dereceleri çok düşüktür Buna rağmen hareketleri görebilmeye ve bunlardan kaçabilmeye olanak sağlar

Bilimsellik Tartışmaları
Akıllı tasarım savunucularının makaleleri çeşitli yayınlarda yer almıştır, fakat hiçbirisi biyoloji ve genel olarak bilim alanında saygın ve kabul gören yayınlar olmamakla beraber kimi yayınlardan geri çevrilmiştir Bu makalelerden hiçbirisi somut bir araştırma sonucu üretilmiş yayınlar değildir
Bilim camiasına göre ise akıllı tasarım, doğal seçilim konusundaki temel bir yanlış anlamaya dayanır ve birçok canlının evrimsel tarihindeki öncül sistemlerin varlığını inkar ettiğini savunur Hiçbir şekilde deneysel bulgulara dayanmaz ve dolayısıyla bilimsel değildir
Bilimsel camianın çok büyük bir çoğunluğu akıllı tasarımı bilimsel olmayan, sözdebilim veya çöp bilim olarak görmektedir
Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi gibi sayısız bilimsel birlik, hayatın kökenine dair akıllı tasarım ve diğer tüm ilahi müdahele iddialarının, deneysel olarak test edilecemeyecekleri, hiçbir tahminde bulunamayacakları ve kendi yeni hipotezlerini yaratamayacakları için bilim olmadığını belirtmiştir Akıllı tasarımı savunanlar bu görüşe katılmaz ve akıllı tasarımın iddialarının test edilebilir olduğunu savunurlar Hakim bilimsel görüşbirliğine göre, AT savunucuları bugüne kadar geçerli bir test, öngörü ya da yanlışlanabilir bir hipotez ortaya atamamışlardır Fakat AT kuramına karşı çıkan bazı bilim insanları AT kuramının iddialarını bilimsel kabul ederek çürütme amaçlı bilimsel savlar ortaya koymuşlardır Buna karşın tartışmalar hala sürmektedir Günümüzde Bilim insanlarının tamamına yakını Akıllı tasarımın bilimsel olmadığını belirtirler