Kadın Savaşçılar ( Amazonlar )

AMAZONLAR

Amazonlar hakkında en geniş bilgiyi haklarında anlatılan öykülerden biliyoruzBir rivayete göre Libya ’da,başkasına göreyse Kafkasya ’da ortaya çıkmıştı Amazonlar Ne var ki öykülerin geçtiği asıl yer Anadolu ’dur Anadolu Amazonlarının erken tarihi, neredeyse yaşadıkları söylenen bölgelerin tarihi kadar karanlıktır Bir söylenceye göre soyları, zalimlikleri yüzünden tahttan indirilen iki İskit prensesi Scolopotus ve Hylinos ile başladı Bu iki prenses, aileleri, takipçileri ve takipçilerinin aileleriyle birlikte yurtlarından ayrılarak Kafkasların eteklerinde bir devlet kurdularYeni bir ülke arayışındaki tüm göçebe kavimler gibi önceleri öldürdüler ve yağmaladılar Fakat ele geçirilen halklar öç almak için gizlice silahlandılar Bunu izleyen ayaklanmada İskit efendilerini yenmeyi başardılar İskitlerin bütün erkekleri öldürüldü İskitlerde savaş eğitimi kadın erkek ayrımı yapılmadan herkese verilirdi Savaş eğitimi almış olan İskit kadınları kaçmayı başardılarPeşlerinden gönderilmiş bir birliği de yenmeyi başarmış, takipçilerinden kurtulmuşlardı

Erkekleri olmayan ve eskiden hükmettikleri insanlar tarafından esir edilmenin aşağılayıcılığına katlanmayı reddeden kadınlar Meotis Gölü (Azak Denizi) bölgesinde tamamen kadınlardan oluşan bir devlet kurdular Biri devlet işlerini biri de orduyu yönetecek iki kraliçe seçtiler Güçlü bir ordu oluşturduktan sonra savaşçılıklarını denemek üzere savunmayı bırakıp saldırıya geçtiler Buna rağmen başarılı olmaktan uzaktılar; nüfuslarının artmaması onlar için bir dezavantajdı Yeni kazandıkları özgürlükle evliliğin kölelik olduğuna inandıkları halde soylarının tükenmesi tehlikesi, yakın topluluklarla anlaşma yapmalarını gerektirdi Bu geçici birlikteliklerden doğan erkek bebekler babalarına geri verildi; kızlarsa yaya ve at üzerinde dövüşebilmek üzere çocukluktan itibaren eğitim gördüler

Başlangıçta genç kabile Don Nehri kıyısında yaşardı Nehrin adıda ordu kraliçesi olan Lysippe ’nin oğlu Tanais ’ten gelir Tanais savaşa olan tutkusu ve evliliğe değer vermeyişi yüzünden Afrodit ’i kızdırır ve annesine aşık olmakla cezalandırılır Tanais ensest ilişkiye girmektense kendisini nehre atıp boğar Nehir o günden sonra onun adıyla anılır Lysippe, Amazonları Anadolu’ya getiren kraliçedir Onun vaktinde Amazonlar Karadeniz’e geldi ve güney kıyısına yerleşmeye, krallıklarının batı sınırını belirlemek için ormanların arasında bir kent kurmaya karar verdiler Bu kente kraliçelerinden birinin adını verdiler: Sinope Hakimiyetlerini Kolkhis ’e (Eskiden Karadeniz ’le Kafkasya ’nın güneyi arasındaki bölgeye verilen ad) kadar genişlettiler Bölgedeki dağlara Amazon dağları adı verildiAmazon Dağları’ndaki derelerin birleşmesiyle oluşan geniş ve kısa bir nehir olan ve Karadeniz ’e dökülen Thermodon Nehri ’nin ağzındaki güzel bir burnun üzerine başkentleri Themiserya’yı (Bugünkü Terme) kurdular

Amazon savaşçılarının en mağrurları barışta kendilerini avlanmaya ve savaş talimlerine verirdi Bununla birlikte Anadolu Amazonları’nın tarımlada uğraştıkları sanılıyor Savaşçılar her yıl iki aylarını çocuk sahibi olmaya ayırırlardıYalnızca savaşta adam öldürenlerin çiftleşmesine izin vardı Başarılı olan savaşçılar kendilerini komşuları Gargarianlardan ayıran dağa gider, bekarlıklarının özgürlüğünü simgeleyen kemerlerini çıkarırlardı Bir Amazon hamile kaldığında eve dönerdi Doğan kızlar Amazonlarla kalır, savaşçı olarak yetiştirilirlerdi Oğlan çocuklar Gargarianlara geri verilirdi

Gargarianlarla geçirilen ya da tarımla uğraşılan birkaç ayın dışında Amazon ülkesi bir ordu devleti görünümündeydi Ekonomik, politik ve sosyal yapılanmalar savaş temelliydi Savaşa giden ordu, gençliklerinin en seçkin dönemindeki savaşçıları kapsardı Bu savaşçıların ata binmedeki üstünlükleri anlatılırdı hep Çıplak ata biner, çoğunlukla sadece yular kullanırlardı Bir rivayete göre Anadolu ’ya biniciliği ilk onlar tanıtmıştı Savaşlarda hızlı ve yenilmez olmalarını ata bu denli hakim olmalarına borçluydular Bir Amazon daha küçük yaşta, erkeklerin egemen olduğu bir toplumla alay etmeyi öğrenirdi Amazonların savaşçı yetenekleri üst düzeydeydi Okçulukları çok başarılıydıKalkanlar ve zırhlar oklarına karşı korunmaya yetmiyordu Kargılar ve “bigennis ”denilen çift ağızlı baltalarıyla savaşlarda çevrelerine dehşet saçarlardı Darbelerden korunmak içinse ana tanrıçanın simgelerinden biri olan Ay biçimli kalkanlar kullanırlardı

Amazonlar yüzyıllar boyunca Karadeniz ’deki üslerinden çok uzaklara akınlar düzenlediler Kraliçeler, Efes ve Thiba gibi kentler kurdular Üç kraliçe tarafından yönetilen (Marpesia,Lampado,Hippo) üç kabile batıda Trakya’ya, doğudaysa Suriye’ye yöneldi Başkentleri Themiserya ’da savaş ganimetlerinin artmasıyla Artemis ’in ilkel bir versiyonu için tapınaklar inşa edildi ve onuruna festivaller düzenlendi

Yunanlı coğrafyacı Strabon da Amazonlardan bahsedenler arasındadır "…Bazıları, isimleri Alazonlar, diğerleri Amazonlar olarak ve Alybe’den sözcüğünü Alope’den ya da Alobe’den şeklinde okuyarak ve Borysthens Irmağı ötesindeki İskitlere ‘Alazonlar’ ve aynı zamanda ‘Kallipidler’ ve daha başka isimler vererek –ki bu isimler Herodot, Hellanikos ve Eudoksos tarafından bize zorla kabul ettirilmiştir- ve Amazonları Kyme yakınında Mysia, Karia,ve Lidya arasına yerleştirmek suretiyle, ki bu, Kyme’li Ephoros ’un da fikridir, tarihi metni de ğiştirmişlerdir Ephoros ’un bu görüşü mantıksız olmayabilir; çünkü onlar vaktiyle Amazonlar tarafından, sonradan Aioller ve İyonlar tarafından yerleşilmiş olan ülkeyi kastetmiş olabilirler ve söylediğine göre isimlerini Amazonların vermiş olduğu belirli kentler vardır: Ephessos,Smyrna,Kyme ve Myrina gibi …"

Amazonların Anadolu ’daki yaşantılarını bize anlatanlardan ikisinin adı Halikarnas ’la ilişkilidir Bunlardan ilki Halikarnas’lı Herodot ’tur Tarihin babası olarak anılan ve sonradan Strabon’un da Amazonlardan söz ederken atıfta bulunduğu Herodot, onların öyküsünden ilk bahsedenlerdendir "Amazonların, ki İskitler bunlara oirpata derler, Yunanca karşılığı erkek öldürenler demektir" der yazdığı tarihte Onlara savaş açan Yunanlılar, diye anlatır, Thermodon savaşını kazandıktan sonra canlı olarak yakaladıkları Amazonları üç gemiye doldurup denize açıldılar Amazonlar açık denizde erkeklerin üzerine atılıp onları döve döve öldürdüler Ama bir gemi nasıl yönetilir bilmiyorlardı, dümen nasıl tutulur, yelken nasıl kullanılır haberleri yoktu Erkekleri öldürdükten sonra, rüzgârın ve dalganın önüne katılmışlar, Dik Bayır denen yere varmışlardı Amazonlar burada karaya çıktılar,çevrede otlayan atlara rastlayınca bunların üzerine atladılar ve İskit topraklarını yağmalamaya başladılar İskitler başlarına gelene bir anlam veremiyorlardı Bunların ne dillerini anlıyor,ne giyinişlerini tanıyor,ne de kim olduklarını biliyorlardı Amazonların saldırıları karşısında şaşırıp kalmışlardı; bunları genç ve zorlu erkekler sanıyorlardı Savaş alanında kalan ölüleri görünce daha da şaşırdılar, bunlar genç erkekler değil, kadınlardı Bir daha ne olursa olsun onları öldürmemeye karar verdiler Bakacaklar, görünüşte bunlar kaç kişidir, aralarından o kadar sayıda genç delikanlı ayıracaklar, karşılarına onları çıkaracaklardı Bu gençler kamplarını Amazonların kampının yanına kurup davranışlarını onlara göre ayarlayacaklardı

Eğer kadınlar üstlerine yürürlerse savaşmayıp arayı biraz açmakla yetineceklerdi Sonra onlar durunca bunlar da duracak ve kamplarına geri döneceklerdi İskitler böyle düşünmüşlerdi; çünkü bu kadınlardan çocukları olsun istiyorlardı Delikanlılar aldıkları emirleri yerine getirdiler Amazonlar onların kendilerine zararları dokunmayacağını anladıklarında onlara aldırmaz oldular… Öğle vakti olunca Amazonlar birer ikişer çevreye dağılır, doğal gereksinimlerini karşılarlardı Bunu gören İskitlerden birisi kızlardan biriyle birlikte oldu Kız da buna karşı koymamıştı Bunu izleyen günlerde İskit gençleriyle Amazonlar daha da yakınlaştılar; kamplarını birleştirip beraber yaşadılar Amazonlar İskitlerin dilini konuşmaya başlayınca gençleri kendileriyle birlikte gelmeye ikna ettiler Birlikte Tanais Nehri ’ni geçip yeni topraklara yerleştiler

Amazonlardan söz eden bir diğer isim de Halikarnas Balıkçısı’dır Ege ’de bulunan birçok kentin Amazonlar tarafından kurulduğunu anlatır: "Anadolu ana erkil bir sistemle idare edilirken büyük ana tanrıça Kibele’ye tapılırdı Kibele bir ay tanrıçasıydı Kızlığı, kadınlığı ve analığı temsil ettiği için doğan ay, dolunay ve azalan ay olarak gösterilirdi, yani üçlek bir yapıdaydı Ana tanrıçanın birçok adı vardı Bunlar arasında İzmir adının kökü bakımından ‘Marian ’,‘Mirin ’,‘Aymari ’,ve ‘Mariyamne ’adları önemlidir Bu adların sonuncusu Suriye ’ye vardığında Meryem’e, batıya ulaştığındaysa Marian ’a dönüşür"…şimdi gelelim eski bir efsaneye: Mirin adlı bir Amazon kraliçesi, Kuzey Ege kıyılarında ‘Serne ’adında bir kenti zapteder, erkeklerin tümünü kılıçtan geçirir; kadın ve çocuklarıysa köle olarak tutar Kraliçe onlar için kendi adını taşıyan, Mirin kentini kurar Mirin,aynı zamanda Kyme, Prienne ve Pitane, Lesbos Adası’nda da Mitilin (Midilli) kentlerini kurar Bir gün adaya giderken fırtına kopar Ana tanrıça Kibele filoyu korur ve Semadirek Adası’na götürür Kraliçe Mirin o güne dek kimsenin oturmadığı adada Kibele’ye saygı ve şükranlarını anlatmak için bir tapınak kurar Buradan da anlaşılıyor ki Kraliçe Mirin,Tanrıça Mirin ’in bir rahibesiydi

Amazonlarla ilgili söylenceleri bir kenara bırakırsak geriye fazla birşey kalmıyor aslındaTarihte gelmiş geçmiş bütün halkların geçmişine bakıldığında, söylencelerin yanında gerçek olan olayların tarihinin de anlatıldığını görüyoruz Amazonlardaysa bu ayrım neredeyse yok denecek gibi Anadolu ’dan geçen bütün halklar Amazonların izini -eğer vardıysa- çoktan örtmüşler Peki o halde Amazonların gerçekliğiyle ilgili soruları yanıtlamaya nereden başlamak gerek? Onların yalnızca söylenceden ibaret olduklarını söylemek ne denli zorsa gerçekten yaşadıklarını söylemek de aynı şekilde zor Bugüne dek bu konuda ortaya atılmış birkaç temel görüş var Bunların hepsi de Amazonların öyküsünün, günümüzdeki halini alıncaya dek çeşitli söylencelerle beslendiğini ortaya koyuyor Birinci görüş, Amazonların, erkeklerin yanında yardımcı olarak savaşa giren kadınlardan türediği yolunda

İkinci görüş Yunan kolonilerine saldıran tamamen tıraşlı yabancıların kadınlar olarak yorumlanmasıyla ilgilidir İlk görüşü ortaya atan Bizans tarihçisi Caesarea ’lı Procopius, düşüncesini şöyle dile getirir: "Sabiri diye çağrılan Hunlar, diğer bazı Hun kabileleri gibi o bölgede (Kafkasya ’da) yaşarlar ve Amazonların aslında burada ortaya çıktıklarını ve sonradan Thermodon Nehri ’nin üzerinde şu anda Amisos kentinin bulunduğu, Themiserya yakınlarında kamp kurduklarını söylerler Fakat bugün Kafkas bölgesi civarında Strabon ve diğerlerince haklarında çok yazılmış olmasına rağmen Amazonlarla ilgili ne korunmuş tek bir hatıra ne de onlarla ilişkili bir isim vardır Erkeklerin özelliklerini taşıyan bir kadın ırkının asla var olmadığını ve insan doğasının kabul edilmiş gerçeğinin Kafkas Dağları’nda bir istisna oluşturmadığını savunan tez daha akla yakın görünüyor Fakat gerçek, bu bölgelerdeki kavimlerin kadınlarıyla birlikte büyük bir orduyla Asya ’ya bir akın düzenledikleri,Thermodon Nehri ’nde kamp kurdukları ve kadınlarını burada bıraktıklarıdır Sonra, erkekler Asya ’nın büyük bir kısmını yağmalarken bu toprakların yerli halklarınca kıstırıldılar ve tek kişi bile kurtulamadan katledildiler Böylece hiçbiri kadınların kampına geri dönemedi Bundan böyle kadınlar çevrede yaşayan halkların intikamından korktuklarından erzakın da yetersizliğiyle erkeklerin görevlerini üstlendiler Erkeklerin kampta bıraktıkları araçlarla silahlandılarTümüyle yok edilene dek de burada erkeksi bir cesaret göstermek zorunda kaldılar Olan işte buydu Amazonların kocalarıyla birlikte savaşa çıktıklarına benim zamanımda gerçekleşen bir olaya dayanarak inanıyorum …Hunlar Roma topraklarına sık sık akın eder, savaşırlardı Geride bıraktıkları ölü Hunların arasında kadın savaşçıların cesetlerine de rastlanırdı…"

Procopius ’un, Kafkasları Amazonların kalesi olarak göstermesi gelenekle uyum sağlar Dağlar,sık ormanlar ve genel olarak keşfedilmemiş bölgeler, geç klasik dönemde yaşayanlara göre Amazonların yerleşim yerleridir 16yüzyılda yaşamış olan İspanyol kaşifi Francisco de Orellana, Güney Amerika ’da Marnaon Nehri kıyılarında Tapuyas yerlilerinin saldırısına uğradı Anlattığına göre yerlilerin saflarında silahlı kadınlar da vardı Nehir bundan sonra Amazon olarak anıldı Amazonlarla ilgili ikinci bir görüşse onların aslında tıraş olmuş erkekler olduğu yolundadır Bu görüşü düşünmeye başlamadan önce kadınlarla karıştırılan erkeklerin birtakım koşulları taşımaları gerektiği görülüyor:

1) Amazonların yaptığı gibi onlar da Anadolu ’ya birçok küçük kabilenin bulunduğu dönemde yerleşmiş olmalıdırlar

2) Güçlerinin zirveye ulaştığı dönem Amazon zaferleriyle üst üste gelmelidir ve MÖ 15 ila 20yüzyıllardan sonra olmamalıdır

3) Akaların MÖ 1100 dolaylarında Attika ’dan Anadolu ’ya göç etmelerinden önce yok olmuş olmaları gerekmektedir

4) Yunanlıların sakalsızlığı kadınlıkla özdeşleştirdikleri bir dönemde sakalsız olmalıdırlar Böyle bir millet aramak Amazonları aramaktan çok daha güç gibi görünüyor Oysa böyle bir halk var: Hititler

Hititler o dönemde dünyanın en büyük uygarlıkları arasındaydı Hititlerin yükselişi MÖ 1300 ’lerde başladı; Mısırlıları yendikleri MÖ 1296 ’da doruğa ulaştı Ne var ki bir süre sonra batıdan gelen deniz halklarının baskısına dayanamayan Hitit devleti çöktü, MÖ 1200 ’lerde başkentleri Hattuşaş yakıldı Amazonların yok oluşu gibi Hitit imparatorluğu da hızlı bir biçimde tarih sahnesinden çekildi Öyle ki MS 19 yüzyıla dek unutuldular Eğer Hititlerle Amazonlar arasında heyecan verici bir benzerlik olduğu kabul edilirse, sakal bir anda önem kazanır Hititler, Yunanlıların sakal bırakma adetini izlemediler Yunanlılar için sakal, savaş alanında yakın dövüşürken ya da herhangi bir sokak kavgasında sorun çıkarsa da, hazine değerindeydi Sakal, düşmana tutup çekebileceği uygun bir araç sağlıyordu Bu nedenle MÖ 331 yılında Büyük İskender Arbela savaşına girmeden önce askerlerine sakallarını kesmelerini emretmişti Gerçek ne olursa olsun Yunanlılar, Büyük İskender dönemine dek sakallarını kesmediler O yıllarda kıllılık erkekliği, kılsızlık da kadınlığı simgeliyordu Ünlü komedi yazarı Aristophanes, oyunlarından birinde efemineliğiyle ünlü oyun yazarı Euripides’e, Agathon ’a cilveli bir eda ile "Her zaman yanında tıraş bıçağı bulunur

Onu bir saniyeliğine bana versene" dedirtir O dönemde tıraş bıçağı erkeğin değil, kadının gerekli bakım eşyalarından biriydi Yunanlılar, Hititlerle ilk kez MÖ 12 yüzyılda ilişki kurdular İki uygarlık Akaların Dorlardan kaçmak üzere Anadolu’nun Ege Denizi kıyılarında kurdukları kolonilerin bulunduğu topraklarda karşılaştılar Hititler sakal uzatmayı Yunanlılardan görüp benimsediler 12yüzyılın ortasından önce yapılan anıtlarda Hititler tıraşlı gösterilir; sonrasında sakallıdırlar Yunanlılar için bu dönem öykü anlatıcılarının evlerinden uzak göçmenleri cesaretlendirip şevklendirmek için masallar oluşturdukları dönemdir Masallarda Aka kahramanları tekrar tekrar anlatılarak yaşatılırdı Eski çarpışmaların bazılarında Yunanlılar sakalsız Hitit savaşçılarını küçümseyerek "kadın savaşçılar" olarak adlandırmış, ya da tamamen yanlış anlamaya dayalı, Hititleri kadın zannetmiş olabilirlerdi Bu tür yanılgıların izlerini Yunan mitolojisinde görmek mümkün Sözgelimi o döneme dek at görmeyen Yunanlılar, ata binmiş birini gördüklerinde ikisini tek bir canlı gibi düşünmüş ve kentaurlar söylencesine neden olmuşlardı Aynı şekilde Hititlerin profilden devasa boyutlarda duvarlara resmettikleri tanrı figürlerini de görmüştü Yunanlılar

Hititler,uydukları saygıdan dolayı tanrı figürlerini insanlara göre çok büyük çiziyorlardı Profilden çizildiği için tek gözü görülen tanrı figürleri Yunanlılar arasında tek gözlü devler olan Kyklop (Tepegöz) söylencesini doğurmuştu Amazonlar da böylesi bir yanlış anlamanın sonucunda ortaya çıkmış olabilirler Halikarnas Balıkçısı "Böyle bir yanlış anlama varsa İzmir kentinin Hititlerce kurulduğunu söyleyebiliriz" der

Balıkçı, ayrıca Artemis tapımının kökeni olan ana tanrıça tapımının Hititler döneminde yerleşmiş olduğunu söyler Efes ’teki Artemis heykellerinin iki yanında bulunan geyiklerin de Hititlerin kader, mutlu alın yazısı simgeleri ya da tanrısı kimlikleriyle, “runda” adında kutsal saydıkları geyik olduğunu da belirtir Bu görüş akla oldukça yatkın gelse de minik bir pürüz içeriyor Bugün Hititler olarak bildiğimiz, kendilerine Nesililer diyen halk, Asya’dan Anadolu ’ya geldiğinde ataerkil yapıdaydı Dolayısıyla beraberinde bir tanrıça kültürü getirmiş olamaz Nesililer denen halk Anadolu’yu ele geçirip birleştirdikten sonra burada yaşayanların kültürlerini benimsemiş, hatta onların adını almıştı Hatti Ülkesi denen Anadolu, anaerkil yapısını koruyordu Bundan yola çıkarak belki de Amazonların çıkış noktasını Hititlerden daha geride, Anadolu’nun Nesililerden önceki halklarında aramak daha doğru olabilir

Gerçek ya da söylence, kadın savaşçılar ya da kadın sanılan erkekler; Amazonlar yalnızca Anadolu halkları ve Yunanlılar üzerinde değil, tüm dünya tarihinde bir yer sahibi bugün Feminist hareketlerde kadının erkeklerle eşitliğini vurgulamak için Amazon sözcüğü hâlâ kullanılıyor Bu cesur kadın savaşçılarla ilgili anlatılanlar bir masalsa, romanlardan televizyon dizilerine dek bütün dünyanın aklına kazınmış bir masal