Tarihte Bugün 25 Mart

Tarihte Bugün 25 Mart
25 Mart günü tarih sayfalarına nasıl yansıdı? Tarihin değişik dönemlerinden 25 Martta yaşananlar



Romada bir araya gelen Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, Avrupa Ortak Pazarının kurulmasına ilişkin Roma Antlaşmasını imzaladı (1957)

Evliya Çelebi doğdu (1611)

Fransız besteci Claude Debussy öldü (1918)

Yunan ordusu Adapazarını işgal etti (1921)

Türk-Sovyet İktisadi Anlaşması imzalandı (1967)

Tarihte Bugün 25 Mart

Asıl adı Derviş Mehmed Zilli olan Evliya Çelebi, 1611 yılında, bazı kaynaklara göre Kütahyada bazılarına göre ise İstanbul Unkapanında doğdu Babası Derviş Mehmed Zilli, sarayda kuyumcubaşıydı



Ailesi Kütahyadan gelip Unkapanına yerleşmişti İlköğrenimini özel olarak gördükten sonra medresede okudu Babasından tezhip, hat ve nakış öğrendi Dayısı Melek Ahmed Paşa sayesinde IV Muradın hizmetine girdi

Seyahatnamenin girişinde, bir gece rüyasında Hz Muhammedi gördüğünü, şefaat isteyecek yerde, şaşırıp "seyahat ya Resulallah" dediğini, Hz Muhammedin de ona gezme, uzak ülkeleri görme imkanı verdiğini yazar

Bu rüya üzerine 1635te önce İstanbulu dolaşmaya, gördüklerini, duyduklarını yazmaya başladı 1640larda Bursa, İzmit ve Trabzonu gezdi, 1645te Kırıma Bahadır Girayın yanına gitti

Yakınlık kurduğu kimi devlet büyükleriyle uzak yolculuklara çıktı, savaşlara, mektup götürüp getirme göreviyle, ulak olarak katıldı

1645te Yanyanın alınmasıyla sonuçlanan savaşta, Yusuf Paşanın yanında görevli bulundu 1646da Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşanın muhasibi oldu Doğu illerini, Azerbaycanı, Gürcistanı gezdi

Bir ara Revan Hanına mektup götürüp getirmekle görevlendirildi, bu sebeple Gümüşhane, Tortum yörelerini dolaştı 1648te İstanbula dönerek Mustafa Paşa ile Şama gitti, üç yıl bölgeyi gezdi

1651den sonra Rumeliyi dolaşmaya başladı, bir süre Sofyada bulundu 1667-1670 arasında Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine, Selanik yörelerini gezdi

50 yılı aşan bir zaman diliminde gezdiği yerlerde toplumların yaşama düzenini ve özelliklerini yansıtan gözlemler yaptı Gezileri gözlemlere dayalı aktarmalar ve anlatılar dışında, önemli inceleme ve yorumlara da olanak sağlar

Seyahatnamenin içerdiği konular, belli bir çalışma alanını değil, insanla ilgili olan her şeyi kapsar Üslup bakımından ele alındığında, Osmanlı toplumunda, özellikle divan edebiyatında yaygın olan düzyazıya bağlı kalınmadığı görülür

Divan edebiyatında düzyazı ayrı bir marifet ürünü sayılır, ağdalı bir biçimle ortaya konurdu Evliya Çelebi, bir yazar olarak, bu geleneğe uymadı; daha çok günlük konuşma diline yakın, kolay söylenip yazılan bir dil benimsedi

Bu dil akıcı, sürükleyici, yer yer eğlenceli ve alaycıydı Evliya Çelebi gezdiği yerlerde görüp duyduklarını yalnız aktarmakla kalmamış, kendi yorumlarını, düşüncelerini de katarak gezi yazısına yeni bir içerik kazandırmıştı

Yazarın anlatımla gösterdiği başarı uyguladığı yöntemden kaynaklanır Anlatım bir zaman dilimiyle sınırlanmaz Bu özellik anlatılan hikayelerden, söylencelerden dolayı yazarın zamanla istediği gibi oynaması sonucudur

Evliya Çelebi belli bir sürede, özdeş zamanda geçen iki olayı da görmüş gibi anlatır Böylece zaman kavramını ortadan kaldırır Seyahatnamede izlenimler dışında, birer araştırma konusu olabilecek bilgi ve belgeler de ortaya konur

Bunlar arasında öykü, türkü, halk şiirleri, söylence, masal, mani, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inanç, komşuluk bağlantıları, toplumsal davranışlar ve sanat varlıkları önemli bir yer tutar

Evliya Çelebi toplum bilgileri yanında, yörenin evlerinden, cami, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra gibi değişik yapılarından da söz eder Yapılış yıllarını, yapanı, yaptıranı, onaranı anlatır

Yapının çevresinden, çevrenin havasından, suyundan söz eder Böylece konuya bir canlılık getirerek çevreyle bütünlük kazandırır

Seyahatnamenin bir özelliği de değişik yöre insanlarının yaşama biçimlerine, davranışlarına, tarımla ilgili çalışmalarından, süs takılarına, çalgılarına dek ayrıntılarıyla geniş yer vermesidir

Bazı bölümlerde, gezilen bölgenin yönetiminden, eski ailelerden, ileri gelen kişilerden, şairlerden, oyunculardan, çeşitli kademelerdeki görevlilerden ayrıntılı biçimde söz edilir Eser, dil bakımından da önemlidir

Yazar, gezdiği yerlerde geçen olayları ve ilgili gözlemlerini aktarırken bölgede kullanılan kelimelerden de örnekler verir Bu örnekler, dil araştırmalarında, kelimelerin kullanım ve yayılma alanını belirleme bakımından yararlı olmuştur

Seyahatnamesi çok ün kazanmasına rağmen, bilimsel bakımdan, geniş bir inceleme ve çalışma konusu yapılmayan Evliya Çelebinin 1682de Mısırdan dönerken yolda ya da İstanbulda öldüğü sanılmaktadır

Başka neler olmuş:

1807: İngiltere Parlamentosu köle ticaretini yasakladı

1944: Heykeltıraş Zühtü Müritoğlu ve Hadi Baranın yaptıkları Barbaros Hayrettin Paşa Anıtı törenle açıldı

1957: Romada bir araya gelen Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Komisyonunun kurulmasına ilişkin Roma Antlaşmasını imzaladı

1960: Güney Afrikada Johannesburgda tüm siyah politik örgütler fesh edildi

1975: Suudi Arabistan Kralı Faysal, akli dengesi bozuk yeğeni prens Faysal tarafından Riyadda öldürüldü

1976: İktisatçı ve tarihçi Şevket Süreyya Aydemir, Ankarada vefat etti Aydemir, Tek Adam, İkinci Adam gibi yapıtlarıyla tanınıyordu

1986: İşkence yaptığını itiraf eden polis memuru Sedat Caner ile bu itirafları yayımlayan Nokta dergisine dava açıldı

1998: Manisalı Gençler davasında, Yargıtayın bozma kararından sonra beş tutuklu genç tahliye edildi Davada tutuklu sanık kalmadı

1999: Sırbistan, NATOya savaş ilan edip BMye bildirince, NATO üyesi Türkiye de bu ülkeyle resmen savaşa girmiş oldu Türkiye, uzun yıllar sonra ilk kez bir savaşta resmi taraf oldu

2001: Tiyatro sanatçısı Tekin Siper, rol aldığı oyun sırasında kalp krizi geçirerek öldü