Piri Reis, Kolomb'un Tayfasıyla Neler Konuştu?

Piri Reis, Kolomb'un tayfasıyla neler konuştu?

Piri Reis, kendi dünya haritasını çizerken Kristof Kolomb'un haritasından da faydalanır Ama bunun da ötesinde Piri Reis, Cenovalı kaşifin maceralarını 'birinci ağızdan' dinleme fırsatını bulur!

Ünlü şeyhülislam ve ta*rihçi İbn Kemal, Geli*bolu'dan söz ederken şunları söyler:

"Gelibolu'da doğan ço*cuklar timsah gibi su içinde bü*yürler Beşikleri ecel tekneleridir Sabah ve akşam gemilerin sesle*riyle uyurlar"

Gelibolu, Piri Reis'in de memleketidir

Bugün, 'Piri Reis' adının he*men herkes tarafından bilinmesi*ni sağlayan, çizdiği iki dünya ha*ritasıdır Bunlardan birincisi, 1513 yılında yapılmış ve 1517'de Mısır'da Yavuz'a sunulmuştur

Kolomb'un 1498'de çizdiği, 'Yeni Dünya'yı gösteren haritası kayıp

Bu harita, bir 'ilk' değildir Bundan önce de 'eski dünya'nın birçok haritası çizilmiştir ve bu çalışmalardan Osmanlıların, İs*lam coğrafyacıları vasıtasıyla, bilgileri vardır 'Yeni dünya' Amerika'yı da gösteren haritayı ise Kristof Kolomb 1498'de çiz*miş ancak bu harita daha sonra kaybolmuştur Oysa Piri Reis, Kolomb'un bu haritasını görmüş ve onun dışında, 33 haritadan daha istifade ederek kendi hari*tasını çizmiştir

Piri Reis, Kolomb'un harita*sını görüp ondan faydalanmanın ötesinde, Cenovalı kaşifin mace*ralarını da 'birinci ağızdan' din*leme fırsatını da bulmuştur!

Piri Reis, Kolomb'un tayfasıyla konuşur

Nasıl, diyeceksiniz İşte öy*küsü: Piri Reis, amcası Kemal Reis'in elindeki esirler arasında bulunan ve Kristof Kolomb ile tam üç kez Amerika'ya gitmiş olan bir İspanyol denizciden din*lediklerini haritasının üzerine kaydetmiştir:

" Kolonbo bir ada görüp, ona varır Karaya çıkmadan demir atar Bu adanın halkı görürler ki kendilerine bu gemiden zarar yok, varırlar, ba*lık avlayıp filikasıyla bunlara getirirler Bunlar da hoş görüp on*lara sırça boncuk verirler Meğer Kolonbo sırça boncuğun ol di*yarda muteber olduğunu buldu*ğu kitapta okumuş imiş Onlar boncuğu görüp daha ziyade ba*lık getirirler Bunlar da daima onlara sırça boncuk verirler Bir gün bir kadının kolunda altın görürler, altını alıp boncuk ve*rirler Kolonbo'nun adamları derler ki, 'Varın daha altın geti*rin, size daha ziyade boncuk ve*relim" Anlar varıp daha çok al*tın getirirler Meğer bunların dağlarında altın madeni varmış Bir gün dahi birinin elinde inci görürler İnciyi alıp boncuk ve*rirler Bunlar görürler ki boncuk verirler, daha çok inci getirirler İnci bu adanın kıyısında iki kulaç yerde bulunur imiş"

Piri Reisin haritasının kayıp bölümü

Oluşturduğu yeni dünya ha*ritasında Piri Reis'in, Kolomb'un bugün elimizde bulunmayan ha*ritasıyla İskenderiye Kütüphane*si'nden çıkma bir başka haritayı kullanmış olması, bu çalışmanın önemini artırmaktadır

Ancak Piri Reis'in Yavuz'a sunduğu bu dünya haritası da bugün, eksiktir Elimizdeki kı*sım, İspanya'yı, Doğu Afrika'yı, Atlas Okyanusu'nu, Güney ve Orta Amerika ile Antil Adala*rı'nı içermekledir Kayıp bölü*mün içeriğiyse bilinmemektedir

Yavuz'a sunulan harita

Dokuz ayrı renkte boyayla renklendirilerek deri üzerine çi*zilmiş olan bu harita 86 santim boyundadır Haritanın üst kısmı 61 santim, alt kısmı ise 41 san*tim genişliğindedir Haritada rüzgar gülleri ve çeşitli yön çizgi*leri bulunmaktadır

Harita üzerinde yapılan ince*lemeler, elimizde bulunan kısmın tam bir dünya haritasının bir parçası olduğunu ortaya koy*maktadır Haritanın üzerinde, belirtilen yerlerin özellikleri ve kimler tarafından keşfedildiği yazılıdır Ayrıca harita üzerinde bir kısmı hayali insan ve hayvan resimleri bulunmaktadır

Kanuni'ye sunulan harita

Piri Reis'in 1528 yılında Ka*nuni'ye sunduğu ikinci harita ise 8 ayrı renk boyayla ceylan derisi üzerine çizilmiştir 68x69 santim ebatlarındaki bu haritanın da sa*dece bir kısmı elimizde bulun*maktadır Haritada, Atlas Okya*nusu'nun kuzeyiyle Kuzey Ame*rika yer almaktadır

Birinci haritada, eksik bilgilerden kaynaklanan kimi yanlış*lıklar burada düzeltilmiş ve o güne kadar keşfedilmemiş kimi yerler boş bırakılmıştır Bu du*rum, son gelişmeleri takip etme konusunda Piri Reis'in gösterdiği bilimsel hassasiyeti sergile*mektedir

Kitâb-ı Bahriye'de Amerika'nın keşfi

Amerika'nın keşfine ilişkin olarak Piri Reis'in verdiği en ilginç bilgi, 'Kitâb-ı Bahriye' adlı yapıtında yer alır Burada, Antil Adaları'nın denizciler tarafından 1465 yılında keşfedildiği yazılmıştır Bu bilgi, Kristof Kolomb'dan önce Amerika yakınlarındaki adalara gelen denizcilerin varlığına işaret etmektedir

Piri Reis'in ağzından Kolomb'un serüveni

Piri Reis, haritasındaki Amerika kıyıları çiziminin yanına şu açıklamaları not etmiştir:

"İşbu kenarlara Antilya derler 1492 yılında bulunmuştur Amma şöyle rivayet ederler kim, Ceneviz'den bir kafir, adına Kolonbo derler imiş, bu yerleri ol bulmuştur Kolonbo'nun eline bir kitap gelmiş ki Mağrib Denizi'nin (Atlantik Okyanusu) nihayetinde kıyılar ve adalar ve türlü türlü madenler ve dahi elmas dağı vardır deyü bu kitapta yazar Kolonbo kitabın tamamını okuyup, Ceneviz ulularına bu okuduklarını anlatıp, 'Gelin bana iki pare gemi verin, varayım, ol yerleri bulayım' der Bunlar, 'Mağrib Deryası'nın nihayeti mi bulunur?' derler Kolonbo görür ki Cenevizlilerden çare yok, gider, İspanya Beyi'ne varır, hikayeti bir bir arzeder Onlar dahi Cenevizli gibi cevap verirler Ancak Kolonbo bunlara bıktıracak kadar ısrar eder Sonunda İspanya Bey'i iki gemi verip, donatıp, 'Ey Kolonbo, eğer senin dediğin gibi olursa, seni ol diyara kapudan edeyim' deyip, Kolonbo'yu Bahr-i Mağrib'e gönderir"

Unutulan harita 1929'da ortaya çıktı

Atatürk'ün özel ilgi ve emirleriyle haritanın tıpkıbasımı gerçekleşti*rilir

1956 yılına kadar da raflar da tozlandı

Piri Reis'in birinci ha*ritası 1929 yılında, Milli Müze*ler Müdürü Halil Edhem Eldem tarafından Topkapı Sarayı'nda bulunur Bilim çevrelerinde yo*ğun ilgi uyandıran haritaya iliş*kin ilk araştırmayı da Prof Paul Kahle yapar Daha son*ra Atatürk'ün özel ilgi ve emirleriyle haritanın tıpkıbasımı gerçekleşti*rilir Ancak 1956 yılına kadar, haritaya ilişkin başka bir çalışma yapıl*maz Bir Türk amirali*nin 1956'da, Washing*ton DCdeki U S Navy Hydgrophic Offi*ce'e haritanın tıpkıbası*mını hediye etmesi, Piri Reis haritasının öyküsünde yeni bir dönem başlatır

İlginç bulgular Washington'da ortaya çıkarıldı

Washington'daki eski harita*lar uzmanı A H Mallery tara*fından yapılan inceleme sonu*cunda ilginç bulgular ortaya çı*kar: Piri Reis haritasının güne*yindeki bölgeler, Antartika'daki Queen Maud kıyılarının ve kar*şısındaki adaların, henüz buzul*larla kaplanmadıkları zamana ilişkindir

Bu konuda 26 Ağustos 1956'da, Georgetown Üniversitesi'nin düzenlediği bir radyo tartışması yapılır ve programa katılanlar Mallery'in fikrini des*tekler Bu tartışmanın ardından Prof C Hapgood, iki oğlu ve 24 öğrencisinden oluşan bir ekip kurarak araştırmalara başlar 'The Maps of Sea Kings' (Eski Deniz Krallarının Haritaları) adını ta*şıyan kitap, bu araştırmaların ürü*nüdür İlk baskısı 1965'te, genişletilmiş ikinci baskısı ise 1979 yılında yapılır

Kahire merkezli fotoğraf

Prof Hapgood'ın araştırmaları, Kahire'yi merkez alan hava fotoğraflarıyla Piri Reis'in haritasının inanılmaz bir benzerlik gösterdiğini ortaya çıkartır

Vincent H Gaddes isimli bir araştırmacı ise 'American Indian Myths and Mysteries' (Amerika Yerlilerinin Efsane ve Gizemleri) adlı kitabında, Piri Reis haritası ve ona benzeyen bazı haritalar üzerinde yapılan incelemeler so*nucunda, bu haritaların bilinme*yen bir çağda çizilmiş haritaların kopyaları olabileceğini ileri sürer ve Amerika yerlilerinin efsanele*riyle bazı arkeolojik kalıntıları delil olarak gösterir

Romana konu olan harita

Prof Hapgood'ın kitabından esinlenen Allan W Eckert de ko*nusu Piri Reis'in haritası etrafın*da dönen 'The Hap Theory' isimli bir roman yazar Romanın sonunda, dünya yok olmak üze*redir ve felaketten kurtulabilecek birkaç noktadan birisi olan Ken*ya'daki Nqaia kenti civarındaki bir depoya, Amerika Özgürlük Belgesi ve Amerikan Anayasası ile birlikte Piri Reis'in haritası da konulur

Atlantis'den mi kaldı? Yoksa uzaylılar tarafından mı yapıldı?

Piri Reis'in haritaları kaybolan Atlantis uygar*lığına delil olarak baş*ka yazarlar tarafın*dan da kullanılır ve ünlü 'Martin Myste*re' (Atlantis) çizgi romanında da konu edinilir

Piri Reis'in harita*larına ilişkin, bilimkur*gu yazarı Erich Von Da*niken'in de kimi 'sivri' dü*şünceleri vardır: 'Tanrıların Ara*baları' kitabının yazarı, bu hari*taların, çizildiği dönemde bilin*meyen birçok yeri gösterdiğini, bu yüzden, uzaylılar tarafından yapılmış bir haritadan kopya edildiğini ileri sürer!

Gelibolulu Muhyiddin Piri'nin öyküsü

Barbaros, Turgut Reis gibi Türk denizcileri kazandıkları zaferlerle tanınırken, aynı yüzyılda yaşamış bir başka Türk denizcisi olan Piri Reis, yaptığı haritalar ve denizcilik hakkında yazdığı 'Kitâb-ı Bahriye' adlı yapıtıyla anılır

Piri Reis, 1465-1470 yılları arasında Gelibolu'da doğdu Tam adı Muhyiddin Piri'dir Piri Reis'in amcası, II Bayezid döneminin en ünlü kaptanlarından Kemal Reis idi Yaklaşık 30 yıl Piri Reis amcasıyla birlikte Akdeniz'de hem korsanlık yaptı hem de Osmanlı İmparatorluğu'nun hizmetinde, deniz seferlerine katıldı 1502'deki Osmanlı-Venedik savaşında Piri Reis'i, gemi kaptanı olarak görev yaparken görüyoruz Amcasının 1511'de ölmesi üzerine Piri Reis bir süre Barbaros'un yanında çalıştı ve daha sonra da Gelibolu'ya çekilerek, ilk yapıtı olan dünya haritasını hazırlamaya başladı Denizciler için bir rehber kitap olarak planladığı 'Kitâb-ı Bahriye' için tuttuğu notları düzenledi

Yavuz, Mısır Seferi'ne çıktığında Piri Reis yeniden donanmaya çağrıldı Osmanlı donanması İskenderiye'yi ele geçirdikten sonra Piri Reis, ayrı bir filoyla Nil'den Kahire'ye geçti Bu yolculuğu sırasında bölgenin haritalarını da yaptı 1517 yılında Mısır'da, hazırladığı dünya haritasını Yavuz'a sundu Kanuni döneminde Rodos'un fethine, ardından da Sadrazam İbrahim Paşa'nın Mısır yolculuğuna katılan Piri Reis, bu yolculukta sadrazamın dikkatini çekti Hazırladığı kitabın kıymetini anlayan İbrahim Paşa, Piri Reis'ten müsveddelerini temize çekerek kitap haline getirmesini istedi 0 da sadrazamın bu isteğini yerine getirince, 'Kitâb-ı Bahriye' 1526'da Kanuni'ye takdim edilir hale geldi Yapıtın padişah tarafından beğenilmesi üzerine Piri Reis, yeni bilgiler ekleyerek hazırladığı ikinci dünya haritasını 1528'de Kanuni'ye sundu Bu sıralarda Osmanlı donanması arka arkaya Hindistan sularına seferler düzenlemeye başladı Piri Reis, 1547'de Hind kaptan-ı deryalığına getirildi ve 1551'de Süveyş limanından 30 kadırgalık bir donanmayla hareket ederek Portekizlilere doğru sefere çıktı Maskat'ı ele geçiren Piri Reis, Hürmüz'ü kuşattı ise de Portekizlilerin direnci karşısında sonuç alamadı Hürmüz'ü alamayan Osmanlı donanması Basra'ya geldi Bu sırada Portekiz donanması da Basra'ya yelken açtı Piri Reis de Körfez'de dolaşan gemilerini toplama olanağı bulamadığı için 3 kadırgayla, düşman gemileri gelmeden denize açtı Ancak bir gemisi Bahreyn Adaları yakınında battığından, 2 gemiyle Mısır'a ulaştı Basra'da bulunan donanma amiralsiz, kendi kaderine terk edilmişti Mısır valisi durumu Divan-ı Hümayun'a bildirince, İstanbul'dan Piri Reis'in idam edilmesi emri geldi Piri Reis, 1552'de Mısır'da idam edildi

Popüler Tarih Dergisi