Zaman Röleleri

Zaman röleleri:
ÜYELİK >>>
Bobini enerjilendikten veya bobinin enerjisi kesildikten belirli bir süre sonra, kontakları durum değiştiren rölelere, zaman rölesi adı verilir Çalışma şekillerine göre zaman röleleri şu şekilde sınıflandırılabilir Çekmede Gecikmeli (Düz) Zaman Rölesi Düşmede Gecikmeli (Ters) Zaman Rölesi

İç yapısına göre zaman röleleri ise şu şekilde sınıflandırılabilir Pistonlu Zaman Rölesi Motorlu Zaman Rölesi Doğru Akım Zaman Rölesi Termik Zaman Rölesi Termistörlü Zaman Rölesi

Çalışma Şekillerine Göre Zaman Röleleri

a-)Düz Zaman Rölesi :
Bobini enerjilendikten belli bir süre sonra gecikme yapan, yani kontakları konum değiştiren rölelerdir Bobin enerjisi kesildiğinde kontaklar eski haline dönerler Şekilde de rölelerin devrelerde ne şekilde sembolize edildiği görülmektedir
ÜYELİK >>>
(Düz Zaman Rölesi Ve Kontakların Simgeleri)

b-)Ters Zaman Rölesi :
Bobinin enerjisi kesildikten belli bir süre sonra gecikme yapan zaman rölesidir Enerji verildikten sonra hemen kontaklar durum değişdirir Enerji kesildikten bir süre sonra iletime izin verilir
ÜYELİK >>>
(Ters Zaman Rölesi Ve Kontakların Simgeleri)


(Doğru Akım Zaman Rölesi Sembolleri)
Doğru akım zaman röleleri: Bu röleler, yapı bakımından basit olduklarından ucuzdurlar Gerçekte, normal bir röle yapısındadırlar Gecikme röleye ek olarak konan yardımcı elemanlarla sağlanmaktadır Üç tür doğru akım zaman rölesi vardır Bunlar; bakır halkalı zaman rölesi, bakır halkasız zaman rölesi ve kondansatörlü zaman rölesidir

İç Yapılarına Göre Zaman Röleleri:

a-)Pistonlu Zaman Rölesi :
Zaman gecikmesi bir pistonla sağlanan zaman rölelerine, pistonlu zaman rölesi adı verilir Düz zaman rölelerinde bobine gerilim verdiğimizde karşısındaki paleti çeker Şekildeki gibi 1-2 ve 3-4 numaralı kontaklar hemen, 5-6 ve 7-8 numaralı kontaklar zaman gecikmesiyle şekil değiştirirler Bu gecikmeyi sağlayan bir piston ya da bunun içinde bulunan yağ veya havadır

Pistonlu düz zaman rölesi


Pistonlu ters zaman rölesi
Pistonlu ters zaman rölesi, bobinin gerilimi kesildikten sonra gecikme yapar Bobine gerilim verdiğimizde kontakların tamamı şekil değiştirir Bobin gerilimi kesildiğinde, şekilden de görüldüğü gibi 1-2 ve 3-4 numaralı kontaklar hemen, 5-6 ve 7-8 numaralı kontaklar gecikmeli olarak şekil değiştirir


Düz zaman rölesi sembolleri ve kontaklarının sembolleri


Ters zaman rölesi sembolleri ve kontaklarının sembolleri

b-)Motorlu Zaman Rölesi :
Motorlu zaman rölelerinde genel olarak senkron motor kullanılır Motor miline bağlı bir dizi dişliden ve kontaklardan ibarettir Motor çalışmaya başladığında, P pimi vasıtasıyla belli zaman sonunda, kapalı kontaklar açılır, açık kontaklar kapanır ve motor frenlenir Bu anda aynı zamanda dişliler bir yay vasıtasıyla ters yönde kurulur Motorun akımı kesildiğinde dişliler, dolayısıyla kontaklar eski durumuna gelir Motorun frenlenmesi esnasında geçen akım, motor sargıları için bir sakınca teşkil etmez

(Motorlu Zaman Rölesi ve Kontaklarının Sembolleri)

c-)Doğru Akım Zaman Rölesi :
Bakır halkalı, bakır halkasız ve kondansatörlü diye üçe ayrılır Alttaki şekilde gösterilirler



(Doğru Akım Zaman Rölesi Sembolleri)

c-1) Bakır Halkasız Zaman Rölesi :
Bobine gerilim verdiğimizde karşısındaki paleti çeker, kontaklar şekil değiştirir Bu durum S anahtarına basana kadar devam eder S anahtarını kapattığımızda bobinin meydana getirdiği magnetik alan süratle 0'a doğru düşmek ister Değişik alanın içinde kalan bobinde bir gerilim indüklenir ve bu gerilim bobinden akım dolaştırır (Kısa devre akımı) Dolayısıyla S anahtarına bastıktan belli bir süre sonra kontaklar şekil değiştirir Bu tip rölelerle 15 sn'lik bir gecikme sağlanabilir Ters zaman rölesi olarak çalışırlar





Bak ır Halkasız Zaman Rölesinin Devrede Gösterimi

c-2)Bakır Halkalı Zaman Rölesi :

Bir elektromıknatıs, palet, bakır halka ve kontaklardan ibarettirBobin enerjilendiğinde paleti çeker ve kontaklar şekil değiştirir Röle akımı kesildiğinde, magnetik alan 0' doğru düşer Değişken alan içinde kalan bakır halkada bir gerilim indüklenir Bu gerilim, bakır halkadan bir akım dolaştırır Bobinin akımı kesildiği halde bakır halkadan dolaşan akımdan dolayı, kontaktör gecikmeli olarak şekil değiştirir Bu tip zaman röleleriyle 1 sn gecikme sağlanabilir Ters zaman rölesi olarak çalışırlar





(Bakır Halkalı Zaman Rölesinin Devre Gösterimi)

c-3)Kondansatörlü Zaman Rölesi :

Bu zaman rölesi, bir doğru akım rölesiyle bir kondansatörün parelel bağlanmasından oluşur Kondansatörlü zaman rölesi şebekeye bağlandığında röle enerjilenirNormalde kapalı (2-3) nolu kontak açılır Normalde açık (1-3) nolu kontak kapanır Kondansatör kısa bir süre zaman içinde üreteç gerilimine şarj olur Kondansatörlü zaman rölesi şebekeden ayrıldığında, röle bobininden geçen üreteç akımı sıfır olur Fakat şarj olmuş kondansatör bobin üzerinden boşalmaya başlarKondansatörün deşarj akımı sıfır olmadan palet açılır Kontaklar normal konumlarına dönerler Böylece kondansatörlü zaman rölesinin şebekeden ayrıldığı an ile kontakların normal konumlarına döndükleri an arasında, bir gecikme sağlanmış olur Yani kondansatörlü zaman rölesi ters zaman rölesi olarak görev yapar Kondansatörlü zaman rölelerinde zaman ayarı yapmak oldukça güçtürBununla beraber (C1) kondansatörünün değerini değiştirmekle, kontakların durum değiştirme zamanı ayarlanabilir Örneğin (C1) kondansatörünün değeri büyütülürse, kontaklar normal konumlarına dönünceye kadar geçecek süre artar Fakat bu yöntem sık sık başvurulacak bir yol değildir Ters zaman rölesi olarak çalışırlar


(Kondansatörlü Zaman Rölesi)

Termik Zaman Rölesi :

Zaman gecikmesinin ısı ile sağlanan zaman rölelerine, termik zaman rölesi adı verilir Bir termik zaman rölesi ısıtıcı, bimetal ve kontak olmak üzere üç parçadan oluşur


(Termik Zaman Rölesi)

Isıtıcı eleman seramik tüp üzerine sarılır Isıtıcının çekeceği akım (R1) direnciyle sınırlanır Bimetal seramikten yapılmış tüp içinde bulunur Isıtıcı şebekeye bağlandığında, ısıtıcının sıcaklık derecesi yükselmeye başlar Seramik tüpte doğan ısı bimetale geçer Bimetalin sıcaklık derecesi yavaş yavaş yükselir Bimetal ısındıkça sağa doğru eğilmek ister Mekaniki bir düzen bimetalin yavaş hareketini engellerBimetalde doğan eğilme kuvveti uygun bir değere yükseldiğinde, bimetal ani olarak sağa doğru hareket ederNormalde kapalı (1-3) nolu kontak açılırNormalde açık (2-3) nollu kontak kapanırBöylece ısıtıcının devreye bağlanmasından bir süre sonra kontaklar durum değiştirmiş olur Alttaki şekilde gösterilirler


(Termik Zaman Rölesi ve Kontaklarının Simgeleri)

c-5)Termistörlü Zaman Rölesi :

Bir termistörün ve bir rölenin seri bağlanmasından oluşan zaman rölesine, termistörlü zaman rölesi adı verilir Termistör, direnci sıcaklıkla değişen bir elemandır Bütün maddelerin direnci sıcaklıkla değişir Fakat direncin sıcaklıkla değişimi termistörlerde çok fazladır


(Termistörlü Zaman Rölesi)

Uygulamada iki çeşit termistör kullanılır Direncin sıcaklıkla değişme katsayısı bunlardan birinde pozitif (PTC), diğerinde negatiftir (NTC) Negatif katsayılı termistörde sıcaklık derecesi arttıkça, termistör direnci azalır Katsayısı pozitif olan termistörün sıcaklık derecesi artarsa, bu termistörün direnci de artar Şekildeki termistörlü zaman rölesinde,direncin sıcaklıkla değişme katsayısı negatif olan bir termistör kullanılmıştır Bu devrede (A) anahtarı kapatıldığında, devreden çok küçük bir akım geçer Bu akım, termistörün bir parça ısınmasına neden olurIsınan termistörün direnci azalır ve devreden geçen akım büyür Akımın artması termistörü daha çok ısıtır Isınan termistörün direnci daha çok düşer Sonunda devreden geçen akımın değeri, rölenin çekme akımına ulaşır Röle paletini çeker ve kontaklar durum değiştirir Böylece zaman rölesinin devreye bağlanışından bir süre sonra, kontakların durum değiştirmesi sağlanmış olur Palet çekildikten sonra, rölenin empedansı büyür ve devre akımı azalır Termistördeki sıcaklık yükselmesi sona erer, devre kararlı çalışmaya başlar Devredeki (A) anahtarı açıldığında, kontaklar ani olarak normal konumlarına dönerler Termistörlü zaman röleleri düz zaman rölesi olarak çalışır Termistörlü zaman rölelerinde zaman ayarı yapmak oldukça güçtür Devreden geçen akımın değişmesi, kontakların durum değiştirme zamanını değiştirse de, bu uygun bir yol değildir


(Termistörlü Zaman Rölesi ve Kontaklarının Simgeleri)