Dilin İşlevleri

Dilin İşlevleri

Dil Bilgisi'nde dilin işlevleri 6 tanedir Bu işlevler şunlardır:

Göndergesel işlevi yada Göndericilik İşlevi
Heyecana bağlı işlev
Alıcıyı Harekete geçirme işlevi
Kanalı kontrol işlevi
Dil ötesi (Üst dil) işlevi
Sanatsal işlev (yada şiirsel)

1 Göndergesel işlevi yada Göndericilik işlevi: Bir ileti dilin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi için düzenlenerek oluşturulmuşsa dil göndergesel işlevde kullanılmıştır Bu başka bir ifadeyle dilin bilgi verme işlevidir Burada amaç, gönderge konusunda doğru, nesnel, gözlilenebilir bilgi vermektir Bu işlev daha çok kullanma kılavuzlarında, nesnel anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve özetlerde karşımıza çıkar
ÖRNEK: "Hegel’in felsefesinin çıkış noktası bilim değil, tarihtir"

2 Heyecana bağlı işlev: Bir ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır Bu işlev, göndericinin kendi iletisine karşı tutum ve davranışını belirtir Bu işlevde çoğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir Dilin göndergesel işlevinde nesnellik, heyecana bağlı işlevinde öznellik hâkimdir Özel mektuplarda, öznel betimlieler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, eleştiri yazılarında dilin heyecana bağlı işlevinden sıkça yararlanılır
ÖRNEK: "Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz yanlış davranıyorsunuz"

3 Alıcıyı Harekete geçirme işlevi: Bu işlevde ileti alıcıyı harekete geçirmek üzere düzenlenmiştir İletinin bir çeşit çağrı işlevi gördüğü bu işlevde amaç, alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği yaratmaktır Propaganda amaçlı siyasi söylevler, reklâm metinleri, genelgeler, el ilanları genellikle dilin bu işleviyle oluşturulur Dilin alıcıyı harekete geçirme işleviyle hazırlanan metinlerde gönderici, iletiyi alanı işin içine sokmayı, onu sorgulamayı ister
ÖRNEK: "Sınıfı hemen terk et"

4 Kanalı kontrol işlevi: Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmişse dil, kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır Gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini ya da kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden çok iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı kontrol işlevini yansıtan iletiler sıkça kullanılır
ÖRNEK: "Beni anladınız değil mi?"

5 Dil ötesi (Üst dil) işlevi: Bir ileti dille ilgili bilgi vermek üzere düzenlenmişse o iletide dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır Dilin dil ötesi işlevinde iletiler, dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek için düzenlenir Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza çıkan ve "yani, diek istiyorum ki, bir başka deyişle gibi sözcüklerde kendini gösteren dil ötesi işleve, günlük yaşamda da sıkça başvurulur Örneğin "Beni yanlış anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir
ÖRNEK: "Beni yanlış anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandım" cümlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir

6 Sanatsal işlev yada Şiirsel işlev: Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir Bu durumda ileti, kendi dışında herhangi bir şeyi ifade etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Örneğin dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir Şiirsel metinler, kendinden başka bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz, bir şiir sadece şiir olduğu için önili ve anlamlıdır, yani şiirin gerçeği, şiirin kendisidir Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gönderici alıcıda hissettirmek istediği etkileri uyandırmak için, dili istediği gibi kullanır, yani kendi özgün üslubunu oluşturmak için bir anlamda dili yeniden yaratır Edebi sanatlardan, karşılaştırmalardan, çağrışım gücü yüksek sözcüklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sözcükleri daha çok yan ve mecaz anlamlarda kullanır Edebi metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır Şiirsel işleve örnek olarak direkt bir yazı belirtmek yanlış olur Şiirsel yada sanatsal işleve örnekler kısaca şöyle özetlenebilir; her türlü şiir, romanlar, hikayeler, öyküler, masallar ve diğer benzer sanatsal eserlerdir