Minicik Sözlük (D)

D

dâ: hastalık
daavât: dualar
dâbb: kertenkele
dâbbe: yürüyen yaratık
dâbbetülarz: âhirzaman alâmeti olan bir yaratık
dâcin: bir nevi kuş
dâd: vergi, ihsan
dâdıezel: Allah vergisi
dâdıhak: Hak vergisi
dâfi: defeden, savan
dâfia: defetme, savma
dâğdağa: gürültü patırtı
dâğdâr: yanık, yaralı
dağvârî: dağ gibi
dâhî: üstün yetenekli
dâhil: iç, içeri, içinde
dahîl: yabancı, sığıntı
dahîlek: sana sığınırım
dâhilî: içe ait, içle ilgili
dâhiliye: içle ilgili olan, iç işleri
dâhiyâne: dahice, gayet zekice
dahiye: felâket, büyük belâ
dahiye: üstün yetenekli kimse
dahl: girme, etki
dâî: duacı, çağıran
dâil: sapıtmış, azgın
dâim: devam eden, süren
dâima: devamlı olarak
daimî: devamlı, sürekli
dâir: ilgili, devreden
dâire: saha, alan, geometrik şekil, resmi kurum
dâirevârî: daire gibi
dâirevî: daire şeklinde
dakik: pek ince
dakika: pek ince olan, zaman birimi
dalâl: sapıklık, haktan ayrılık
dalalet: sapkınlık, islâmdan ayrılma, şaşkınlık
dalaletâlûd: sapkınlık karışık
dalaletpîşe: sapkınlık yolunu tutmuş
dalkavuk: menfaati için hoş görünmeye çalışan, yağcılık ve soytarılık eden
dâll: delil olan, yol gösteren
dall: sapan, sapıtan
dalle: sapanlar, sapıtanlar
dallîn: sapkınlar
dâlliyet: delil olma, yol gösterme
dâm: tuzak, hile, tavan
damar: kan borusu, yaradılış, huy
dâmen: etek
damga: işaret, bellik
dânâ: bilgili, âlim
dâne: tane, tohum
dantela: tentene, dantel
dâr: yer, ev, yurt
darağacı: idam sehpası
darb: vurma, çarpma
darbe: tek vuruş
darbhane: para basılan yer
darbımesel: atasözü
dâreyn: her iki dünya
dârıharb: savaş yeri, düşman ülkesi
dâri: acı bir bitki
dârib: vuran, döven
dârülfünûn: fenler yeri, üniversite
dârülharb: savaş yeri, düşman ülkesi
Dârülhikmet: Osmanlılar zamanında fetva ile vazifeli ilmi bir kuruluş
dârülhizmet: hizmet yeri
dârülikab: azap yeri, cehennem
dârülislâm: Müslümanların huzur içinde yaşadığı yer
Dârüsselâm: kurtuluş ve güven yeri, cennet
dâsıtân: destan, meşhur hikâye
dâsıtâne: destan gibi olan
dâussılâ: vatan hasreti
dâva: savunulan düşünce, hak talebi, önemli mesele
dâvet: çağrı
dâvetname: davet mektubu
Dâvûd: büyük bir peygamber
Dâvûdvârî: Davut alehisselâm gibi
dâye: dadı, çocuk bakıcısı
debdebe: gösteriş gürültüsü, görkem
debretmek: kımıldatmak
deccâl: kıyametten önce ortaya çıkarak yandaşlarıyla birlikte dini yıkmaya çalışan azgın kimse
deccâlâne: deccal gibi
deccâliyet: din yıkıcı deccalın ilkeleriyle hareket edenlerin oluşturduğu mânevî şahsiyet
def: savma, savuşturma
defâ: kez, kere
defâât: defalar, kereler
defâin: defineler
defâten: birdenbire
defî: bir anda
defîne: yere gömülmüş kıymetli eşya
defn: gömme
defnetmek: gömmek
defterdâr: defterci, defter tutan
dehâ: üstün zekâ
dehâlet: girme, sığınma
dehân: ağız
dehlîz: dar ve uzun geçit
dehr: zaman, devir
dehrî: zamanla ilgili, kıyamete inanmayan îmansız felsefeci
dehriyye: dünyanın sonsuzluğuna inanan felsefecilerin yolu
dehriyyûn: zamanı tanrılaştıran îmansız felsefeciler
dehşet: ruhu birden kaplayan korku
dehşetengiz: korku verici
dejenere: bozulma, soysuzlaşma
dek: hile, oyun
dekaik: incelikler
dekk: ufalanma
delâil: deliller, kanıtlar
delâlat: delâletler, delil olmalar
delâlet: delil olma, yol gösterme
delâleten: delil olarak, yol göstererek
delîl: yol gösterici, kanıt
dellâl: yüksek sesle ilan eden, duyuran
delv: kova burcu
dem: kan, zaman, konu, kıvam
demâ: her zaman
demâdem: zaman zaman
demagoji: güzel sözlerle halkı kandırma siyaseti
dembedem: zaman zaman
demdeme: vızıltı, ses
demode: modası geçmiş
demokrasi: yöneticilerin halk tarafından seçildiği idare şekli
demvurmak: söz etmek
denâet: alçaklık
denî: alçak
deniye: alçak olan
depresyon: ruhî çöküntü
der: "içine, içinde" mânâsında ön ek
derâkab: hemen, derhâl
derârî: parlak yıldızlar, renkli şeyler
derc: içine alma, sokma
dercân: canına sokma, içine alma
derd: dert, hastalık, üzüntü, dilek, mesele
derdmend: derdi olan
derecât: dereceler, yukarı katlar
derece: gitgide yükselen durumların her biri, kerte
derekab: hemen ardından
derekât: derekeler, aşağı katlar
dereke: gitgide alçalan durumların her biri
dergâh: makam, tekke
derhâtır: hatırlama
derk: anlama, kavrama
derketmek: anlamak, kavramak
dermân: ilaç, çare, güç
dermeyân: ortada, ortaya
derpey: ardı sıra
Dersaadet: istanbul
dershane: ders okunan yer
dersiâmm: herkese ders verebilen hoca
deruhte: üzerine alma, yüklenme
derûn: iç, gönül
derûnî: içle ilgili, içten
derviş: yaşayışını tarikatının edeplerine uyduran kalender kimse
derya: deniz
desâis: desiseler, hileler, oyunlar
desâtir: düsturlar, ilkeler
desîse: hile, oyun
dessas: hileci, oyuncu, aldatıcı
dessasâne: hileci, aldatıcı gibi
dest: el
destan: kahramanlık hikâyesi
destbedest: el ele
deste: demet, tutam
destek: dayanak
destgâh: tezgâh, işyeri
destûr: izin
dev: masallarda geçen korkutucu varlık
devâ: ilaç
devâen: ilaç olsun diye
devâhî: büyük belâlar, üstün zekâlılar
devâir: daireler, işyerleri
devam: sürüp gitme
deverân: dönme, dolaşım
devir: dönme, dolaşma, aktarma
devlet: ülkeyi yönetmek için örgütlenmiş siyasî topluluk
devr: devir, dönem, dönme, dolaşma, aktarma
devran: felek, talih
devre: dönem
devriye: dönen, dolaşan
deyn: borç
Deyyan: herkesin hakkını en iyi bilen ve veren Allah
Dıhye: bir sahabe
dırahşan: parlayan
dıyk: darlık
dibâce: önsöz, başlangıç
didar: göz, görme, görünme
dîde: göz
dîdebân: gözcü, gözleyen
dîk: ince, dar
dikkat: duygu ve düşünceyi bir noktada toplama, uyanıklık, incelik
dikta: zorbalık
diktatör: devleti keyfine göre idare eden "ulu" önder
dil: gönül, kalb
dilber: gönül alan güzel
dilşâd: gönlü hoş olmuş
dimağ: beyin
dimdik: gaga
din: peygamberin bildirdiği biçimde kulluk görevlerini belirleyen ilâhî nizam
dinamik: hareketli
dinar: eskiden kullanılan bir para
dindarâne: dindarca
dindaş: aynı dinden olan
dinperver: dini seven
dinsizdârâne: dinsizce
diplomat: ülkenin dış işleriyle uğraşan memur
dirâyet: yetenek, beceri, sezgi
direktif: yönlendirici emir
direm: dirhem
dirhem: üç gramlık ağırlık ölçüsü
diritnavt: diritnot
diritnot: büyük savaş gemisi
disiplin: uyulması gereken kuralların tamamı, sıkı düzen
divan: şiir kitabı, yüksek idare meclisi, mahkeme, sedir
divâne: aklı tam olmayan, kaçık
divânece: divane gibi
divanhâne: geniş sofa, salon
divânıharb: askeri mahkeme
diyânet: dindarlık, din işleri
diyâneten: dindarlık bakımından
diyar: ülke, yer
diyet: kan bedeli, can pahası
diyk: darlık, sıkışıklık
dogma: tartışılmayan kesin fikir
dogmatizm: bazı fikirleri her zaman doğru ve değişmez kabul eden felsefe
doktrin: bir sistem meydana getiren fikirlerin hepsi, öğreti
donanma: kendini donatma, deniz kuvveti, ışıklı şenlik
dost: samimi arkadaş
dostâne: arkadaşça
duâ: Allaha yalvarma, yakarış, isteme, dileme
dûçar: tutulmuş, yakalanmış
duhâ: kuşluk vakti
duhan: duman
duhûl: girme
dumûr: körelme, kuruma
dûn: aşağı
dûnhimmet: gayreti az
dûr: uzak
dûrendiş: ilerisi için kaygılanan
dûrendişâne: ilerisi için kaygılanırcasına
durûbuemsâl: atasözleri
dûş: omuz
dûşâb: pekmez
dü: iki
düello: şahitler önünde iki kişinin silahlı çarpışması
dühât: dahiler, üstün zekalılar
dükkân: öteberi satış yeri
Düldül: Peygamberimizin Hazreti Aliye hediye ettiği binek hayvanı
dülger: marangoz
dümdâr: ordunun arkasında giden gurup
dünyâ: içinde yaşadığımız âlem
dünyâdâr: dünyalı
dünyâperest: taparcasına dünyaya yönelen
dünyevî: dünya ile ilgili, dünyalı
dürbîn: dürbün
dürer: inciler
dürr: inci
Dürriyetim: Peygamberimiz aleyhissalâtü vesselâm
dürûs: dersler
dürüst: doğru, düzgün
düstûr: ilke, kural
düşâb: pekmez
düşeş: iki altılık
düşvâr: zor, güç
düvel: devletler
düyûn: borçlar