Halifeler Listesi Ve Halifeliğin Kaldırılması

Halifeler listesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Halifeler listesi İslam dininde peygamber Muhammed'in ölümünden sonra Müslümanların dini liderliğini yapmış kişilerin listesidir

Dört Halife veya Hulefa-i Raşidin Dönemi

Hz Muhammed'in vefatından hemen sonra seçimle göreve gelmiş Dört Halifedir:

* Ebu Bekir
* Ömer bin Hattab
* Osman bin Affan
* Ali bin Ebu Talib

Emeviler Dönemi

Emeviler dönemindeki halifelerdir:

* I Muaviye 661 - 680
* I Yezid 680 - 683
* II Muaviye 683 - 684
* I Mervan 684 - 685
* Abdülmelik 685 - 705
* I Velid 705 - 715
* Süleyman bin Abdülmelik 715 - 717
* Ömer bin Abdülaziz 717 - 720
* II Yezid 720 - 724
* Hişam bin Abdülmelik 724 - 743
* II Velid 743 - 744
* III Yezid 744
* İbrahim bin Velid 744
* II Mervan 744 - 750

Abbasiler Dönemi

Abbasiler dönemindeki halifelerdir:

* Seffah (Abbasi) (Ebu'l Abbas) 750 - 754
* Mansur (Abbasi) 754 - 775
* Mehdi (Abbasi) 775 - 785
* Hadi (Abbasi) 785 - 786
* Harun Reşid 786 - 809
* Emin (Abbasi) 809 - 813
* Memun (Abbasi) 813 - 833
* Mutasım (Abbasi) 833 - 842
* Vasık (Abbasi) 842 - 847
* Mütevekkil (Abbasi) 847 - 861
* Muntasır (Abbasi) 861 - 862
* Müstain (Abbasi) 862 - 866
* Mutez (Abbasi) 866 - 869
* Muhtedi (Abbasi) 869 - 870
* Mutemid (Abbasi) 870 - 892
* Mutezid (Abbasi) 892 - 902
* Muktefi (Abbasi) 902 - 908
* Muktedir (Abbasi) 908 - 932
* Kahir (Abbasi) 932 - 934
* Razi (Abbasi) 934 - 940
* Müttaki (Abbasi) 940 - 944
* Müstekfi (Abbasi) 944 - 946
* Muti (Abbasi) 946 - 974
* Ettai (Abbasi) 974 - 991
* Kadir (Abbasi) 991 - 1031
* Kaim (Abbasi) 1031 - 1075
* Muktedi (Abbasi) 1075 - 1094
* Mustazhir (Abbasi) 1094 - 1118
* Mustarşid (Abbasi) 1118 - 1135
* Raşid (Abbasi) 1135 - 1136
* Muktefi (Abbasi) 1136 - 1160
* Müstencid (Abbasi) 1160 - 1170
* Müstezi (Abbasi) 1170 - 1180
* Naşir (Abbasi) 1180 - 1225
* Zahir (Abbasi) 1225 - 1226
* Mustansır (Abbasi) 1226 - 1242
* Mustasım (Abbasi) 1242 - 1258

Fatımi Halifeler

Kahire'de hüküm sürmüş olan Şii halifeler Sünniler tarafından halife kabul edilmezler

* Mehdi (Ubaydullah al-Mehdi Billah) (910-934):Fatimi hanedanının kurucusu
* Kaim (Muhammed al-Kaim Bi-Emrillah) (934-946)
* Mansur (İsmail Mansur Bi-Nasrillah) (946-953)
* Müizz (Ebu Tamim al-Mu‘izz Li-Dinillah) (953-975)
* Aziz (Ebu Mansur Nizar Aziz Billah (975-996)
* Hakim (Al-Hakim bi-Emrillah) (996-1021)
* Zahir (Ali az-Zahir} (1021-1036)
* Müstensir (Maad al-Müstansir Billah) (1036-1094)
* Müstali (Ahmad al-Mustali)(1094-1101)
* Âmir (Mansur Âmir bi'Ahkamillah) (1101-1130)
* Hafız (Al-Hafız)(1130-1149)
* Zafir (Al-Zafir) (1149-1154)
* Faiz (Al-Fā'iz bi-Emrillah) (1154-1160)
* Aşid (Al-Aşid) (1160-1171)

Memluk Himayesi Dönemi

Abbasi Hanedanının Mısır'daki Memlük Sultanlığı himayesi altında olduğu dönemdeki halifeleridir:

* Mustansır (Abbasi) 1259 - 1261
* I Hakim 1262 - 1302
* I Müstekfi 1302 - 1340
* I Vasık 1340 - 1341
* II Hakim 1341 - 1352
* I Mütadid 1352 - 1362
* I Mütevekkil 1362 - 1383
* II Vasık 1383 - 1386
* Mutasım (Abbasi) 1386 - 1389
* I Mütevekkil (ikinci sefer) 1389 - 1406
* Mustain (Abbasi) 1406 - 1414
* II Mutadid 1414 - 1441
* II Müstekfi 1441 - 1451
* Kaim (Abbasi) 1451 - 1455
* Mustancit (Abbasi) 1455 - 1479
* II Mütevekkil 1479 - 1497
* Mustamsık (Abbasi) 1497 - 1508
* III Mütevekkil 1508 - 1517

Osmanlı Dönemi

Osmanlı Devleti'nin Ridaniye Muharebesini kazanarak Memlük Sultanlığı'na son vermelerinden sonra Halife ünvanını üstlenen padişahlardır:

* Yavuz Sultan Selim 1517 - 1520
* Kanuni Sultan Süleyman 1520 - 1566
* II Selim 1566 - 1574
* III Murat 1574 - 1595
* III Mehmet 1595 - 1603
* I Ahmet 1603 - 1617
* I Mustafa 1617 - 1618
* II Osman 1618 - 1622
* I Mustafa (ikinci sefer) 1622 - 1623
* IV Murat 1623 - 1640
* I İbrahim 1640 - 1648
* IV Mehmed 1648 - 1687
* II Süleyman 1687 - 1691
* II Ahmet 1691 - 1695
* II Mustafa 1695 - 1703
* III Ahmet 1703 - 1730
* I Mahmut 1730 - 1754
* III Osman 1754 - 1757
* III Mustafa 1757 - 1774
* I Abdülhamid 1774 - 1789
* III Selim 1789 - 1807
* IV Mustafa 1807 - 1808
* II Mahmut 1808 - 1839
* Abdülmecit 1839 - 1861
* Abdülaziz 1861 - 1876
* V Murat 1876
* II Abdülhamit 1876 - 1909
* V Mehmet 1909 - 1918
* VI Mehmet 1918 - 1922

Son Halife

Padişah olmadığı halde Halife olarak kabul edilmiş bir Osmanlı Hanedanı üyesidir:

* II Abdülmecit 1922 - 1924

Halifeliğin kaldırılması

Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924), son olarak Osmanlı Hanedanı elinde bulunan halifelik sıfatının, Türkiye Cumhuriyeti tarafından kaldırılması olayıdır Devletin laikleştirilmesi yolunda yapılmış siyasî bir devrimdir

Sebepleri

Halifeliğin birleştirici bir fonksiyonu olması gerekirken bu durum tarihte pratik olarak başarılamamıştır Çoğu zaman birkaç yerde birden hilafet görülmüştü Örneğin, Osmanlı'nın hilafetini bazı devletler tanımamış kendi halifeliklerini ilan etmişlerdir

Tüm bu sebeplere ilave olarak halifeliğin sembolik bir makam ya da bir dini liderlik makamı olması gerekirken devlet karşısında siyasi bir güç olmaya başlaması, Türkiye Cumhuriyeti açısından ileride doğabilecek büyük sorunların habercisi niteliğindeydi

En önemli sebep ise halife mevcut oldukça Türkiye Cumhuriyeti'nde yapılması zorunlu olan sosyal ve laik karakterdeki devrimlerin yapılamayacağı idi[1]*

Tarihçesi

Halife sözcüğü Arapça kökenli olup Muhammed'in dünya işlerine vekaletini anlatır Hilafet (veya Halifelik), İslami siyasî ve hukukî yönetim makamına ve yönetime verilen isimdir

16 yüzyılın başında Yavuz Sultan Selim'in Memluklar'a son vermesiyle birlikte halifelik Osmanlı Devleti'ne taşınmıştı

Saltanatın kaldırılmasından ve VI Mehmet'in (Padişah Vahdettin) İstanbul'dan ayrılmasından sonra, TBMM'nin 18 Kasım 1922'de halife seçmiş olduğu Abdülmecit Efendi, eski rejim yanlılarının tek umudu haline gelmiş, bundan güç alan Abdülmecit Efendi de, imzasını Halife i Müslimin ve Hadüm ül Haremeyn olarak atması kararlaştırılmışken hanlık iddiasında bulunabileceğini işaret eden Abdülmecit bin Abdülaziz han olarak atmaya başladı İslam alemi içinde hazırladığı beyannamenin altına İstanbul yerine Dar ül Hilafe yazmak için israr edip Cuma selamlığına Fatih'in kıyafeti ve başında sarıkla çıkmak istedi Yeniden törenler düzenlemeye, demeçler vermeye, bazı İslam ülkelerinin kendisine bağlılık bildirmeleri üstüne, İslam dünyası'nın siyasi bir önderi gibi davranmaya başlamıştı

Bu durumun yeni kurulmuş cumhuriyet yönetimi için tehlikeli olabileceğini kavrayan Atatürk, İzmir'deki ordu tatbikatları sırasında ordu komutanlarına hilafetin kaldırılması konusunda düşüncesini açıklayıp, yasanın meclis gündemine getirilmesini kararlaştırdı 1 Mart 1924'teki bütçe görüşmelerinde halifeye ve Osmanlı Hanedanına verilecek ödenek konusunun gündeme getirilmesinden sonra, 3 Mart 1924'te kabul edilen yasayla, halifelik kaldırılıp, ileride saltanat ve halifelik iddiasında bulunmamaları için hanedan üyelerinin de yurt dışına çıkarılmaları kabul edildi 5 Mart 1924 sabahı Abdülmecit Efendi ailesiyle birlikte Türk topraklarından ayrıldı

Hilafet yürürlükte kalsın saltanat kaldırılsın iddasını savunanlara karşı Mustafa Kemal, hilafet kalırsa bir gün saltanatın dirilme ihtimalinin olduğunu söyleyecekti

Hafetin İlgasına ve Hanedanı Osmaninin Türkiye Cumhuriyeti Memaliki Haricine Çıkarılmasına Dair Kanun Maddesi

* Kanun Numarası: 431

* Kabul Tarihi: 3 Mart 1924

* Yayımladığı Resmi Gazete Tarih: 6 Mart 1924

* Yayımladığı Resmi Gazete Sayısı: 63

* Madde 1

Halife halledilmiştir Hilafet Hükümet ve Cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan Hilafet makamı mülgadır

Halifeliğin Kaldırıldığı Gün

* Osmanlı hanedanın yurt dışına çıkarılması kararlaştırıldı

* Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi

* Şerriye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı, yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu

* Erkân-ı Harbiye Vekâleti kaldırıldı yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kuruldu

* Yeni düzen yürürlüğe girdi

Sonuçları

Abdülmecid Efendi ve saltanat ailesi mensupları, toplam 155 kişi yurtdışına çıkarıldı

Halifeliğin kaldırılışından hemen sonra Şerif Hüseyin kendisini Halife ilan etti ve ardından 9 ülkenin yöneticisi daha kendilerini halife ilan ettiler

Halifeliğin kaldırılmasıyla laik düzene geçiş kolaylaştı Devrimlere karşı dinin istismar edilmesi engellendi Daha bağımsız bir dış politika izleme imkânı doğdu

Halifeliğin kaldırılması, eski rejim taraftarlarını etkisizleştirmiş, iç ve dış politikada bağımsızlığın sağlanmasına, Avrupa ile aynı prensiplerde buluşulmasına yardımcı olmuştur • Laikliğe geçiş süreci hızlanmıştır • Ulusal egemenlik anlayışı güçlenmiştir • Yapılacak inkılâpların gerçekleştirilmesi kolaylaşmıştır • TBMM’deki muhalefetin etkisi azalmıştır • Halifeliğe bağlı kurumlarda yeni düzenlemeler gerçekleştirilerek bu kurumların TBMM’nin denetimine girmesi sağlanmıştır • Ümmetçi devlet anlayışından ulusçu devlet anlayışına geçiş süreci hızlanmıştır • Saltanatın kaldırılmasına rağmen hala etkisini sürdürmeye çalışan Osmanlı hanedanının bu duruma son verilmiştir

Bağlantılı Diğer Reformlar

Halifeliğin kaldırılmasıyla bağlantılı olarak Şeriye ve Evkaf Vekaleti (Diyanet İşleri ve Vakıflar Bakanlığı) kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması sonucu, bu vekalet tarafından yönetilen okullar ve medreseler de kaldırılmıştır

Ayrıca aynı gün, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye vekaleti de kaldırıldı Böylece ordu siyaset çatışmasının da önüne geçilmiş oldu Tevhid-i Tedrisat kanunu da o gün kabul edilmişti

1928'de yapılan bir değişiklikle " Türkiye Devleti'nin dini İslamdır" ibaresi kaldırılmış; cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yemin şekli yeniden düzenlenmişti

Devletin tüm inançlara saygılı ve eşit mesafede olması, tüm vatandaşlarının vicdan ve inanç özgürlüğünü tarafsızca koruması, vatandaşlarını dini baskılardan uzak tutması anlamına gelen laiklik, 5 Şubat 1937'de Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerinden biri olarak Anayasa'da yer aldı ve devlet politikası haline geldi