Hücre Çekirdeğinin Yapısı

Hücre Çekirdeğinin Yapısı

Hücre Çekirdeğinin Yapısı

Hücrenin Yapısı ve Görevleri

Hücre Çekirdeğinin Yapısı ve Görevleri

Hücre çekirdeği, ya da nükleus, ökaryot hücrelerin çoğunda bulunan zarla kaplı bir organeldir Hücrenin genetik bilgilerinin çoğu, hücre çekirdeğinin içinde katlı uzun doğrusal DNA molekülleri ile histon gibi birçok proteinin biraraya gelerek oluşturduğu kromozomlarda bulunur Bu kromozomların içindeki genler hücrenin çekirdek genomunu oluşturur Hücre çekirdeğinin işlevi bu genlerin bütünlüğünü devam ettirmek ve gen ekspresyonunu düzenleyerek hücre işlevlerini kontrol altında tutmaktır Çekirdeği çıkarılan her hücre bir süre sonra ölür

İlk defa 1665 yılında Robert Hook kendi yaptığı mikroskopla şişe mantarından aldığı kesiti incelemiştir Gördüğü odacıklara Hücre adını vermiştir

HÜCRE : Canlıların en küçük yapı birimine denir

Hücre zar,sitoplazma ve çekirdek olmak üzere 3 kısımda incelenir

HÜCRE ZARININ ÖZELLİKLERİ :

Tüm hücrelerde bulunur Bitkilerde çeper de bulunur

Mozaikli yapıdadır Protein ve yağ moleküllerinden oluşmuştur

Seçici geçirgen özelliğe sahiptir

Esnektir Hücre içindeki sıvı miktarına göre genişler veya daralır

Kısaca canlı,esnek,seçici geçirgen,saydam iki sıra yağ ve arsındaki protein moleküllerinden ibarettir

SİTOPLAZMANIN ÖZELLİKLERİ :

Çekirdek ile zar arasını dolduran canlı ve akışkan sıvıdır

%90 nı su geri kalanı protein,yağ,karbonhidrat,madensel tuzlar ve vitaminlerden ibarettir

İçinde organelleri barındırır

Su da çözünmez Zardan geçemez Kolloid sıvıdır

ORGANEL : Sitoplazma içinde bulunan yapı ve görev birimleridir

Mitokondri, Endoplazmik retikulum, Ribozom, Lizozom, koful, sentrozom, Plastitler, Golgi cisimciği önemli organellerdir

MİTOKONDRİ : Yumurta veya çubuk şekline benzer Çift zarı vardır İç zar girintili çıkıntılıdır Hücrenin enerji kaynağıdır Hücreye gelen besin maddeleri hücresel enerjiye dönüşür ATP ( Adenozintrifosfat) adı verilen enerji hücrelere dağılır Gerekli yerlerde serbestçe kullanılır

ENDOPLAZMİK RETİKULUM :Çekirdek ve zar arasında ince kanal sistemidir Taşıma görevi vardır Üzerinde ribozomlar bulunur

RİBOZOM : Hem EndRet üzerinde hem de sitoplazma içinde bulunurlar

Küre şeklindedirler Protein sentezler

GOLGİ CİSİMCİĞİ : Üst üste yığılmış torbacık şeklindedir Bakteri dışında tüm hücrelerde vardır Ribozomda üretilen protenin yapısını değiştirerek salgı maddesine çevirir Bitkideki selülozu golgi cisimciği salgılar Salgılarını depo eder

KOFUL : Artık maddelerin depolandığı,dışarı atıldığı yerdir Sindirime de yardımcı olur Bitkide büyük hayvanlarda küçüktür Hücre yaşlandıkça kofullar çoğalır ve büyür

LİZOZOM : Tek zarlı torbacıklardır En çok akyuvarda bulunur Golgi cisimciğindeki depolanmış salgıları ilgili yerlere taşır Bunlar sindirici özellik taşır Böylece hücre kendi kendini sindirmesini önler

Bazen Lizozomun zarı açılır ve hücre kendini sindirmeye başlar Bu olaya OTOLİZ denir Yaşlanmış hücreler böyle yok edilir Yani lizozom enzimleri hücreyi sindirip yok eder Hücre sindiriminde görevlidir

SENTROZOM : Hayvanlarda bulunur İlkel bitkilerde de bulunabilir

Demet şeklinde 9 iplikçikten oluşmuştur Bölünme esnasında her sentriol eşlenerek yavru hücrelere giderler

Ayrıca kamçı ve sil (kirpiksi cisim) oluşturur Bölünme esnasında iğ iplikleri oluşturur

PLASTİTLER : Bitkilerde bulunur Mitokondriye benzer Fakat büyüktür Hücre bölünmesinden bağımsız olarak bölünüp çoğalırlar

Kloroplast,kromoplast ve lökoplast olmak üzere 3 çeşittir

KLORPLAST : Yeşil bitkilerde bulunur Fotosentezin gerçekleştiği organeldir Yeşil rengi Klorofil a ve b moleküllerinden gelir

Başka renk molekülleri de vardır ama sayıca azdır

KROMOPLAST : Bitkinin yeşil dışındaki organlarının hücrelerinde bulunur Erik ve elmada başlangıçta yeşil daha sonra kırmızı veya başka renge dönüşür Meyve olgunlaşırken yeşil rengi veren kloroplast daha sonra kromoplasta dönüşür

LÖKOPLAST : Bitkilerin kök,gövde gibi kısımlarında daha çok bulunur Nişasta,protein ve yağ depo ederler Renk maddesi bulunmaz Ancak ışıkta bırakılırsa lökoplastlar kloroplasta dönüşür Örneğin patates ışıkta bırakılırsa kabuğun altından yeşermeye başlar

Lügol damlatılırsa içindeki nişastanın varlığı anlaşılır

ÇEKİRDEK :

Hücrenin büyüme,bölünme ve onarım işlerini denetleyen merkezidir Bazı hücrelerde birden fazla çekirdek bulunurken bazılarında hiç bulunmaz

Kırmız kas ve karaciğer hücrelerinde birden fazla çekirdek vardır

Kandaki alyuvar hücrelerinde ise hiç çekirdek yoktur Bakteri ve mavi-yeşil su yosunlarında da çekirdek yoktur Bunlarda çekirdek maddesi sitoplazma içinde dağınık şekilde bulunur

Çekirdeği yok edilen amip birkaç gün içinde ölür Eledeo Bitkisinin hücrelerin lügol damlatlırsa çekirdek kahve renk alır

Çekirdek 4 kısımdan ibarettir Zar,Özsu,çekirdekçik ve Kromotin iplik

ÇEKİRDEK ZARI : Hücre zarına benzer Por adı verilen delikçikler vardır Porlar madde alışverişini kontrol eder

ÇEKİRDEK ÖZSUYU : Sitoplazmaya benzeyen kolloid sıvıdır

Kimyasal yapısında organik bileşikler ve nükleik asitler bulunur

ÇEKİRDEKÇİK : Çekirdek öz suyunun yoğunlaşmasıyla zarsız yapıdır

Bir veya birkaç tane olabilir Protein ve RNA (Ribonükleik asit) yönünden zengindir Protein sentezinde önemli görev alır

Hücre bölünürken yok olur Mikroskopta parlak tanecik olarak görülür

KROMOTİN : Ağ şeklindedirler Hücrenin kalıtsal karakterlerinin ve yaşamsal özelliklerinin şifrelendiği yerdir

DNA ( Deoksiribonükleikasit) moleküllerinden yapılmıştır

Hücre bölünmeye başlamadan kromotin ipliklerini oluşturur Bölünme sırasında iplikler spiral kıvrılır, kısalır,kalınlaşır ve KROMOZOMları oluşturur

DEĞERLENDİRME : 1 Hücreyi bulan kimdir ? 2Hücrenin kısımları nelerdir ? 3 Hücre zarının özellikleri nelerdir ? 4 Sitoplazmadaki organeller nelerdir ? 4 Çekirdeğin görevi nedir ?

D SONUÇ : 1 2 3 Y SONUÇ: 1 2 3

HALUK ÇOLAK

FEN BİL ÖĞR

KROMOZOM :

Kromatin ipliklerin hücre bölünmesi sırasında yay gibi kıvrılıp, kısalıp,kalınlaşmasına kromozom denir

Yapısında DNA ( Deoksiribonükleik asit) ve protein bulunur

Kromozomdaki DNA molekülü üzerinde herhangi bir hayatsal olaya ait bilginin şifrelendiği bölgeye GEN denir

Genler Hücrenin hangi proteini yapacağını belirler Ana babaya ait karakterleri yavruya taşır

Kromozomlar bir türün tüm bireylerinde aynı şekil ve sayıda bulunur

Kromozom sayıları (n) ile gösterilir

Üreme hücrelerinde (n), vücut hücrelerinde (2n)tane kromozom bulunur

İnsan 23 (n) 46 (2n) (23 çift)

Soğanda 8 (n) 16 (2n) ( 8 çift)

Sivrisinekte 3 (n) 6 (2n) ( 3 çift)

Buğdayda 21 (n) 42 (2n) (21 çift)

Eğrelti otunda 510 (n) 1020 (2n) (510 çift) kromozom vardır

Kromozom sayıları sabittir Ancak canlı türünü kromozom sayısı değil kromozom üzerindeki genlerin diziliş ve yapı özellikleri belirler

Kromozom üzerinde Sentromer adı verilen boğum bölgesi vardır Bölünme sırasında kromozomlar sentomerlerle iğ ipliklerine bağlanarak hücrenin kutuplarına giderler

Kromatin iplikler çekirdek dışarı çıkamaz

Bir kromozomda iki kromotid iplik vardır Bir anadan diğeri babadan gelmiştir Bu kromatid çiftine HOMOLOG KROMOZOM denir Homolog kromozomlar şekil ve büyüklük açısından birbirine benzer