Fiyort Tipi Kıyıları Oluşturan Unsurlar

Fiyort tipi kıyıları oluşturan unsurlar

BAŞLICA KIYI TİPLERİ

a) Fiyortlar : Buzul aşınımı ile oluşmuş vadileri sular altında kalmasıyla meydana gelmişlerdir En güzel örnekleri Norveç ve İskoçya kıyılarıdır Ülkemizde bu kıyı tipi görülmez

b) Skyer Tipi Kıyılar : Buzulların etkisi ile oluşan moren yığınlarının ve buzulların aşındırdığı tepeciklerin sular altında kalmasıyla, yüzlerce adacıktan oluşam kıyılara Skyer Kıyılar denir Norveç ve Güney Şili kıyıları böyledir

c) Ria Tipi Kıyılar : Platoları yaran derin vadilerin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır GBİrlanda ve KBİspanya 'da görülür Ülkemizde Güney Ege kıyıları, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Haliç bu tip kıyılardandır

d) Liman Tipi Kıyılar : Yüksekliği az olan kıyılardaki derin ve geniş vadilerin sular altında kalmasıyla oluşur Derinliğin azlığına bağlı olarak kıyı setleriyle oluşmuş doğal limanlarla dolu bir kıyı özelliği gösterir En güzel örneği Ukrayna'nın Karadeniz kıyılarıdır (Odesa Limanı) Ülkemizde B ve KÇekmece Kıyıları örnek olabilir

e) Dalmaçya Kıyıları : Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilerin sular altında kalmasıyla oluşurlar Bu kıyılara Adriyatik Denizi'nde (Dalmaçya Bölgesi) ve ülkemizde Antalya'da (Kaş İlçesi) rastlanır

f) Haliç Tipi Kıyılar : Gel-git genliğinin (yüksekliğinin) fazla olduğu kıyılarda okyanus sularının akarsu ağızlarından iç kısımlara kadar girerek akarsuyun ağızlarını aşınırması ve genişletmesiyle oluşan kıyılardır Bu kıyılar önemli limanları barındırır Ülkemizde gel-git genliği az olduğundan haliç görülmez

g) Enine Tipi Kıyılar : Dağların denize dik uzandığı girinti-çıkıntının çok olduğu koylarla ve doğal limanlarla dolu kıyılardır Ülkemizin Ege Kıyıları böyledir

h) Boyuna Tipi Kıyılar : Dağların denize paralel uzandığı girinti ve çıkıntısı olmayan yada çok az olan kıyılardır Akdeniz ve Karadeniz kıyılarımız böyledir

i) Mercan Kıyıları : Deniz suyunun 20 C°' nin altına düşmediği sığ kıyılarda yağşayan mercanların üstüste birikerek (Resif) oluşturdukarı kıyılardır

KIYI TİPLERİ

Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler:

1 Dalgalar

2 Akıntılar

3 Gel-git

4 Akarsular

5 Buzullar

6 İç kuvvetler

7 Kıyıdaki dağların uzanış biçimi

8 Canlılar (Mercanlar) (en az etkili)

9 Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip)

KIYI TİPLERİ

1 ENİNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası) Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır Kıta sahanlığı geniştir İç kesimlere ulaşım kolaydır Limanların Hinterlandı geniştir Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir

2 BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür Ör:Karadeniz ve Akdeniz Kıyıları Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır Doğal limanlar azdır ve hinterlandları dardır İç kesimlere ulaşım zordur Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır

3 RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve GBatı Anadolu Kıyılarıdır

4 DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları) Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir

5 LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (odessa, Dinyeper, ) buna örnektir Yurdumuzda ise B ve K Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır

6 HALİÇ (ESTUAR) TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir Yurdumuzda yoktur

7 FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir Eğer kıyıda adalar var ise ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara skyer tipi kıyılar denir Ör:Norveç kıyıları

8 RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir Ör:Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda)



KIYI TİPLERİ

1 ENiNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür Ör: Ege Bölgesi

Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası) Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır Kıta

sahanlığı geniştir İç kesimlere ulaşım kolaydır Limanların Hinterlandı geniştir Deniz

etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir

2 BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür Ör:Karadeniz ve

Akdeniz Kıyıları Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır Doğal limanlar azdır ve hinterlandları

dardır İç kesimlere ulaşım zordur Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır Kıyı ile iç

kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır

3 RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir

Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve GBatı Anadolu Kıyılarıdır

4 DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları

altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur

Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları) Yurdumuzda

Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir

5 LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında

kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (Odessa, Dinyeper, ) buna

örnektir Yurdumuzda ise B ve K Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır

6 HALİÇ (ESTUAR) TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan

kıyılardır Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir Yurdumuzda

yoktur

7 FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır Bu

kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir Eğer kıyıda adalar

var ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara Skyer tipi kıyılar denirÖr:Norveç

kıyıları

8 RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir