Akciger Fonksiyon Testleri

Akciger Fonksiyon Testleri

Akciğer Testi, Akciğer Fonksiyon Testleri

Akciğer fonksiyon testleri özellikle solunum sistemi hastalıklarında rutin incelemeler niteliğindedir Başlıca endikasyonları: Hastalık tanısı ve prognozunun değerlendirilmesinde önemli katkısı vardır Ve cerrahi gi-rişime karar vermek için gereklidir

Akciğer fonksiyon testleri 3 grupta incelenebilir:

1 Akciğer volümleri

2 Solunum mekaniği

3 Gaz değişimi (ventilasyon, difüzyon, perfüzyon ve arter kan gazları)

1 Akciğer volümleri, Akciğer Volüm

Statik olarak ölçülürler Başlıcaları:

Vital Kapasite (VK) Maksimal bir inspirasyondan sonra yapılan maksimal ekspirasyon havasının volümü Orta yaş ve orta boyda normal bir kişinin vital kapasitesi yaklaşık 4500 ml'dir

Rezidüel Volüm (RV) Maksimal bir ekspirasyon sonunda akciğerler-de kalan hava hacmi Normalde yaklaşık 1000 mldır Yaş arttıkça artar Kro-nik obstrüktif akciğer hastalıklarında (amfızem, astma ve kronik bronşit) artar ve bunun artmasıyla rezidüel volümün total akciğer kapasitesine oranı (RV/TAK) artar RV/TAK'nın artışı obstrüktif akciğer hastalıkları için önemli bir bulgudur

Total akciğer kapasitesi (TAK) Maksimal inspirasyon sonunda akci-ğerde mevcut gaz TAK=VK+RV volümüdür Yaklaşık 5-8 litredir

Tidal Volüm (TV) Solunum süresince yapılan inspirasyon veya eks-pirasyon volümü İstirahatta 500-800 mldir

TAK = Total akciğer kapasitesi, TV = Tidal volüm, İK= Inspirasyon kapasitesi, FRK = Fonksiyonel rezidüel kapasite, EY = Ekspirasyon yedeği, VK = Vital kapasite, RV = Rezidüel volüm

Vital kapasite en çok kullanılan akciğer fonksiyon testlerinden biridir Vital kapasitenin azaldığı başlıca hastalıklar :

Akciğer parenkinıa hastalıkları: Yaygın fıbrosis, tüberküloz, tümör atelektazi, cerrahi girişimler

Toraks hareketlerinin kısıtlanması: Şişmanlık,kaburga kırığı, kifos-kolyoz, poliomyelit, myastenia gravis

Akciğer genişleme kapasitesinin kısıtlanması: Plevra sıvısı, pnö-motoraks, diyafrağma hernisi, fıbrotoraks, kalp büyümesi

Hava yollarının tıkanması: Astma, amfızem,bronş stenozu

Solunum Mekaniği (Akciğer Testleri)

Inspirasyon ve ekspirasyonda hava giriş çıkışını kolaylaştıran veya güçleştiren etkenler solunum mekaniğiyle ilgilidir Bu etkenler 3 grupta top-lanır: 1 Akciğerlerin esnekliği, 2 bronş ve bronşiyoUerde hava akımına karşı direnç, 3 toraks ve akciğer dokularının şekil değiştirmesiyle ilgili sürtünme direnci

Akciğer esnekliğini ölçen bir test kompliyansdır Basınç ve volüm değişmesi arasındaki ilişkiyi gösterir Normalde akciğer kompliyansı 0,2 L/smH20 dur Yani plevra içinde 1 sm su basıncı azalmasıyla akciğerler 0,2 Litre genişler (akciğerlere 0,2 litre hava girer) veya plevra içinde 1 sm su ba-sıncı artmasıyla akciğerler 0,2 Litre küçülür (akciğerlerden 0,2 Litre hava çı-kar) Kompliyans az ise akciğerlerin esnekliği azalmıştır (fibrosis, silikosis, mitral stenozu)

Solunum yollarındaki direnç hava akımı ve basıncı arasındaki ilişkiyi ölçerek değerlendirilir Normalde solunum yolları direnci 16 sm H20/L/sani-yedir Yani 1 saniyede 1 litre havanın solunum yollarından giriş veya çıkışı için 16 sm su basıncı bir güç gerekmektedir Solunum yolları direnci amfızem, astma gibi obstrüktif hastalıklarda artar Solunum mekaniğini ölçen testler gelişmiş örgütlü ve iyi yetişmiş uzmanları olan laboratuvarlarda yapılır Bu nedenle bu testler yerine daha kolay ölçülebilen ve solunum mekaniğindeki bozukluğa paralel değişme gösteren testler, örneğin zorlu vital kapasite, maksimal ekspirasyon akım-volüm eğrileri, maksimal solunum kapasitesi kullanılır

Zorlu vital kapasite (ZVK) Buna zamanlı vital kapasite de denir Vital kapasitenin mümkün olduğu kadar hızlı yapılmasıdır ZVK testinde vo-lüm ve zaman ilişkisi incelenir Normalde ZVK'nın %75'i birinci saniyede (ZVKl), %85'i ikinci saniyede (ZVK2) ve %95'i üçüncü saniyede (ZVK3) ekspire edilir Özellikle ZVKl obstrüktif anormalliğin değerlendirilmesinde pratik ve önemli bir testtir, obstrüktif anormalliğin artmasına paralel olarak azalır ZVK eğrisinden ölçülen maksimal ekspirasyon akımı ve maksimal eks-pirasyon ortası akımı solunum mekaniğini değerlendirmede kullanılan diğer testlerdir

Maksimal ekspirasyon-akım volüm eğrileri (MEAV) Bu testler zorlu vital kapasite gibi ölçülür, yani maksimal bir inspirasyondan sonra ya-pılan maksimal ve hızlı bir ekspirasyonda akım-volüm ilişkisi değerlendirilir MEAV eğrisinde özellikle maksimal ekspirasyon akımı (Vmax) ve ZVK orta-sında ölçülen akım (V50) obstrüktif ve restriktif anormallikleri değerlendirme-de pratik ölçülerdir Normalde Vmax yaklaşık 8L/saniye, V50 yaklaşık 4L/sa-niyedir Normal Vmax ve V50 boy arttıkça artar, yaş arttıkça azalır

ZVK ve MEAV eğrileri bronkodilatör tedaviden önce ve sonra ölçü-lürse obstrüktif amormaliğin düzelmesi değerlendirilir ZVK ve MEAV eğri-leri hastalık tanısı ve progmozunun saptanmasında önemli solunum fonksiyon testleridir

Gaz Değişimi, Gaz Değişim(Akciğer Fonksiyon Testi)

Ventilasyon Bir dakikada akciğerlere giren veya çıkan hava volü-müne " dakika ventilasyonu" denmektedir İstirahatta 6-8 litredir

Bazı hastalıklarda gerektiğinden az ventilasyon (hipoventilasyon), bazı hastalıklarda gerektiğinden fazla ventilasyon (hiperventilasyon) oluşur

Hipoventilasyon nedenleri Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları, pnömoni, tüberküloz, yaygın fıbroz, plevra sıvısı, pnömotoraks, genel anestezi, morfin ve luminal gibi ilaçların alınması istirahatta hipoventilasyona sebep olur

Uykuda değişik stimülüslere göre ilişkili spontan ve tekrarlayan ven-tilasyon episotları oluşmaktadır Uykuda oluşan bu ventilasyon episotları bazı hastalarda bir apneye kadar değişebilir (Uyku apne sendromu) Böyle olunca bu şahıslarda belirgin bir hipoksemi ve hiperkarbi (respiratuar asidoz) oluşarak respiratuar ve kardiyak yetersizlikler gelişebilir Uykuda oluşan apnede arter kan gazlarındaki değişiklikler sempatik ve parasempatik tonusu artırır Örneğin vagus tonusunun artması bradikardiye sebep olur Bu bradikardi atropinle or-tadan kaldırılabilir

Uykuda gelişen apnenin başlıca nedenleri solunum motor kaslarının fonksiyonlarının azalması ve yukarı solunum yollarında gelişen obstrüksiyondur

Hiperventilasyon nedenleri Normalde eforun derecesine göre artan bir hiperventilasyon oluşur Hipoksi, hipertiroidism, ateş, heyecan (anksiyete), hiperventilasyon sendromu, serebral kanama, travma ve andrenalin, proges-teron gibi ilaçların alınması ile istirahatta hiperventilasyon gelişir

Difüzyon Bir gazın yüksek basınçlı bir bölgeden daha az basınçlı bir bölgeye geçmesidir Akciğer difüzyon kapasitesi (DA) 1 dakikada 1 mm Hg alveol-kapiler oksijen basınç farkında {(A-a)02} alveollerden kapilerlere geçen oksijen volümü (V02) dir DA=V02/(A-a)02 formülüyle hesap edilir

V02 = 250 ml/dakika, (A-a)O2=10 mm Hg ise DA= 250/10=25 ml/mmHg/dakikadır Beden yüzeyi arttıkça difüzyon kapasitesi artar

Difüzyon kapasitesinin azalmasının önemli nedenleri alveoler hipo-ventilasyon, alveol-kapiler blok, ventilasyon/perfüzyon dengesinin bozulması ve akciğer dolaşım anormallikleridir

Perfüzyon (akciğer dolaşımı) Akciğerden gaz difüzyonu için önemli bir etken ventilasyona uygun perfüzyon olmasıdır Ventilasyon/perfüzyon den-gesizliği difüzyonu azaltarak hipoksemi (02 azalması) ve hiperkapniye (C02 artması) sebep olur Böylece anormal ventilasyon-normal perfüzyon veya nor-mal ventilasyon-anormal perfüzyon bölgeleri gaz değişimini etkiler ve gaz di-füzyonunu azaltarak hipoksemiye ve daha ciddi durumlarda hiperkapniye se-bep olur

Özellikle kronik bronşit, amfızem hastalıklarında ve yaygın pulmoner fıbrosis, akciğer rezeksiyonları ve mültpl emboli vakalarında akciğer damar-larının çapları küçülerek, tıkanarak ve sayıları azalarak perfüzyon anormallik-leri ve pulmoner hipertansiyon gelişir Kalp hastalıkları, anemilerde ve tirotok-sikozlarda perfüzyon anormallikleri oluşabilir

Arter kan gazları, Arter Kan Gazı Akciğerin ana fonksiyonu alveollerden kapilerlere gereken oksijenin geçmesini ve kapilerlerden fazla C02 nin atılmasını sağla-mak olduğundan anormal pulmoner fonksiyonun anlaşılmasında objektif bir yol arter kanında 02 ve C02 nin ölçülmesidir

Ancak önemli bir fonksiyon bozukluğu gelişmemişse 02 ve C02 nor-mal düzeylerde kalır 02 azalması ve C02 artmasının başlıca nedenleri akciğer ve kardiyovasküler hastalıklardır Anemiye de bağlı olabilir

Dudakların, dil ve parmak uçlarının syanozu hipokseminin klasik kli-nik belirtisidir Ancak bu tür değerlendirme yanıltıcı olabilir Anemi syanozu azaltarak veya maskeleyerek hipoksemiyi daha azmış gibi gösterir, buna karşın polisitemi syanozu artırdığından hipoksemiyi olduğundan daha çokmuş gibi gösterir Bu nedenlerle arter kanında 02 basıncının (P02) ve C02 basıncının (PC02) ölçülmesi hipokseminin ve hiperkarbinin daha objektif değerlendiril-mesini sağlar Hipokseminin başlıca klinik belirtileri syanoz, ciddi efor dispnesi, konjestif kalp yetersizliği, polisitemi ve huzursuzluk, uykusuzluk ve kişilik değişiklikleri gibi serebral bozukluklardır Deniz düzeyinde oturan sağlıklı bir erişkinin P02 si 90-100 mm Hg dir Yaş arttıkça P02 azalır 75 mm HgP02 normal alt değer olarak kabul edilebilir Solunum yetersizliğinde P02 genel-likle 60 mm Hg den azdır İlgili tedaviyle hipoksemi düzelmemişse hastaya %25-35 02 verilmelidir Bu yoğunlukda 02 uzun süre kullanılabilir %100 gibi yüksek konsantrasyon 02 tedavisi " Oksijen zehirlenmesine" sebep olabilir

Normalde arter kanında PC02 35-45 mm Hg dir Kronik C02 artması (hperkapni veya respiatuar asidoz) solunum yetersizliğinin başlıca belirtisidir

Respiratuar asidozun klinik belirtileri uyuklama, konfüzyon, konuşma güçlüğü, distal tremor, kas sıçramaları, baş ağrısı, küçük pupilla, sıcak nemli el, papiler ödem ve komadır Bu belirtiler spesifik değildir Arter gazları (P02, PC02 ve bikarbonatlar) ölçülerek asidozun respiratuar veya metabolik olduğu değerlendirilir

Preoperatif Değerlendirme, Preoperatif Hazırlık

Cerrahi girişimle ilgili komplikasyonlarda anestezinin önemli bir yeri vardır Akciğer, kalp ve üst karın ameliyatlarında ilk 24 saatte oluşan başlıca anormallikler: Akciğer volümlerinde örneğin vital kapasitede %50 veya daha fazla bir azalma olur Bu azalma düzelerek bir hafta kadar sürer Akciğer vo-lümlerinin azalması ağrı ve kas fonksiyonlarının geçici bozulmasıyla ilgilidir

Cerrahi girişimlerde hipoksemi oldukça sıktır Cerrahiden hemen sonra oluşan hipoksemi genellikle akciğer volümlerinin azalmasıyla ilgilidirBu dönemden sonra geriler veya bazan haftalarca sürer Postoperatif dönemde akciğerlerin iki önemli savunması olan öksürük ve mukosilyer arınma azalır

Ameliyat komplikasyonları preoperatif ve intraoperatif etkenlerle yakından ilgilidir

Preoperatif Etkenler

Kronik akciğer hastalıklarının, özellikle kronik obstrüktif akciğer has-talıklarının ameliyat komplikasyonlarında önemli bir yeri vardır Bu dönemde ölçülen akciğer fonksiyon testlerinin anormallik derecesi arttıkça cerrahi komplikasy onlarının ciddiyeti artar Zorlu vital kapasite 1 saniye (ZVK1)08 litreden az ise genellikle cerrahi girişim uygulanmaz Sigara, şişmanlık, yaş ve beslenme bozukluklarınında cerrahi komplikasyonlarında ilgisi vardır Cerrahi girişimden önce hastanın akciğer, kalp ve diğer organlarının fızyopatalojik anormallikleri birlikte değerlendirilmelidir

İntraoperatif etkenler

Bu konuda anestezi özellikleri, ameliyat türü, yeri ve insizyon büyük-lüğü başlıca etkenlerdir

Cerrahi Girişim İçin Genel Değerlendirme

Hastanın özgeçmişi ve muayenesi, akciğer radyografisi, solunum fonk-siyonları ve kan gazları incelenir Cerrahi girişimin türü ne olursa olsun akci-ğer radyografisi çekilmelidir ZVKl 2 litreden fazla veya normal değerin %80'i ise pnömonektomi için uygundur ZVKl 2 litreden veya %80 den az ise postpnömonektomi ZVKl aşağıda yazılı formüle göre hesab edilir

Postpnömonektomi ZVKl = Preoperatif ZVK1X kalan akciğerin % perfüzyonu

Eğer postpnömonektomi ZVKl 800 mi den fazla veya normalin % 40'ı veya fazlası ise pnömonektomi uygulanabilir

Hastanın ameliyat öncesi hazırlanması

1 Cerrahi girişimden en az 8 hafta önce sigaranın bırakılması

2 Mevcut akciğer, kalp ve diğer hastalıkların tedavi edilmesi

3Özellikle kronik obstrüktif akciğer hastalarında cerrahi girişimden 48-72 saat öncesine kadar ilgili tedavi sağlanmalı Örneğin bronkodilatör ilaçlar (gerekirse steroid) ve antibiyotikler verilmelidir

4 Şişman hastaların zayıflaması

5 Hastaya postoperatif öksürüğün ve solunum egzersizlerinin önemi iyice anlatılmalı ve gereken uygulama yapılmalıdır