Nevali Çori Tapınağı

Nevali çori tapınağı

Nevali Çori, Şanlıurfa ilinin Hilvan ilçesine bağlı Güluşağı köyünün hemen kuzeybatısında bulunan bir höyüktür Höyük, Atatürk Baraj Gölü suları altında kalmadan önce Fırat'ın bir kolu olan Kantara Çayı üzerinde 90 X 40 metre boyutlarında, çayın biraz yukarsında daha küçük bir alandır Bu yerleşmelerden büyük olanı Nevali Çori I, diğeri de Nevali Çori II olarak adlandırılmaktadır[2]



Kazılar

Höyük, 1980 yılında H G Gebel başkanlığındaki bir ekibin bölgedeki yüzey araştırmaları sırasında bulunmuştur Heidelberg Üniversitesi ve Urfa Müzesi işbirliğiyle, Prof Harald Hauptmann başkanlığında 1983-1991 yılları arasında kazılmıştır[2]

Tabakalanma

Yerleşmede yukarında aşağıya (yeniden eskiye), Roma İmparatorluğu, İlk Tunç Çağı I, Bakır Çağı ve Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ yapı katları bulunmuştur Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ yerleşimi, Nevali Çori I'de 5, Nevali Çori II'de 2 kattır[2]

Buluntular

Neolitik Çağ'a tarihlenen yapı katlarında kullanılan yapı malzemesi esas olarak kireç taşı ve harç olarak çamurdur Dörtgen yapılı, birbirinden bağımsız yapıların tabanları altında kanallar bulunmaktadır Evlerin yapımında ilginç bir teknik uygulanmıştır İri dikdörtgen taş bloklar, aralarında boşluk bırakılarak bir temel oluşturulmuştur Ardından bu boşlukların üstünü örtmek için taş plakalar döşenmiştir Ev bu tabanın üstüne inşa edilmiştir Odaların tabanına kırık taş döşendikten sonra çamurla sıvanmıştır Çamur sıvama, duvarlarda da devam ettirilmiştir İkinci yapı katında bir kutsal mekan olarak kullanıldığı düşünülen, ki en geniş yapıdır, 19 x 6,5 metre ebatlarındadır İki sıra halinde sekiz odadan oluşmaktadır Dış duvarlar 50 cm, iç duvarlar ise 40 cm genişliktedir[2]

Neolitik Çağ'ın beşinci yapı katında ise tek bir yapı bulunmaktadır Kilden yapılmış kadın, erkek ve hayvan heykelcikleri buluntular arasındadır Bunlar Çayönü'ndeki örneklere benzemektedir Tapınakta ve çevresinde kireç taşından oyulmuş panter, ayı, yaban domuzu, at, kuş, akbaba gibi hayvan yontuları yanında insan başı yontular da bulunmuştur[2]

Buluntular arasında ısıtıldıktan sonra dövülerek yapılan bakır boncuk vardır[2] Söz konusu bakır boncuk MÖ 7500 yılına tarihlenmektedir Bu durumda bilinen en eski maden işçiliği olarak görülmektedir[3]

Ölüler evlerin tabanlarında açılan çukurlara gömülmüştür Bazı çukurlarda erkek ve kadın, ya da kadın ve çocuk olmak üzere iki iskelet görünmüştür[2]

Av hayvanları gazel, geyik türleri ve yaban domuzudur Hayvan kalıntılarından koyun ve keçinin evcilleştirildiği anlaşılmaktadır[2]

Çeşitli buluntulardan Nevali Çori'nin Neolitik Çağ insanlarının tarım yaptığı anlaşılmaktadır Emmer (Triticum boeticum / monococcum) ve einkorn (Triticum dicoccoides / dicoccum) gibi yabanıl buğday türleri yanında arpa (Hordeum spontaneum), mercimek (Lens culinaris) ve bezelye (Pisum sativum) yetiştirildiğini gösterir kanıtlar bulunmuştur[2]

Nevali Çori kazılarında ortaya çıkarılan "kutsal alan" (sanctuary) ya da "kült binası" (cul building) gibi yapılara Önasya'da Çayönü, Hallan Çemi, Göbekli Tepe'de rastlanmaktadır Güneybatı Asya'nın Neolitik Çağ'ındaki dinsel yaşantıyı ortaya çıkaran bu yapılar, tapınç gereksinimleri doğrultusunda, görece anıtsal boyutlarda, özenli, farklı mimari tekniklerle yapılan ve zengin bir iç dekora sahip olan "sıradışı" yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır[4]