Atardamar Hastalıkları

Atardamar hastalıkları

Periferik (merkezi olmayan, çevresel) damar hastalığı (PDH) kalbi besleyen koroner damarlar dışındaki damarların besledikleri organlara yeterli kan götüremeyecek şekilde daralması veya tıkanması olarak tanımlanabilir Periferik damar hastalığının en yaygın türü olan aterosklerozda damar duvarı kalınlaşır, esnekliğini kaybeder ve içerisinde plaklar oluşarak sertleşir; damarın içerisinde kolesterol ve diğer maddelerin (plak) artan bir şekilde birikerek damarın iç çapının daralmasına yada tamamen tıkanmasına neden olur

Periferik damar hastalığı

4 ana periferik damar hastalığı grubu tanımlanabilir:
◊ Beyin atardamarları: şah damarı da denilen karotid arter hastalığı ve beyine kan götüren diğer damarların hastalığı felce neden olmaktadır
◊ Böbrek atardamarı: tansiyon yüksekliğine ve böbrek yetmezliğine neden olabilir
◊ Bacak atardamarları: belli bir mesafe yürümekle bacak ağrısına, kramplara ve yürüme mesafesinin kısalmasına neden olur İlerlemiş hastalarda gangrene ve bacağın kesilmesine neden olabilir
◊ Barsak atardamarları: karın ağrısı, kilo kaybı ve barsak gangrenine neden olabilir

◊ 55 yaş üstü insanların %15'inde herhangi bir belirti vermeyen periferik damar hastalığı bulunur Yürüme mesafesini kısaltan periferik damar hastalığı ise 55 yaş üstü insanların %5'inde, 85 yaş üstü insanların ise %24'ünde bulunur

◊ İstirahat halinde duyulan ağrı nedeniyle 2 haftadan uzun süreyle ağrı kesici alma zorunluluğu olan veya ayakta ülser veya gangren bulunması ile kendini belli eden kritik bacak iskemisi ise 2500'de 1 insanda görülür

Sağda kritik bacak iskemisi

Ayakta gangren

◊ Periferik arterlerinde ateroskleroz bulunan bir hastada, 10 yıl içinde kalp krizi veya felç geçirmeye bağlı ölüm riski, PDH bulunmayan bireylere göre 5 kat daha fazladır Herhangi bir belirtisi olmayan periferik damar hastalarında ölüm riski %4 ve yürüme mesafesini kısaltıcı bacak ağrısı oluşma riski %7-15'tir

◊ Yürüme mesafesini kısaltıcı bacak ağrısı olan hastalarda yürüme mesafesinin daha da kısalması riski %20-30, 5 yıllık ölüm oranı %30, 10 yıllık ölüm oranı %50 ve ayak ve ya bacağın kesilmesi (amputasyon) riski %4'tür

◊ Kritik bacak iskemisi olan hastalarda ölüm oranı daha da yüksektir (5 yılda %50) ve bacağın kesilme ihtimali de artar (%25)

◊ Periferik damar hastalığı her iki cinsiyette görülmekle birlikte erkeklerde daha sık görülür

◊ Daha çok genç insanlarda görülen bir periferik damar hastalığı olan Burger hastalığıında neden olarak sadece sigara suçlanmaktadır

◊ Periferik damar hastalığının en sık belirtisi, yürürken, koşarken, merdiven çıkarken veya eksersiz yaparken kalça, uyluk veya baldır bölgesinde ağrı ve kramptır

◊ Periferik damar hastalığının tanısı hastanın şikayetleri, muayene bulguları (nabızların alınamaması, derideki bazı değişiklikler vs), Doppler ultrasonografi ve anjiografi ile konulur

Üstteki anjiografide sağ bacağa giden atardamarda darlık görülmektedir (ok)

Tıbbi tedavi

◊ Periferik damar hastalığının tedavisinde şikayetlerin ortadan kaldırılması ve hastalığın ilerlemesinin durdurulması hedeflenir Vakaların çoğunda yaşam tarzı değişikliği, eksersiz ve ilaçlar hastalığın ilerlemesini durdurmaya ve şikayetlerin ortadan kalkmasına yeterli olabilmektedir

◊ Periferik damar hastalığının en etkili tedavi yöntemlerinden birisi düzenli eksersizlerdir

◊ Periferik damar hastalarının çoğunda kolesterol seviyeleri yüksektir Kolesterol içeriği az olan diyetle beslenmek ve bazen de kolesterol düşürücü ilaç almak gerekebilir

◊ Sigara içimine kesinlikle son verilmelidir Sigara kullananlarda, kullanmayanlara göre, periferik damar hastalığının belirtileri ortalama 10 yıl daha erken ortaya çıkar Bazı vakalarda sadece sigaranın bırakılması ile şikayetler ortadan kaybolmaktadır Sigaranın bırakılması ile hastalığın ilerlemesi engellenebilir

◊ Periferik damar hastalığında şikayetlerin azaltılması için pentoksifilin ve aspirin kullanılabilir

Girişimsel tedavi ve ameliyat

◊ Yukarıdaki önlem ve tedavilerle yeterli sonuç alınamayan az sayıdaki hastada balon ve stent uygulaması veya ameliyat gerekebilir

◊ Ameliyatta tıkanıklığın bypass ile giderilmesi mümkündür Bypass ya hastanın kendi bacağından alınan toplardamar ie veya yapay damar ile yapılır Tıkanıklık bypass ile giderilemeyecek kadar yaygınsa, damarların büzüşmesini sağlayan sinirler kesilerek çıkartılmak suretiyle kan akımının artırılması sağlanabilir

Damarı tıkayan plağın çıkarılarak damarın açılması

Hastanın kendi toplardamarının kullanılarak bypass yapılmasI

Yapay damar kullanılarak bypass yapılması

Yapay damarlar

Ani atardamar tıkanması

◊ Daha önceden var olan darlıkta pıhtı oluşması veya örneğin kalpten kaynaklanan bir pıhtının yerinden ayrılarak bir atardamarı tıkaması acil bir durumdur Tıkanan atardamarın beslediği vücut bölgesinde kanlanmama sonucu hücre ölümleri ve doku kaybı gelişebilir Örneğin bacak atardamarlarının tıkanması halinde belirli bir süre içinde tedavi edilmez ise bacakta gangrene ve kesilmesine bile sebep olabilir Bu nedenle, kalp atışlarında uzun süreli düzensizlik bulunan bir hastada aniden bacak ağrısı, bacakta solukluk ve soğukluk oluşması halinde ani atardamar tıkanıklığından şüphelenilmeli ve en geç 6 saat içinde hastaneye başvurularak pıhtı ameliyatla çıkarılmalıdır

GÜLHANE ASKERİ TIP AKADEMİSİ

KALP DAMAR CERRAHİSİ